Hoorcolleges – Inleiding GPM
1. Steden en klimaatadaptatie
Rotterdam: Land Value Capture
- Bestemmingswijziging en aanleg publieke infrastructuur leidt tot stijging van de
grondwaarde
- Projectontwikkelaars profiteren van daarvan, want de woonprijzen stijgen
- Zonder regelgeving zouden deze ontwikkelaars zelf die winst krijgen
- Land Value Capture roomt een deel van de winst af
- Deze winst kan worden gebruikt voor klimaatadaptatie
Wat doet klimaatadaptatie met de waarde van de grond?
De waarde neemt toe en dit kan weer bijdragen aan maatregelen op gebied van
klimaat-adaptieve infrastructuur en verbetering van de luchtkwaliteit
Problemen
- Het werkt alleen maar als er waardestijging van het vastgoed is (rijkere westerse
steden)
- Steden missen vaak regelgeving en kennis om LVC toe te passen
2. Planning van steden: drie vormen van sturing
Huidige stedelijke vraagstukken in Nederland
- Er moeten nieuwe huizen worden gebouwd om aan de behoefte te voldoen
- Omdat er minder vraag is naar winkelruimte moeten binnensteden worden
getransformeerd
- ‘Verdozing’ van het landschap: vraag naar ruimte voor distributiecentra omdat wij
meer online bestellen
- Stikstofproblematiek
Drie theoretische perspectieven op sturing en interventies
Ronald Coase: eigendomsrechtentheorie
- Markten voor rechten
- Ideale situatie: het maakt niet uit hoe eigendomsrechten toegedeeld zijn: de actoren
bereiken in beide gevallen de meest efficiënte uitkomst (eventueel door het
verhandelen van rechten)
- Coase: dit soort situaties doen zich vrijwel nooit voor – eigendomsrechten zijn bijna
nooit helder verdeeld, en ook zijn er bijna altijd transactiekosten -> we hebben
instituties nodig om met deze zaken om te gaan: grondlegger institutionele economie
- Coase Theorema: “Als er geen transactiekosten zijn in de economie en als
eigendomsrechten helder zijn, dan is de oplossing van negatieve externe effecten
(social cost) geen probleem.”
- Toepassing markten voor rechten: High Line Park New York
o Eigenaren van de grond hadden ontwikkelrecht om de gebouwen hoger te maken
o Hogeren gebouwen: het High Line Park krijgt te veel schaduw en kan niet meer
functioneren
, o Oplossing: overheid nam het ontwikkelrecht van de eigenaren af, maar gaf hun
dit recht in een ander gebied (waar juist verdichting nodig was)
o Eigenaren van gebouwen in dit andere gebied hadden geen ontwikkelrechten
maar wilden dit van hun kopen, of andersom: de eigenaren van de grond bij het
park kochten de eigendomsrechten van een gebouw in het andere gebied
Henry George: benut waarde van de grond
- Waardestijging van de grond
o Landbouwgrond is nog niet veel waard
o De boer doet eigen investeringen -> grotere oogst -> waarde van de grond neemt
toe (waardestijging is voor de boer zelf)
o Publieke diensten (gemeente etc.) doen investeringen, op gebied van
infrastructuur en lokale diensten (waardestijging is voor de gemeente)
o Bevolkingsgroei en economische ontwikkeling -> de waarde van de grond stijgt
nog meer (de waardestijging is voor de overheid)
- Grondprijzen reflecteren de waarde die mensen aan een stad geven
- Henry George Theorema: indien vrije toetreding ontwikkelaars, dan zullen uitgaven
aan voorzieningen in evenwicht precies gelijk zijn aan de grondopbrengsten -> markt
zorgt voor evenwicht
- Gemeente als grondontwikkelaar:
o Gemeente verwerft alle gronden, maakt bouwrijp, legt infrastructuur en
voorzieningen aan
o Gemeente verkoopt de bouwgrond
o Inkomsten van verkoop bouwgrond = grondwaarde surplus -> meer infra en
voorzieningen
Elinor Ostrom: zelforganisatie
- Tragedy of the commons
o Gemeenschappelijke weidegronden (Afrikaanse landen, Alpenlanden, etc.)
