korte samenvatting scheikunde 5 havo hoofdstuk 12 - chemie overal

SCHEIKUNDE SMV H12 – 5H

3 belangrijke voedingstoffen om in leven te blijven:
- Koolhydraten
- Vetten
- eiwitten

12.1  Fotosynthese: 6 CO2 (g) + 6 H2O (l)  C6H12O6 (aq) + 6 O2 (g)
 verloopt onder invloed van licht, dat wordt omgezet in chemische energie (komt later vrij)
 Koolhydraten: koolstofverbindingen, die ook wel sachariden of suikers worden genoemd en
gevormd worden bij fotosynthese in planten > want glucose is een koolhydraat
 algemene formule: CnH2mOm
 dient als: vooral brandstof, ook bouwstof
1. Monosachariden: ringvormige moleculen met 5 of 6 C-atomen, met per C-atoom een OH-
groep. (en ook nog een H)
 goed oplosbaar in water, doordat OH-groepen H-bruggen vormen met water
 hoog kookpunt, doordat er H-bruggen gevormd kunnen worden, en suiker (s) is
 vb: glucose
2. Disachariden: suiker die opgebouwd is uit moleculen met 2 ringvormen
 kan ontstaan door condensatiereactie van 2 monosacharide, waarbij water ontstaat
 vb: sacharose
3. Polysachariden: zijn polymeren van monosacharidenmoleculen (monomeren)
 ontstaat door condensatiereactie, waarbij dus water ontstaat:
n C6H12O6  (C6H10O5)n + n H2O
 vb: van biopolymeren van glucose zijn zetmeel, glycogeen en cellulose (onafbreekbaar)
 Functie van koolhydraten in het lichaam: Om koolhydraten te kunnen gebruiken voor onze
energieproductie, moeten di en polysacharide eerst afgebroken worden tot monosachariden.
1. Dit gebeurt mbv biokatalysatoren (enzymen) dmv hydrolyse:
 (C6H10O5)n + n H2O  n C6H12O6 (glucose en fructose)
2. Monosachariden worden via darmwand opgenomen in bloed
3. Deel van moleculen worden naar lichaamscellen getransporteerd = verband =energie
 C6H12O6 (aq) + 6 O2 (g)  6 CO2 (g) + 6 H2O (l)
4. Deel van deze moleculen die niet direct nodig zijn worden omgezet in glycogeen en
opgeslagen in cellen van lever en spieren > voor als er snel behoefte is aan energie
5. Overtollige suikers worden omgezet in vet
 Cellulose is een bouwstof van planten en bomen, kan niet verbroken worden door mens
 Alle sachariden vallen onder ‘koolhydraten’, maar alleen mono en disachariden vallen onder
‘suikers’
 Structuurformules koolhydraten:
 elke hoek in een ringvormig molecuul is een C-atoom
 teken de structuurformules uit binas helemaal uit > met C en H
 golflijntje geef je aleen aan uiteinde keten weer (‘hij loopt door’)
 je moet reactie van mono tot disacharide in structuurformules kunnen geven
 je moet reactie van mono tot polysacharide in molecuulformules kunnen geven > met n!
 bij condensatiereactie: H2O breekt binding tussen monomeren: H van H2O gaat aan de
O en OH van H2O gaat aan C = aan elkaar verbonden door invoegen van H2O

12.2  Vetten:
 dient als: reservestof, bouwstof en als reservebrandstof: geen koolhydraten = verbranden
 Vetten en oliën: Zijn tri-esters van glycerol (een alcohol met 3 OH groepen), en vetzuren
(carbonzuren met lange C-ketens)
 gevormd door condensatiereactie tussen glycerol en vetzuren
 niet goed oplosbaar = hydrofoob
 er kunnen 2 of 3 verschillende veresterde vetzuren in een vet- of oliemolecuul voorkomen
 Verzadigde vetzuren = tri-ester is vet = sterke vdw-binding = vast bij kamertemperatuur
 Onverzadigde vetzuren = tri-ester is olie = zwakke vdw-binding = vloeibaar bij kamertemperatuur
olie bevat dus altijd 1 of meer dubbele bindingen per vetzuurmolecuul = onverzadigd
 Hydrolyse: treedt op als een olie of vet langdurig wordt verhit in aanwezigheid van water = tri-
ester valt uiteen in glycerol en 1 of meer vetzuren


1