Verbintenissenrecht
Les 1
Nieuwe verbintenissenrecht treedt in werking op 1 januari 2023 (handboek is nog het oude
verbintenissenrecht) examen alleen over nieuwe verbintenissenrecht
Inhoudelijk niet veel veranderd
WG vaak cassatierechtspraak verankerd
HB dus nuttig voor leerstukken die niet veranderd zijn
Nu dus NBW en niet meer OBW als er gevraagd wordt naar wetsbepaling
Wat is verbintenissenrecht?
Basis van het recht
Verbintenissen die ontstaan uit eenzijdige en meerzijdige rechtshandelingen (=
overeenkomst) en die ontstaan uit de wet (= rechtsfeiten) (maar BCA is afzonderlijk
opleidingsdeel aan onze rechtsfaculteit)
Niet hetzelfde als een overeenkomst!!
Verbintenis vloeit vaak voor uit een overeenkomst maar is veel ruimer dan enkel de
contracten of overeenkomsten
Kern van het privaatrecht: regelt rechtsverhouding in eerste plaats tussen individuen
(titularis van een SR, nat of rechtspersoon)
Ovk tussen consument en onderneming boek 6 WER (afwijken van gemeen verbintenissenrecht)
Doelstellingen verbintenissenrecht
Gemeen verbintenissenrecht is hoofdzakelijk van aanvullend recht, men kan er dus bij ovk
van afwijken (moeten we het wel hervormen? Toch maar van aanvullend recht? als u het niet
goed vindt regel het dan zelf in de ovk?)
WG vindt basisprincipe belangrijk dat een ovk een bindende kracht heeft (opdat het
rechtsverkeer efficiënt en rechtszeker zal verlopen) belangrijkste doelstelling (1)
Zoveel mogelijjk tegemoetkomen aan individuele vrijheid en autonomie belangrijkste
doelstelling (3)
Juridisch vertalen naar contractvrijheid (met wie, welke prijs, welke voorwaarden)
Creëren van maatschappelijke rechtvaardigheid
Potentiële contractspartijen hebben zelfde toegang tot informatie,
onderhandelingsvrijheid, evenveel kennis,… in praktijk is het niet zo (vaak
toetredingscontract)
We contracteren allemaal veelvuldig
Facebook, instagram, linkedin voorwaarden accepteren om er lid van te worden u sluit
een ovk
U koopt een smartphone (koop-verkoop)
U treedt in het huwelijk
…
,Evolutie van oud naar nieuw verbintenissenrecht
Tot vandaag het oud BW, code napoléon.
Koen Geens droomde van een code Geens, het NBW
Boek 1 algemene bepalingen
Boek 5 is gewijd aan verbintenissenrecht
Totstandkoming heeft geleid tot pittige debatten en kritiek
Verbintenissenrecht heeft evoluties goed doorstaan, door de voortrekkers die HVC heeft
opgenomen HVC zorgde voor enorme evolutie in verbintenissenrecht en dat het recht
van 1804 goed mee geëvolueerd is, binnen de contouren van de wet (geen common law
systeem in België) en HVC moet SDM accepteren, oordeelt in rechte, maar de arresten
hebben groot gezag
Nieuwe recht van Koen Geens is professorenrecht
Consultatie: het wetsvoorstel wordt online gezet en iedereen mag er commentaar op geven
en leidde tot veel amendementen
Het is een evolutie, geen revolutie
+ voor magistratuur is het makkelijker
- Gemiste kans: verbintenissenrecht hervormen, niet beter om grondiger te hervormen?