o Verschillende boeren laten hun koeien grazen
o Elke boer wil zo veel mogelijk verdienen
o Extra koe - economische effecten:
Positief: boer kan meer melk verkopen
Negatief: overbegrazing, minder melk, minder opbrengst
o Het positieve effect is voor de boer, maar het negatieve effect is voor alle boeren
o Resultaat: alle boeren gaan meer koeien kopen
- Ostrom: zelforganisatie -> laat de boeren het onderling regelen
- Voorwaarden:
o Het moet duidelijk zijn wie meedoet
o Regels moeten worden gemaakt die passen bij de lokale condities
o Deelnemers moeten kunnen deelnemen aan eventueel veranderen van de regels
o Controleurs: verantwoording afleggen aan deelnemers
o Sancties
o Overleg moet gemakkelijk zijn (indien nodig)
o Geen externe gezagdragers
, 3. Duurzame energie in Nederland: 30 regio’s, 30
landschappen?
Effecten van klimaatverandering
- Extremer weer: hittegolven, storm, kou, neerslag
- Zeespiegelstijging
- Verlies biodiversiteit
- Natuurrampen
- Kleinere oogsten
- Smeltende ijskappen
- Verwoestijning
- Lage rivieren door droogte en hitte
Adaptatie = aanpassen
Mitigatie = tegengaan
“To investigate specific places we must be able to frame them within the compass of the
entire globe.” (Knox & Marston, 2016, p.53)
International climate change regime = allerlei wisselwerkingen tussen klimaatakkoorden en
wetgevingen op internationaal niveau (multi-level governance)
- Mondiaal: Klimaatakkoord Parijs
- EU: Green Deal
- Nationaal: Klimaatakkoord
- Regionaal: RES (Regionale Energie Strategie)
- Lokaal: gemeentelijke bestemmingsplannen
Afspraken nationaal klimaatakkoord:
- Driekwart van elektriciteit uit zon en wind in 2030
- Een derde nieuwe auto’s emissievrij in 2030
- Half miljard euro voor duurzaam wonen
- Extra reductie 2,5 Megaton CO2
- Betere business case verduurzaming industrie
Energielandschap = “observable landscapes that originate directly ftom the human
development of energy resources”
<1000: ontbossing
1000-1500: veenderij voor turf
1500-1800: windenergie en droogmakerijen
1800-2000: steenkoolwinning
vanaf 1900: gaswinning
>2000: minder gas
Het landschap evolueert steeds
1. Steden en klimaatadaptatie
Rotterdam: Land Value Capture
- Bestemmingswijziging en aanleg publieke infrastructuur leidt tot stijging van de
grondwaarde
- Projectontwikkelaars profiteren van daarvan, want de woonprijzen stijgen
- Zonder regelgeving zouden deze ontwikkelaars zelf die winst krijgen
- Land Value Capture roomt een deel van de winst af
- Deze winst kan worden gebruikt voor klimaatadaptatie
Wat doet klimaatadaptatie met de waarde van de grond?
De waarde neemt toe en dit kan weer bijdragen aan maatregelen op gebied van
klimaat-adaptieve infrastructuur en verbetering van de luchtkwaliteit
Problemen
- Het werkt alleen maar als er waardestijging van het vastgoed is (rijkere westerse
steden)
- Steden missen vaak regelgeving en kennis om LVC toe te passen
2. Planning van steden: drie vormen van sturing
Huidige stedelijke vraagstukken in Nederland
- Er moeten nieuwe huizen worden gebouwd om aan de behoefte te voldoen
- Omdat er minder vraag is naar winkelruimte moeten binnensteden worden
getransformeerd
- ‘Verdozing’ van het landschap: vraag naar ruimte voor distributiecentra omdat wij
meer online bestellen
- Stikstofproblematiek
Drie theoretische perspectieven op sturing en interventies
Ronald Coase: eigendomsrechtentheorie
- Markten voor rechten
- Ideale situatie: het maakt niet uit hoe eigendomsrechten toegedeeld zijn: de actoren
bereiken in beide gevallen de meest efficiënte uitkomst (eventueel door het
verhandelen van rechten)
- Coase: dit soort situaties doen zich vrijwel nooit voor – eigendomsrechten zijn bijna
nooit helder verdeeld, en ook zijn er bijna altijd transactiekosten -> we hebben
instituties nodig om met deze zaken om te gaan: grondlegger institutionele economie
- Coase Theorema: “Als er geen transactiekosten zijn in de economie en als
eigendomsrechten helder zijn, dan is de oplossing van negatieve externe effecten
(social cost) geen probleem.”
