Financiële ethiek en compliance
Ethiek
Ethiek is het gesprek / de wetenschap over moraal. Moraal is hetgeen in de praktijk gebeurt. Dat kan
ook negatief zijn, zoals het door rood fietsen.
Ethiek en recht kunnen elkaar overlappen, maar er zit een groot verschil in. Ethiek is het gesprek door
middel van argumenten. Het is een verdieping van het morele oordeel. Recht is recht en over het
algemeen vrij zwart/wit. Daarnaast is recht afdwingbaar en ethiek niet of in ieder geval in mindere
mate. Ethiek daarentegen veronderstelt vrijheid, vrijwilligheid en keuzevrijheid.
De vraag die hierbij hoort is: waarom is ethiek nodig? Dat antwoord zit ‘em in de reactie van de
wetgever op een onrechtvaardige situatie: wetgeving. Wetgeving is echter slechts een instrument om
het onrecht te bestrijden. Het gesprek over het onrecht kan vaak meer teweegbrengen. Het kan
ervoor zorgen dat een duurzame gedachtegang op gang komt. Daarnaast is ethiek nodig om
problemen te onderkennen. Deze onderkenning / herkenning wordt veelal verricht door middel van
cartoons of acteurs.
Wat is het verschil tussen normen en waarden?
- Normen zijn regels die opgelegd worden.
- Waarden zijn ontwikkelt aan de hand van levensgebeurtenissen.
Daarom kunnen normen en waarden ook niet in één zin gebruikt worden.
Er zijn twee vormen van ethiek:
Normatieve ethiek (subjectief): de algemene ethiek, teleologische ethiek, deontologische
ethiek en deugdethiek.
Niet-normatieve ethiek (positief / waardevrij): dit is de beschrijvende ethiek. Het is op afstand
objectief onderzoeken van een bepaalde situatie (wie ben ik, wat ben ik et cetera).
Bedrijfsethiek versus financiële ethiek:
Bedrijfsethiek geeft invulling aan de normen die gelden voor de onderneming en bestuurders op het
gebied van maatschappelijke verantwoordelijkheid, stakeholdersmanagement, milieu, lange termijn
strategie et cetera.
Financiële ethiek heeft een andere corporate governance. De bedrijfsvoering, organisatorische
complexiteit, financieringsstructuur en in- en externe risico’s zijn fundamenteel anders.
In de bedrijfsethiek wordt nutsethiek, gevolgenethiek, plichtethiek en deugdethiek gebruikt om invulling
te geven aan morele verplichtingen. De financiële ethiek is juist een gespecialiseerde vorm van
deugdethiek:
- Deugdelijk karakter: eerlijk, doorzetting en consistent
- Actieve gemeenschap waar deugden worden bevorderd
- Solide moreel oordeelsvermogen en geen strikte afhankelijkheid van regels
- Identificatie van morele rolmodellen.
Daarnaast is moral hazard een belangrijk fenomeen binnen de financiële ethiek. Het opportunistische
gedrag waarbij in economische zin men zichzelf tracht te verrijken gaat ten koste van een ander. Het
fenomeen ‘too big to fall’ is hier een voorbeeld van. Men verwacht een bail-out van de overheid, dus
kan risicovoller geïnvesteerd worden. Financiële ethiek kan aanknopingspunten bieden om een goede
houding, besluitvorming, sturing en marktparticipatie te bewerkstelligen.
Er zijn vier terreinen binnen de financiële ethiek:
Financiering: hoe wordt iets gefinancierd én wat financier ik?
Belastingbetaling: hoe zorg ik voor een maatschappelijk verantwoord belastingbeleid?
Dividendbeleid: hoe zorg ik voor een lange termijn waardecreatie van mijn onderneming?
Faillissement: de bescherming van de schuldenaar en schuldeisers.
Waarom is ethiek van belang bij kunstmatige intelligentie?
1
, Kunstmatige intelligentie is op basis van technologieën menselijk handelen en nadenken nabootsen,
waardoor de mens zijn handelen / cognitieve prestaties verbetert worden en mogelijk vervangen
worden. Dit betekent:
van ondersteunen naar vervangen: wat gebeurt er met de nu werkenden die straks vervangen
zijn?
de computer schrijft de regels zelf: hoe interpreteert de computer deze en hoe ontwikkelt zich
dat?
de computer maakt zelf nieuwe connecties: hoe worden die gelegd en zijn die juist?
KI heeft een geschikte context nodig. Er moet een gedeeld doel en vertrouwen zijn. KI heeft zijn eigen
geschiedenis als professie. Tot slot is de huidige praktijk omringd door algemene beginselen. KI moet
derhalve afgestemd zijn op ethische normen:
Ontwikkel, installeer en gebruik KI systemen op een dusdanige wijze dat de volgende ethische
beginselen worden gehandhaafd:
o Respect voor de menselijke autonomie
o Preventie van schade
o Rechtvaardiging en verantwoording
o Transparantie.
Erken daarbij de potentiele spanningen
o Schenk aandacht aan kwetsbare groepen personen, zoals kinderen, mensen met een
beperking en anderen.
o KI kan voordelen, maar ook risico’s opleveren, zoals democratie en een verdeelde
rechtvaardigheid.