Boek 5 vt:
RF en RH die plaatsvinden na 1 januari 2023
Oude recht:
Toekomstige gevolgen van RF en RH voor 1 januari 2023
RH en RF die plaatsvinden na 1 januari 2023 en die betrekking hebben op een verbintenis
ontstaan uit RF of RH plaatsgevonden voor 1 januari 2023
Boek 1:
Algemene bepalingen
WG: transversale werking: afgekeken van buurlanden zijn belangrijk voor alle
domeinen van het recht bv rechtsmisbruik (in vele rechtstakken belangrijk)
Algemeen begrippenkader kan ook zorgen voor een vereenvoudiging in de rechtspraak
Doelstellingen boek 5
WG beoogt modernisering
Logische structuur
Terminologische vereenvoudiging: bonus pater familias (moet neutralere term zijn)
voorzichtige en redelijke persoon
Meer sancties op maat
Meer nood aan buitengerechtelijke oplossingen dat voortbouwt op cassatierechtspraak
Coherentie en rechtszekerheid bevorderen
Codificeren van bestaande cassatierechtspraak (soms lett copy paste)
Vereenvoudigen van regels
Coherente structuur (begin, midden, einde ovk)
Competitiviteit van Belgische recht bevorderen
In veel landen was verbintenissenrecht al lang hervormd, zelfs in Frankrijk al
Gênant als wij enige Europese land zijn waar het niet zo is
,DEEL 1
Hoofdstuk 1: het begrip verbintenis en de soorten verbintenissen
Definitie verbintenis
Oud BW
Geen definitie terug te vinden van begrip verbintenis
RL is er een definitie ontwikkeld
Boek 5: art 5.1
Memorie van toelichting terugvinden waarom de WG voor een bepaalde definitie
kiest men wil aansluiten bij de def van de RL en de klemtoon leggen op juridische
afdwingbaarheid =/ morele (afgesproken om naar de cinema te gaan) afdwingbaarheid
Om een gedraging, een omstandigheid of een gebeurtenis te kwalificeren als een verbintenis:
A. Rechtsband tussen personen
Natuurlijke persoon of recht
Min 2, kunnen meer zijn
U huurt een appartement met vriend en vriendin, 2 huurders, 1 verhuurder
Er ontstaat een vorderingsrecht van de ene op de andere (juridische afdwingbaarheid)
Derden kunnen geen rechten putten uit de verbintenis die gesloten is, en ook geen
verplichtingen inter partes
Zakelijk recht: erga omnes, wordt door iedereen gerespecteerd bv eigendomsrecht
(wordt niet over gesproken in verbintenissenrecht)
Verbintenissen hebben een relatief karakter gelden inter partes (bv tussen huurder en
verhuurder), geen rechtsgevolgen voor derden
B. Ontstaan uit RH of andere gedraging (rechtsfeit waaraan rechtsgevolgen worden verbonden)
art 1.3
rechtsfeit: beoog je geen juridische gevolgen maar worden er wel aan vastgeknoopt (bv.
Gebrekkige zaak)(bv regels van BCA)
rechtshandeling: wordt gesteld met het oog op het ontstaan van rechtsgevolgen
eenzijdig of meerzijdig
C. Met het ontstaan van in geld waardeerbare aanspraken tot voorwerp
Iets te doen (wetboek leveren)
Iets te geven (overdracht van een zakelijk recht)
Iets niet te doen (niet concurrentiebeding)
Inspanningsverbintenis = u verbindt zich ertoe om als een voorzichtig en redelijk persoon
alle inspanningen te leveren om een goed resultaat te bereiken
Resultaatverbintenis = u verbindt zich ertoe een zo goed mogelijk resultaat te leveren
U gaat naar de dokter en laat uw knie opereren: u sluit een ovk want u zal de arts betalen. Het feit dat die
uw rechterknie moet opereren en niet uw linkerknie is een resultaatsverbintenis. De arts kan niet
garanderen dat de knie 100 procent inorde zal zijn, dat is een inspanningsverbintenis
, D. Kan in rechte worden afgedwongen
Essentieel kenmerk waardoor de vermogensrechtelijke verbintenis zich onderscheidt van
andere verbintenissen
Als u de huurgelden niet betaald kan die u in gebreke stellen en dagvaarden
(contractuele aansprakelijkheid vergt altijd een ingebrekestelling) en evt onder
dwangsom
Gentlemen agreement: afspraken die gemaakt worden zonder dat ze daadwerkelijk in
overeenkomst worden gegoten morele plicht (steunt op wilsuiting zonder dat er
rechtsgevolgen worden beoogt)
is niet in rechte afdwingbaar
Natuurlijke verbintenis
Moreel en juridisch
Geen def in OBW
Nieuwe partner staat financieel mee in voor studies, opvoeding van zijn stiefkind, de relatie
breekt en wil dat geld terugvorderen. Kan hij dit juridisch doen? Vermogensverschuiving
zonder oorzaak? Geld van het ene vermogen naar andere zonder juridische reden
Koppel woont 30 jaar feitelijk samen, man overlijdt en er ontstaat tussen erfgenamen van de
man ruzie. Betaling van begrafenis is juridisch gezien een last van nalatenschap maar vrouw
is het beu en betaald het en vordert het later terug van het nalatenschap. Heeft de vrouw
recht van spreken?