- Toepassing markten voor rechten: High Line Park New York
o Eigenaren van de grond hadden ontwikkelrecht om de gebouwen hoger te maken
o Hogeren gebouwen: het High Line Park krijgt te veel schaduw en kan niet meer
functioneren
, o Oplossing: overheid nam het ontwikkelrecht van de eigenaren af, maar gaf hun
dit recht in een ander gebied (waar juist verdichting nodig was)
o Eigenaren van gebouwen in dit andere gebied hadden geen ontwikkelrechten
maar wilden dit van hun kopen, of andersom: de eigenaren van de grond bij het
park kochten de eigendomsrechten van een gebouw in het andere gebied
Henry George: benut waarde van de grond
- Waardestijging van de grond
o Landbouwgrond is nog niet veel waard
o De boer doet eigen investeringen -> grotere oogst -> waarde van de grond neemt
toe (waardestijging is voor de boer zelf)
o Publieke diensten (gemeente etc.) doen investeringen, op gebied van
infrastructuur en lokale diensten (waardestijging is voor de gemeente)
o Bevolkingsgroei en economische ontwikkeling -> de waarde van de grond stijgt
nog meer (de waardestijging is voor de overheid)
- Grondprijzen reflecteren de waarde die mensen aan een stad geven
- Henry George Theorema: indien vrije toetreding ontwikkelaars, dan zullen uitgaven
aan voorzieningen in evenwicht precies gelijk zijn aan de grondopbrengsten -> markt
zorgt voor evenwicht
- Gemeente als grondontwikkelaar:
o Gemeente verwerft alle gronden, maakt bouwrijp, legt infrastructuur en
voorzieningen aan
o Gemeente verkoopt de bouwgrond
o Inkomsten van verkoop bouwgrond = grondwaarde surplus -> meer infra en
voorzieningen
Elinor Ostrom: zelforganisatie
- Tragedy of the commons
o Gemeenschappelijke weidegronden (Afrikaanse landen, Alpenlanden, etc.)
o Verschillende boeren laten hun koeien grazen
o Elke boer wil zo veel mogelijk verdienen
o Extra koe - economische effecten:
Positief: boer kan meer melk verkopen
Negatief: overbegrazing, minder melk, minder opbrengst
o Het positieve effect is voor de boer, maar het negatieve effect is voor alle boeren
o Resultaat: alle boeren gaan meer koeien kopen
- Ostrom: zelforganisatie -> laat de boeren het onderling regelen
- Voorwaarden:
o Het moet duidelijk zijn wie meedoet
o Regels moeten worden gemaakt die passen bij de lokale condities
o Deelnemers moeten kunnen deelnemen aan eventueel veranderen van de regels
o Controleurs: verantwoording afleggen aan deelnemers
o Sancties
o Overleg moet gemakkelijk zijn (indien nodig)
o Geen externe gezagdragers
, 3. Duurzame energie in Nederland: 30 regio’s, 30
landschappen?
Effecten van klimaatverandering
- Extremer weer: hittegolven, storm, kou, neerslag
- Zeespiegelstijging
- Verlies biodiversiteit
- Natuurrampen
- Kleinere oogsten
- Smeltende ijskappen
- Verwoestijning
- Lage rivieren door droogte en hitte
Adaptatie = aanpassen
Mitigatie = tegengaan
“To investigate specific places we must be able to frame them within the compass of the
entire globe.” (Knox & Marston, 2016, p.53)
International climate change regime = allerlei wisselwerkingen tussen klimaatakkoorden en
wetgevingen op internationaal niveau (multi-level governance)
- Mondiaal: Klimaatakkoord Parijs
- EU: Green Deal
- Nationaal: Klimaatakkoord
- Regionaal: RES (Regionale Energie Strategie)
- Lokaal: gemeentelijke bestemmingsplannen
Afspraken nationaal klimaatakkoord:
- Driekwart van elektriciteit uit zon en wind in 2030
- Een derde nieuwe auto’s emissievrij in 2030
- Half miljard euro voor duurzaam wonen
- Extra reductie 2,5 Megaton CO2
- Betere business case verduurzaming industrie
Energielandschap = “observable landscapes that originate directly ftom the human
development of energy resources”
<1000: ontbossing
1000-1500: veenderij voor turf
1500-1800: windenergie en droogmakerijen
1800-2000: steenkoolwinning
vanaf 1900: gaswinning
>2000: minder gas
Het landschap evolueert steeds
