Migchelbrink
Hoofdstuk 1: wat is praktijkgericht onderzoek?
1.1 een eerste omschrijving
In dit onderzoek, vaak aangeduid als sociaal (sociaal= handelend over mens en/of
maatschappij) onderzoek, wil de onderzoeker iets aan de weet komen.
Vaak moet je zoeken naar een omschrijving. Als je wat zoekwerk verricht, kom je
meestal wel omschrijvingen tegen. Hier volgen enkele:
- Onderzoek is het doelbewust en methodisch zoeken naar nieuwe kennis, in de
vorm van antwoorden op van tevoren gestelde vragen.
- Onderzoek is informatie verzamelen om antwoord te geven op een
probleemstelling.
- Onderzoek is een productieproces ter voortbrenging van kennis die dient om
antwoorden te geven op te vragen.
Je doet onderzoek omdat:
- Je iets niet weet;
- Je nog niet voldoende weet over een bepaalde materie;
- Je nog niet voldoende zeker bent over wat je weet.
Sociaal onderzoek heeft daarnaast nog een ander essentieel kenmerk, namelijk het
methodisch werken. Onderzoek is, zo wordt vaak gesteld, een methodische of
systematische activiteit. Het vaste stramien of systematisch werken houdt in dat je
uitgaande van ‘de situatie van niet of onvoldoende weten’ dit kennisprobleem
onderzoekbaar maakt door daarvoor een gepaste onderzoeksaanpak te ontwikkelen.
Allereerst omschrijf en concretiseer je het kennisdoel en werk je duidelijk uit wat je
weten wilt. Dat is de vraagstelling of probleemstelling. Je maakt een doortimmerend
zoekplan – in onderzoeksvaktaal ‘onderzoeksontwerp’ – om de doelstelling en de
onderzoeksvraag zo goed mogelijk te bereiken. Daarbij wordt steeds een beroep gedaan
op je denkvermogen, je intuïtie en je creativiteit.
1.2 praktijkgericht onderzoek
In deze tak van onderzoek wordt specifieke kennis verzameld over een specifiek domein,
met een specifiek oogmerk. Hier volgen eerst enkele kenmerken van praktijkgericht
onderzoek:
- PO betreft vragen en problemen van beroepsbeoefenaren in gezondheidszorg en
welzijn.
- PO is toegepast van aard.
- PO levert een bijdrage aan verbetering van de beroepspraktijk.
PO betreft vragen en problemen uit de beroepspraktijk
De onderzoeksvragen waarop in PO antwoord wordt gezocht, vinden hun oorsprong in
vragen en problemen die leven in de praktijk van de zorgende en helpende beroepen:
problemen en vragen die te maken hebben met het beroepsmatig handelen van alledag.
Het onderzoek is toegepast
De onderzoeker vertaalt het probleem in een onderzoekbaar probleem. Toepasbare
kennis is kennis die naar inhoud zowel als vorm op een praktisch niveau toepasbaar en
bruikbaar is. Bruikbare kennis is kennis waarmee door de opdrachtgever iets gedaan kan
worden aan de situatie die leidde tot de vraag om onderzoek. Het is kennis die praktisch
hanteerbaar is, begrijpelijk en uitvoerbaar in de praktijksituatie. Dit onderscheidt PO van
theoriegericht onderzoek.
Theoriegericht onderzoek (ook wel fundamenteel onderzoek of zuiver wetenschappelijk
onderzoek genoemd) wil een bijdrage leveren aan de theorievorming op een aantal
vakgebieden. Het gaat bij theoriegericht onderzoek om kennis om de kennis.
, Verbetering beroepspraktijk
Verbetering van de beroepspraktijk wil zeggen dat de uitkomsten van het onderzoek
worden gebruikt om de situatie die leidde tot het onderzoek, te verbeteren of te
veranderen.
1.3 verschillende problemen en verschillende onderzoekstypes
Idealiter vindt de hulpverlening, begeleiding of het consult plaats via deze methodische
cyclus. De hier gehanteerde cyclus omvat vier fasen:
1. probleeminventarisatie en probleembepaling (aanmeldingsproblematiek,
gediagnosticeerd probleem, gesignaleerde behoefte);
2. kiezen of ontwerpen van een oplossing (therapie, activiteit, zorg- of behandelplan);
3. uitvoeren van de gekozen oplossing (activiteit, handeling, behandeling);
4. evalueren van de handelingen (acties, beslissing, plan, maatregelen).
Op basis van de bijdrage van PO aan de verschillende fasen kan PO ook worden
geordend. Afhankelijk van de handelingsfase waarin het onderzoeken probleem of vraag
zich bevindt, kun je vier typen van PO onderscheiden:
- Inventariserend of diagnostisch onderzoek (fase probleeminventarisatie en –
bepaling);
- Ontwikkelingsgericht of ontwerp onderzoek ( fase kiezen/ontwerpen van
oplossing/handeling);
- Procesevaluatie (fase uitvoering van de handeling);
- Effectevaluatie (fase evaluatie van het handelen).