Liggen op de scheidingslijn
Art 5.2
Juridisch spreken we van een natuurlijke verbintenis (uitvoering kan niet worden
afgedwongen!)
Restitutie is niet mogelijk: als komt vast te staan dat u zo lang dat kind mee heeft
opgevoed en u heeft gedragen als de eigen vader dan zorgt u er zelf voor dat het de
vorm aanneemt van een verbintenis en dan is teruggave van geld, restitutie, niet
mogelijk (blijft een feitelijke beoordeling, er is uiteenlopende rechtspraak)
Morele plichten en vermogensrechtelijke verbintenissen
Omzetting van natuurlijke verbintenis naar een afdwingbare vermogensrechtelijke
verbintenis:
Voorwaarde 1: heeft hij het zelf gewild, heeft die uit vrije wil mee voor dat kind betaald =
erkenning van de SA op vrijwillige basis --
Voorwaarde 2: gehoudenheid van SA wordt als vanzelfsprekend aanvaard door
maatschappij, het is ingeburgerd dat nieuwe partner financieel mee instaat rekening
houden met maatschappelijke evoluties
Les 1
Nieuwe verbintenissenrecht treedt in werking op 1 januari 2023 (handboek is nog het oude
verbintenissenrecht) examen alleen over nieuwe verbintenissenrecht
Inhoudelijk niet veel veranderd
WG vaak cassatierechtspraak verankerd
HB dus nuttig voor leerstukken die niet veranderd zijn
Nu dus NBW en niet meer OBW als er gevraagd wordt naar wetsbepaling
Wat is verbintenissenrecht?
Basis van het recht
Verbintenissen die ontstaan uit eenzijdige en meerzijdige rechtshandelingen (=
overeenkomst) en die ontstaan uit de wet (= rechtsfeiten) (maar BCA is afzonderlijk
opleidingsdeel aan onze rechtsfaculteit)
Niet hetzelfde als een overeenkomst!!
Verbintenis vloeit vaak voor uit een overeenkomst maar is veel ruimer dan enkel de
contracten of overeenkomsten
Kern van het privaatrecht: regelt rechtsverhouding in eerste plaats tussen individuen
(titularis van een SR, nat of rechtspersoon)
Ovk tussen consument en onderneming boek 6 WER (afwijken van gemeen verbintenissenrecht)
Doelstellingen verbintenissenrecht
Gemeen verbintenissenrecht is hoofdzakelijk van aanvullend recht, men kan er dus bij ovk
van afwijken (moeten we het wel hervormen? Toch maar van aanvullend recht? als u het niet
goed vindt regel het dan zelf in de ovk?)
