Maes Chelsea 2VBl Geriatrie & chronische zorg PATHOLOGIE
Neurodegeneratieve aandoeningen
De ziekte van Parkinson
Wat?
-Chronische aandoening van het centraal zenuwstelsel gekenmerkt
door een progressief verlies van dopaminevormende zenuwcellen*
*In de zwarte kern/stof van de hersenen wordt de neurotransmitter
dopamine aangemaakt, deze doet ons vlot bewegen. De zenuwcellen die
hiervoor instaan gaan verloren, oorzaak is onbekend.
Oorzaak:
-Dopaminetekort
Symptomen:
-Zijn vooral gevolg van verstoord evenwicht tussen de neurotransmitters acetylcholine en dopamine*
*Acetylcholine is normaal gezien in mooi evenwicht met dopamine. Wanneer dit evenwicht verbroken geraakt
dan geeft dit symptomen.
-1e symptomen treden meestal op tussen 50 en 60 jarige leeftijd.
-Hoofdtekens:
-Rusttremor*
-Verhoogde spierspanning => voorovergebogen houding
-Bewegingsarmoede en bewegingsvertraging => moeilijkheden om gewilde beweging
in te zetten/uit te voeren, kleine pasjes, maskergelaat*
-Verlies houdingsreflexen => onstabiele houding
-Bijkomende tekens:
-Veel zweten, speekselvloed*, vertraagde slikreflex, …
*Tremor begint vaak aan 1 zijde van het lichaam en verspreid zich naar beide kanten.
10% heeft geen tremor. De ziekte van Parkinson is niet de meest voorkomende oorzaak
van tremor.
*Maskergelaat/stargelaat ontstaat door bewegingsarmoede van de gelaatsspieren
*Speekselvloed => vertraagde slikspieren => slikstoornissen (logo)
Diagnose:
-Meestal gesteld op basis van de zichtbare klachten
Behandeling:
-Medicatie
-Levodopa => Na enkele jaren afgenomen werkzaamheid en bijwerkingen zoals
onwillekeurige en ongecontroleerde bewegingen (daarom gaan we medicatie combineren)
-Dopamine-agonisten => Stimuleren dopaminereceptoren
-MAO-B-inhibitoren => Remmen afbraak van dopamine
-Elektrische stimulatie van bepaalde diepe hersenkernen (diepe hersenstimulatie)
-Kinesitherapie
-Logopedie
-Psychosociale ondersteuning
1
,Maes Chelsea 2VBl Geriatrie & chronische zorg PATHOLOGIE
Parkinsonisme
Ziektebeeld waarbij meerdere tot alle symptomen van de ziekte van Parkinson aanwezig zijn.
Dit kan o.a. het gevolg zijn van:
-Encefalitis (hersenontsteking)
-Geneesmiddelen die de werking van dopamine blokkeren*
-Structurele hersenaandoeningen (hersentumor, CVA, …)
-Herhaald hoofdletsel (bv bij boksers)
-Intoxicatie (bv CO-vergiftiging)
*Medicatie zoals metopropramide (Primperan) in hoge dosissen, of Haldol (dien dit nooit toe aan een patiënt
met de ziekte van Parkinson)
Essentiële tremor
Wat?
-Actietremor (Meest voorkomende tremor bij ouderen)
Oorzaak
-Niet altijd gekend
-Erfelijke factoren
Symptomen
-Tremor thv de handen en het hoofd
Diagnose
-Uitsluiten van andere oorzaken van de tremor
Behandeling
-Bèta-blokkers*
-Eventueel diepe hersenstimulatie
*Bèta-blokkers blokkeren de bèta receptoren terug te vinden thv het hart (dus ook voor patiënten met een te
snel hartritme of te hoge bloeddruk), maar er zitten ook bèta receptoren thv de spieren
2
, Maes Chelsea 2VBl Geriatrie & chronische zorg PATHOLOGIE
Multiple sclerose (MS)
Wat?
-Chronische inflammatoire aandoening van de hersenen en het ruggenmerg die leidt tot
demyelinisatie* MS is ongeneeslijk, het proces is wel af te remmen met medicatie
*Myeline is het omhulsel rond de zenuwbanen dat ervoor zorgt dat de prikkels vlot worden doorgegeven, dit
geraakt bij MS-patiënten beschadigd. De schade begint op 1 plaats en zal zich met de tijd verspreiden over
meerdere plekken. Hierdoor worden prikkels naar de spieren steeds slechter doorgegeven of komen zelfs niet
meer aan. De beschadigde plaatsen zijn bij iedereen verschillend.