Inventariserend onderzoek
Dit type onderzoek omvat het in beeld brengen, inventariseren, beschrijven en
analyseren van problemen in de uitgangssituatie. Dit type onderzoek bestaat eigenlijk uit
twee subtypen die als een tweeling vormen. Het ene subtype duiden we aan met de al
genoemde naam ‘inventariserend onderzoek’, het andere subtype met de algemeen
bekende naam ‘behoefteonderzoek’. Inventariserend onderzoek is meer algemeen van
aard, behoefteonderzoek is wat specifieker van karakter en richt zich met name op
behoeften, een speciaal soort inventariserend onderzoek dus. Kenmerken van
inventariserend of diagnostisch onderzoek zijn:
- Het product dat nagestreefd wordt is een (probleem) inventarisatie, een
probleembeschrijving, probleemanalyse;
- De functie van het onderzoek is primair inzicht geven in, om van daaruit meer
onderbouwd en gericht te kunnen handelen of het probleem anders aan te
pakken;
- Onderzoeksproducten worden na het onderzoek aan de praktijk overhandigd.
Ontwerpgericht/ontwikkelingsgericht onderzoek
In de agogische handelingscyclus gaat het in deze fase om het maken of kiezen van een
hulpverleningsplan, activiteit, of behandelplan. Ontwerpgericht onderzoek of
ontwikkelingsonderzoek is het zoeken naar:
- Wat voor plan (activiteit, interventie, behandeling) er gemaakt moet weten;
- De eisen waaraan dat plan moet voldoen;
- Alternatieven qua inhouden en werkwijzen die door dit plan mogelijk zijn om via
deze onderzoeksactiviteiten bij te dragen tot kiezen van een ontwerp en
ontwikkelen van dit ontwerp (plan, activiteit, interventie, behandeling).
Kenmerken van dit type onderzoek zijn:
- Het product dat nagestreefd wordt is een plan, aanpak, ontwerp, handleiding voor
handelen.
- De functie van dit onderzoekstype is het aanreiken van leidraden of voorschriften
voor het handelen.
- Onderzoeksproducten worden vaak al in de praktijk uitgetest tijdens het
onderzoek.
Hoofdstuk 1: wat is praktijkgericht onderzoek?
1.1 een eerste omschrijving
In dit onderzoek, vaak aangeduid als sociaal (sociaal= handelend over mens en/of
maatschappij) onderzoek, wil de onderzoeker iets aan de weet komen.
Vaak moet je zoeken naar een omschrijving. Als je wat zoekwerk verricht, kom je
meestal wel omschrijvingen tegen. Hier volgen enkele:
- Onderzoek is het doelbewust en methodisch zoeken naar nieuwe kennis, in de
vorm van antwoorden op van tevoren gestelde vragen.
- Onderzoek is informatie verzamelen om antwoord te geven op een
probleemstelling.
- Onderzoek is een productieproces ter voortbrenging van kennis die dient om
antwoorden te geven op te vragen.
Je doet onderzoek omdat:
- Je iets niet weet;
- Je nog niet voldoende weet over een bepaalde materie;
- Je nog niet voldoende zeker bent over wat je weet.
Sociaal onderzoek heeft daarnaast nog een ander essentieel kenmerk, namelijk het
methodisch werken. Onderzoek is, zo wordt vaak gesteld, een methodische of
systematische activiteit. Het vaste stramien of systematisch werken houdt in dat je
uitgaande van ‘de situatie van niet of onvoldoende weten’ dit kennisprobleem
onderzoekbaar maakt door daarvoor een gepaste onderzoeksaanpak te ontwikkelen.
Allereerst omschrijf en concretiseer je het kennisdoel en werk je duidelijk uit wat je
weten wilt. Dat is de vraagstelling of probleemstelling. Je maakt een doortimmerend
zoekplan – in onderzoeksvaktaal ‘onderzoeksontwerp’ – om de doelstelling en de
onderzoeksvraag zo goed mogelijk te bereiken. Daarbij wordt steeds een beroep gedaan
op je denkvermogen, je intuïtie en je creativiteit.
1.2 praktijkgericht onderzoek
In deze tak van onderzoek wordt specifieke kennis verzameld over een specifiek domein,
met een specifiek oogmerk. Hier volgen eerst enkele kenmerken van praktijkgericht
onderzoek:
- PO betreft vragen en problemen van beroepsbeoefenaren in gezondheidszorg en
welzijn.
- PO is toegepast van aard.
- PO levert een bijdrage aan verbetering van de beroepspraktijk.