WG vindt basisprincipe belangrijk dat een ovk een bindende kracht heeft (opdat het
rechtsverkeer efficiënt en rechtszeker zal verlopen) belangrijkste doelstelling (1)
Zoveel mogelijjk tegemoetkomen aan individuele vrijheid en autonomie belangrijkste
doelstelling (3)
Juridisch vertalen naar contractvrijheid (met wie, welke prijs, welke voorwaarden)
Creëren van maatschappelijke rechtvaardigheid
Potentiële contractspartijen hebben zelfde toegang tot informatie,
onderhandelingsvrijheid, evenveel kennis,… in praktijk is het niet zo (vaak
toetredingscontract)
We contracteren allemaal veelvuldig
Facebook, instagram, linkedin voorwaarden accepteren om er lid van te worden u sluit
een ovk
U koopt een smartphone (koop-verkoop)
U treedt in het huwelijk
…
,Evolutie van oud naar nieuw verbintenissenrecht
Tot vandaag het oud BW, code napoléon.
Koen Geens droomde van een code Geens, het NBW
Boek 1 algemene bepalingen
Boek 5 is gewijd aan verbintenissenrecht
Totstandkoming heeft geleid tot pittige debatten en kritiek
Verbintenissenrecht heeft evoluties goed doorstaan, door de voortrekkers die HVC heeft
opgenomen HVC zorgde voor enorme evolutie in verbintenissenrecht en dat het recht
van 1804 goed mee geëvolueerd is, binnen de contouren van de wet (geen common law
systeem in België) en HVC moet SDM accepteren, oordeelt in rechte, maar de arresten
hebben groot gezag
Nieuwe recht van Koen Geens is professorenrecht
Consultatie: het wetsvoorstel wordt online gezet en iedereen mag er commentaar op geven
en leidde tot veel amendementen
Het is een evolutie, geen revolutie
+ voor magistratuur is het makkelijker
- Gemiste kans: verbintenissenrecht hervormen, niet beter om grondiger te hervormen?
Boek 5 vt:
RF en RH die plaatsvinden na 1 januari 2023
Oude recht:
Toekomstige gevolgen van RF en RH voor 1 januari 2023
RH en RF die plaatsvinden na 1 januari 2023 en die betrekking hebben op een verbintenis
ontstaan uit RF of RH plaatsgevonden voor 1 januari 2023
Boek 1:
Algemene bepalingen
WG: transversale werking: afgekeken van buurlanden zijn belangrijk voor alle
domeinen van het recht bv rechtsmisbruik (in vele rechtstakken belangrijk)
Algemeen begrippenkader kan ook zorgen voor een vereenvoudiging in de rechtspraak
Doelstellingen boek 5
WG beoogt modernisering
Logische structuur
Terminologische vereenvoudiging: bonus pater familias (moet neutralere term zijn)
voorzichtige en redelijke persoon
Meer sancties op maat
Meer nood aan buitengerechtelijke oplossingen dat voortbouwt op cassatierechtspraak
Coherentie en rechtszekerheid bevorderen
Codificeren van bestaande cassatierechtspraak (soms lett copy paste)
Vereenvoudigen van regels
Coherente structuur (begin, midden, einde ovk)
Competitiviteit van Belgische recht bevorderen
In veel landen was verbintenissenrecht al lang hervormd, zelfs in Frankrijk al
Gênant als wij enige Europese land zijn waar het niet zo is
,DEEL 1
Hoofdstuk 1: het begrip verbintenis en de soorten verbintenissen
Definitie verbintenis
Oud BW
Geen definitie terug te vinden van begrip verbintenis
RL is er een definitie ontwikkeld
Boek 5: art 5.1
Memorie van toelichting terugvinden waarom de WG voor een bepaalde definitie
kiest men wil aansluiten bij de def van de RL en de klemtoon leggen op juridische
afdwingbaarheid =/ morele (afgesproken om naar de cinema te gaan) afdwingbaarheid
Om een gedraging, een omstandigheid of een gebeurtenis te kwalificeren als een verbintenis:
A. Rechtsband tussen personen
Natuurlijke persoon of recht
Min 2, kunnen meer zijn
U huurt een appartement met vriend en vriendin, 2 huurders, 1 verhuurder
Er ontstaat een vorderingsrecht van de ene op de andere (juridische afdwingbaarheid)
Derden kunnen geen rechten putten uit de verbintenis die gesloten is, en ook geen
verplichtingen inter partes
Zakelijk recht: erga omnes, wordt door iedereen gerespecteerd bv eigendomsrecht
(wordt niet over gesproken in verbintenissenrecht)
Verbintenissen hebben een relatief karakter gelden inter partes (bv tussen huurder en
verhuurder), geen rechtsgevolgen voor derden
B. Ontstaan uit RH of andere gedraging (rechtsfeit waaraan rechtsgevolgen worden verbonden)
art 1.3
rechtsfeit: beoog je geen juridische gevolgen maar worden er wel aan vastgeknoopt (bv.