Oorzaak
-Auto-immuunreactie bij genetische voorbeschikte personen
uitgelokt door omgevingsfactoren*
*MS is een auto-immuunziekte, het afweersysteem valt het eigen
lichaam aan. Het zijn de T-lymfocyten die de eigen myeline
aanvallen. De echte oorzaak is onbekend, maar men vermoedt dat
het een combinatie is van erfelijke en omgevingsfactoren.
Wat wel bekend is, is dat er rond de Evenaar amper MS-patiënten
zijn, richting de polen toe zijn er steeds meer patiënten. Misschien
speelt zonlicht (vitamine D) een rol?
Symptomen
-1e symptomen treden meestal op tussen de 20 en 40 jarige leeftijd:
-Spierzwakte en/of paresthesieën thv 1/meerdere ledematen (meestal OL)*
-Aantasting nervus opticus => Gedeeltelijk of totaal gezichtsverlies, meestal thv 1 oog*
-Diplopie (dubbelzicht)
-Blaasfunctiestoornissen
-De evolutie is wisselend en onvoorspelbaar
-De meest voorkomende vorm wordt gekenmerkt door een afwisseling van opstoten en
herstelperiodes*
*Spierzwakte => Schade aan motorische zenuwen
Paresthesieën (tintelingen) => Schade aan de gevoelszenuw
De benen worden vaak het 1st aangetast daar de zenuwen daar zeer lang zijn en statistisch gezien dus
meer kans hebben aangetast te worden
*Nervus opticus => Na de 1e aanval herstelt het zicht zich meestal. Na 2e aanval op die zenuw zal het herstel
niet volledig zijn, na een 3e aanval nog minder enz…
*Relapsing-remitting type => Myeline beschadigt en herstelt weer, na iedere aanval minder herstel
Er is ook een type waarbij geen herstel plaatsvindt, zij gaan veel sneller achteruit
Behandeling
-Medicatie: Verminderen van frequentie en ernst van opstoten door interferon en eventueel
immunodulatoren, corticosteroïden (bij opstoten)
-Kinesitherapie
-Logopedie
-Psychosociale ondersteuning
MS patiënten zijn vaak vatbaarder voor infecties. Bv de ademhalingsspieren zijn aangetast, hierdoor kunnen ze
slechter ademen en ontwikkelen ze sneller een pneumonie.
Wanneer dan bv de blaasspieren aangetast zijn, ontwikkelen ze vaker een blaasontsteking .
3
Neurodegeneratieve aandoeningen
De ziekte van Parkinson
Wat?
-Chronische aandoening van het centraal zenuwstelsel gekenmerkt
door een progressief verlies van dopaminevormende zenuwcellen*
*In de zwarte kern/stof van de hersenen wordt de neurotransmitter
dopamine aangemaakt, deze doet ons vlot bewegen. De zenuwcellen die
hiervoor instaan gaan verloren, oorzaak is onbekend.
Oorzaak:
-Dopaminetekort
Symptomen:
-Zijn vooral gevolg van verstoord evenwicht tussen de neurotransmitters acetylcholine en dopamine*
*Acetylcholine is normaal gezien in mooi evenwicht met dopamine. Wanneer dit evenwicht verbroken geraakt
dan geeft dit symptomen.
-1e symptomen treden meestal op tussen 50 en 60 jarige leeftijd.
-Hoofdtekens:
-Rusttremor*
-Verhoogde spierspanning => voorovergebogen houding
-Bewegingsarmoede en bewegingsvertraging => moeilijkheden om gewilde beweging
in te zetten/uit te voeren, kleine pasjes, maskergelaat*
-Verlies houdingsreflexen => onstabiele houding
-Bijkomende tekens:
-Veel zweten, speekselvloed*, vertraagde slikreflex, …
*Tremor begint vaak aan 1 zijde van het lichaam en verspreid zich naar beide kanten.
10% heeft geen tremor. De ziekte van Parkinson is niet de meest voorkomende oorzaak
van tremor.
*Maskergelaat/stargelaat ontstaat door bewegingsarmoede van de gelaatsspieren
*Speekselvloed => vertraagde slikspieren => slikstoornissen (logo)
Diagnose:
-Meestal gesteld op basis van de zichtbare klachten
Behandeling:
-Medicatie
-Levodopa => Na enkele jaren afgenomen werkzaamheid en bijwerkingen zoals
onwillekeurige en ongecontroleerde bewegingen (daarom gaan we medicatie combineren)
-Dopamine-agonisten => Stimuleren dopaminereceptoren
-MAO-B-inhibitoren => Remmen afbraak van dopamine
-Elektrische stimulatie van bepaalde diepe hersenkernen (diepe hersenstimulatie)
-Kinesitherapie
-Logopedie
-Psychosociale ondersteuning
1
,Maes Chelsea 2VBl Geriatrie & chronische zorg PATHOLOGIE
Parkinsonisme
Ziektebeeld waarbij meerdere tot alle symptomen van de ziekte van Parkinson aanwezig zijn.