PO betreft vragen en problemen uit de beroepspraktijk
De onderzoeksvragen waarop in PO antwoord wordt gezocht, vinden hun oorsprong in
vragen en problemen die leven in de praktijk van de zorgende en helpende beroepen:
problemen en vragen die te maken hebben met het beroepsmatig handelen van alledag.
Het onderzoek is toegepast
De onderzoeker vertaalt het probleem in een onderzoekbaar probleem. Toepasbare
kennis is kennis die naar inhoud zowel als vorm op een praktisch niveau toepasbaar en
bruikbaar is. Bruikbare kennis is kennis waarmee door de opdrachtgever iets gedaan kan
worden aan de situatie die leidde tot de vraag om onderzoek. Het is kennis die praktisch
hanteerbaar is, begrijpelijk en uitvoerbaar in de praktijksituatie. Dit onderscheidt PO van
theoriegericht onderzoek.
Theoriegericht onderzoek (ook wel fundamenteel onderzoek of zuiver wetenschappelijk
onderzoek genoemd) wil een bijdrage leveren aan de theorievorming op een aantal
vakgebieden. Het gaat bij theoriegericht onderzoek om kennis om de kennis.
, Verbetering beroepspraktijk
Verbetering van de beroepspraktijk wil zeggen dat de uitkomsten van het onderzoek
worden gebruikt om de situatie die leidde tot het onderzoek, te verbeteren of te
veranderen.
1.3 verschillende problemen en verschillende onderzoekstypes
Idealiter vindt de hulpverlening, begeleiding of het consult plaats via deze methodische
cyclus. De hier gehanteerde cyclus omvat vier fasen:
1. probleeminventarisatie en probleembepaling (aanmeldingsproblematiek,
gediagnosticeerd probleem, gesignaleerde behoefte);
2. kiezen of ontwerpen van een oplossing (therapie, activiteit, zorg- of behandelplan);
3. uitvoeren van de gekozen oplossing (activiteit, handeling, behandeling);
4. evalueren van de handelingen (acties, beslissing, plan, maatregelen).
Op basis van de bijdrage van PO aan de verschillende fasen kan PO ook worden
geordend. Afhankelijk van de handelingsfase waarin het onderzoeken probleem of vraag
zich bevindt, kun je vier typen van PO onderscheiden:
- Inventariserend of diagnostisch onderzoek (fase probleeminventarisatie en –
bepaling);
- Ontwikkelingsgericht of ontwerp onderzoek ( fase kiezen/ontwerpen van
oplossing/handeling);
- Procesevaluatie (fase uitvoering van de handeling);
- Effectevaluatie (fase evaluatie van het handelen).
Inventariserend onderzoek
Dit type onderzoek omvat het in beeld brengen, inventariseren, beschrijven en
analyseren van problemen in de uitgangssituatie. Dit type onderzoek bestaat eigenlijk uit
twee subtypen die als een tweeling vormen. Het ene subtype duiden we aan met de al
genoemde naam ‘inventariserend onderzoek’, het andere subtype met de algemeen
bekende naam ‘behoefteonderzoek’. Inventariserend onderzoek is meer algemeen van
aard, behoefteonderzoek is wat specifieker van karakter en richt zich met name op
behoeften, een speciaal soort inventariserend onderzoek dus. Kenmerken van
inventariserend of diagnostisch onderzoek zijn:
- Het product dat nagestreefd wordt is een (probleem) inventarisatie, een
probleembeschrijving, probleemanalyse;
- De functie van het onderzoek is primair inzicht geven in, om van daaruit meer
onderbouwd en gericht te kunnen handelen of het probleem anders aan te
pakken;
- Onderzoeksproducten worden na het onderzoek aan de praktijk overhandigd.
Ontwerpgericht/ontwikkelingsgericht onderzoek
In de agogische handelingscyclus gaat het in deze fase om het maken of kiezen van een
hulpverleningsplan, activiteit, of behandelplan. Ontwerpgericht onderzoek of
ontwikkelingsonderzoek is het zoeken naar:
- Wat voor plan (activiteit, interventie, behandeling) er gemaakt moet weten;
- De eisen waaraan dat plan moet voldoen;
- Alternatieven qua inhouden en werkwijzen die door dit plan mogelijk zijn om via
deze onderzoeksactiviteiten bij te dragen tot kiezen van een ontwerp en
ontwikkelen van dit ontwerp (plan, activiteit, interventie, behandeling).
Kenmerken van dit type onderzoek zijn:
- Het product dat nagestreefd wordt is een plan, aanpak, ontwerp, handleiding voor
handelen.
- De functie van dit onderzoekstype is het aanreiken van leidraden of voorschriften
voor het handelen.
- Onderzoeksproducten worden vaak al in de praktijk uitgetest tijdens het
onderzoek.