Gebrekkige zaak)(bv regels van BCA)
rechtshandeling: wordt gesteld met het oog op het ontstaan van rechtsgevolgen
eenzijdig of meerzijdig
C. Met het ontstaan van in geld waardeerbare aanspraken tot voorwerp
Iets te doen (wetboek leveren)
Iets te geven (overdracht van een zakelijk recht)
Iets niet te doen (niet concurrentiebeding)
Inspanningsverbintenis = u verbindt zich ertoe om als een voorzichtig en redelijk persoon
alle inspanningen te leveren om een goed resultaat te bereiken
Resultaatverbintenis = u verbindt zich ertoe een zo goed mogelijk resultaat te leveren
U gaat naar de dokter en laat uw knie opereren: u sluit een ovk want u zal de arts betalen. Het feit dat die
uw rechterknie moet opereren en niet uw linkerknie is een resultaatsverbintenis. De arts kan niet
garanderen dat de knie 100 procent inorde zal zijn, dat is een inspanningsverbintenis
, D. Kan in rechte worden afgedwongen
Essentieel kenmerk waardoor de vermogensrechtelijke verbintenis zich onderscheidt van
andere verbintenissen
Als u de huurgelden niet betaald kan die u in gebreke stellen en dagvaarden
(contractuele aansprakelijkheid vergt altijd een ingebrekestelling) en evt onder
dwangsom
Gentlemen agreement: afspraken die gemaakt worden zonder dat ze daadwerkelijk in
overeenkomst worden gegoten morele plicht (steunt op wilsuiting zonder dat er
rechtsgevolgen worden beoogt)
is niet in rechte afdwingbaar
Natuurlijke verbintenis
Moreel en juridisch
Geen def in OBW
Nieuwe partner staat financieel mee in voor studies, opvoeding van zijn stiefkind, de relatie
breekt en wil dat geld terugvorderen. Kan hij dit juridisch doen? Vermogensverschuiving
zonder oorzaak? Geld van het ene vermogen naar andere zonder juridische reden
Koppel woont 30 jaar feitelijk samen, man overlijdt en er ontstaat tussen erfgenamen van de
man ruzie. Betaling van begrafenis is juridisch gezien een last van nalatenschap maar vrouw
is het beu en betaald het en vordert het later terug van het nalatenschap. Heeft de vrouw
recht van spreken?
Liggen op de scheidingslijn
Art 5.2
Juridisch spreken we van een natuurlijke verbintenis (uitvoering kan niet worden
afgedwongen!)
Restitutie is niet mogelijk: als komt vast te staan dat u zo lang dat kind mee heeft
opgevoed en u heeft gedragen als de eigen vader dan zorgt u er zelf voor dat het de
vorm aanneemt van een verbintenis en dan is teruggave van geld, restitutie, niet
mogelijk (blijft een feitelijke beoordeling, er is uiteenlopende rechtspraak)
Morele plichten en vermogensrechtelijke verbintenissen
Omzetting van natuurlijke verbintenis naar een afdwingbare vermogensrechtelijke
verbintenis:
Voorwaarde 1: heeft hij het zelf gewild, heeft die uit vrije wil mee voor dat kind betaald =
erkenning van de SA op vrijwillige basis --
Voorwaarde 2: gehoudenheid van SA wordt als vanzelfsprekend aanvaard door
maatschappij, het is ingeburgerd dat nieuwe partner financieel mee instaat rekening
houden met maatschappelijke evoluties