Dit kan o.a. het gevolg zijn van:
-Encefalitis (hersenontsteking)
-Geneesmiddelen die de werking van dopamine blokkeren*
-Structurele hersenaandoeningen (hersentumor, CVA, …)
-Herhaald hoofdletsel (bv bij boksers)
-Intoxicatie (bv CO-vergiftiging)
*Medicatie zoals metopropramide (Primperan) in hoge dosissen, of Haldol (dien dit nooit toe aan een patiënt
met de ziekte van Parkinson)
Essentiële tremor
Wat?
-Actietremor (Meest voorkomende tremor bij ouderen)
Oorzaak
-Niet altijd gekend
-Erfelijke factoren
Symptomen
-Tremor thv de handen en het hoofd
Diagnose
-Uitsluiten van andere oorzaken van de tremor
Behandeling
-Bèta-blokkers*
-Eventueel diepe hersenstimulatie
*Bèta-blokkers blokkeren de bèta receptoren terug te vinden thv het hart (dus ook voor patiënten met een te
snel hartritme of te hoge bloeddruk), maar er zitten ook bèta receptoren thv de spieren
2
, Maes Chelsea 2VBl Geriatrie & chronische zorg PATHOLOGIE
Multiple sclerose (MS)
Wat?
-Chronische inflammatoire aandoening van de hersenen en het ruggenmerg die leidt tot
demyelinisatie* MS is ongeneeslijk, het proces is wel af te remmen met medicatie
*Myeline is het omhulsel rond de zenuwbanen dat ervoor zorgt dat de prikkels vlot worden doorgegeven, dit
geraakt bij MS-patiënten beschadigd. De schade begint op 1 plaats en zal zich met de tijd verspreiden over
meerdere plekken. Hierdoor worden prikkels naar de spieren steeds slechter doorgegeven of komen zelfs niet
meer aan. De beschadigde plaatsen zijn bij iedereen verschillend.
Oorzaak
-Auto-immuunreactie bij genetische voorbeschikte personen
uitgelokt door omgevingsfactoren*
*MS is een auto-immuunziekte, het afweersysteem valt het eigen
lichaam aan. Het zijn de T-lymfocyten die de eigen myeline
aanvallen. De echte oorzaak is onbekend, maar men vermoedt dat
het een combinatie is van erfelijke en omgevingsfactoren.
Wat wel bekend is, is dat er rond de Evenaar amper MS-patiënten
zijn, richting de polen toe zijn er steeds meer patiënten. Misschien
speelt zonlicht (vitamine D) een rol?
Symptomen
-1e symptomen treden meestal op tussen de 20 en 40 jarige leeftijd:
-Spierzwakte en/of paresthesieën thv 1/meerdere ledematen (meestal OL)*
-Aantasting nervus opticus => Gedeeltelijk of totaal gezichtsverlies, meestal thv 1 oog*
-Diplopie (dubbelzicht)
-Blaasfunctiestoornissen
-De evolutie is wisselend en onvoorspelbaar
-De meest voorkomende vorm wordt gekenmerkt door een afwisseling van opstoten en
herstelperiodes*
*Spierzwakte => Schade aan motorische zenuwen
Paresthesieën (tintelingen) => Schade aan de gevoelszenuw
De benen worden vaak het 1st aangetast daar de zenuwen daar zeer lang zijn en statistisch gezien dus
meer kans hebben aangetast te worden
*Nervus opticus => Na de 1e aanval herstelt het zicht zich meestal. Na 2e aanval op die zenuw zal het herstel
niet volledig zijn, na een 3e aanval nog minder enz…
*Relapsing-remitting type => Myeline beschadigt en herstelt weer, na iedere aanval minder herstel
Er is ook een type waarbij geen herstel plaatsvindt, zij gaan veel sneller achteruit
Behandeling
-Medicatie: Verminderen van frequentie en ernst van opstoten door interferon en eventueel
immunodulatoren, corticosteroïden (bij opstoten)
-Kinesitherapie
-Logopedie
-Psychosociale ondersteuning
MS patiënten zijn vaak vatbaarder voor infecties. Bv de ademhalingsspieren zijn aangetast, hierdoor kunnen ze
slechter ademen en ontwikkelen ze sneller een pneumonie.
Wanneer dan bv de blaasspieren aangetast zijn, ontwikkelen ze vaker een blaasontsteking .
3