Daarnaast zijn er zeven vereisten die voortdurend geëvalueerd moeten worden binnen KI systemen:
Verantwoording
Menselijke controle en menselijk toezicht
Technische robuustheid en veiligheid
Privacy en datagevoeligheid
Maatschappelijk en milieuwelzijn
Diversiteit en non-discriminatie
Transparantie
Compliance
Compliance is zorg voor de naleving van wet- en regelgeving. Hiertoe is de compliancefunctie ingebed
en heeft zij verschillende taken:
Adviseren van de personen die verantwoordelijk zijn bij de naleving van wettelijke regels
Toezien op de deugdelijkheid en effectiviteit van de interne regels en procedures
Het beoordelen van deze effectiviteit van de procedures
Rapporteren aan het bestuur
De kerntaak van een compliance officier is het identificeren en aankaarten van integriteitsrisico’s. de
compliance officier is betrouwbaar, geschikt én onafhankelijk (zelfstandig). Er behoren geen
belangenconflicten te ontstaan en besluiten moeten onafhankelijk genomen kunnen worden.
De positie van een compliance officier wordt in Nederland ook van zelfregulering voorzien:
Vereniging Compliance officiers (competentieprofiel) en
Stichting DSI (registratie als compliance professional)
De regulering en positionering van een compliance officier hangt samen met:
Governance: de juiste checks and balances moeten gewaarborgd worden.
o De compliancefunctie is een sleutelstaffunctie dat als doel heeft:
Waarborgen interne normen
Naleving wet- en regelgeving
Voorkomen van belangenverstrengeling
Het herkennen, beheersen, voorkomen en oplossen van integriteitsrisico’s (hetgeen een
gevaar vormt voor de reputatie, financiën of juridisiteit)
De uitgangspunten van compliance:
Zorg dragen voor interne regulering
2
Ethiek
Ethiek is het gesprek / de wetenschap over moraal. Moraal is hetgeen in de praktijk gebeurt. Dat kan
ook negatief zijn, zoals het door rood fietsen.
Ethiek en recht kunnen elkaar overlappen, maar er zit een groot verschil in. Ethiek is het gesprek door
middel van argumenten. Het is een verdieping van het morele oordeel. Recht is recht en over het
algemeen vrij zwart/wit. Daarnaast is recht afdwingbaar en ethiek niet of in ieder geval in mindere
mate. Ethiek daarentegen veronderstelt vrijheid, vrijwilligheid en keuzevrijheid.
De vraag die hierbij hoort is: waarom is ethiek nodig? Dat antwoord zit ‘em in de reactie van de
wetgever op een onrechtvaardige situatie: wetgeving. Wetgeving is echter slechts een instrument om
het onrecht te bestrijden. Het gesprek over het onrecht kan vaak meer teweegbrengen. Het kan
ervoor zorgen dat een duurzame gedachtegang op gang komt. Daarnaast is ethiek nodig om
problemen te onderkennen. Deze onderkenning / herkenning wordt veelal verricht door middel van
cartoons of acteurs.
Wat is het verschil tussen normen en waarden?
- Normen zijn regels die opgelegd worden.
- Waarden zijn ontwikkelt aan de hand van levensgebeurtenissen.
Daarom kunnen normen en waarden ook niet in één zin gebruikt worden.
Er zijn twee vormen van ethiek:
Normatieve ethiek (subjectief): de algemene ethiek, teleologische ethiek, deontologische
ethiek en deugdethiek.
Niet-normatieve ethiek (positief / waardevrij): dit is de beschrijvende ethiek. Het is op afstand
objectief onderzoeken van een bepaalde situatie (wie ben ik, wat ben ik et cetera).
Bedrijfsethiek versus financiële ethiek:
Bedrijfsethiek geeft invulling aan de normen die gelden voor de onderneming en bestuurders op het
gebied van maatschappelijke verantwoordelijkheid, stakeholdersmanagement, milieu, lange termijn
strategie et cetera.
Financiële ethiek heeft een andere corporate governance. De bedrijfsvoering, organisatorische
complexiteit, financieringsstructuur en in- en externe risico’s zijn fundamenteel anders.
In de bedrijfsethiek wordt nutsethiek, gevolgenethiek, plichtethiek en deugdethiek gebruikt om invulling
te geven aan morele verplichtingen. De financiële ethiek is juist een gespecialiseerde vorm van
deugdethiek:
- Deugdelijk karakter: eerlijk, doorzetting en consistent
- Actieve gemeenschap waar deugden worden bevorderd
- Solide moreel oordeelsvermogen en geen strikte afhankelijkheid van regels
- Identificatie van morele rolmodellen.
Daarnaast is moral hazard een belangrijk fenomeen binnen de financiële ethiek. Het opportunistische
gedrag waarbij in economische zin men zichzelf tracht te verrijken gaat ten koste van een ander. Het
fenomeen ‘too big to fall’ is hier een voorbeeld van. Men verwacht een bail-out van de overheid, dus
kan risicovoller geïnvesteerd worden. Financiële ethiek kan aanknopingspunten bieden om een goede
houding, besluitvorming, sturing en marktparticipatie te bewerkstelligen.
Er zijn vier terreinen binnen de financiële ethiek:
Financiering: hoe wordt iets gefinancierd én wat financier ik?
Belastingbetaling: hoe zorg ik voor een maatschappelijk verantwoord belastingbeleid?
Dividendbeleid: hoe zorg ik voor een lange termijn waardecreatie van mijn onderneming?
Faillissement: de bescherming van de schuldenaar en schuldeisers.
Waarom is ethiek van belang bij kunstmatige intelligentie?
1
, Kunstmatige intelligentie is op basis van technologieën menselijk handelen en nadenken nabootsen,
waardoor de mens zijn handelen / cognitieve prestaties verbetert worden en mogelijk vervangen
worden. Dit betekent:
van ondersteunen naar vervangen: wat gebeurt er met de nu werkenden die straks vervangen
zijn?
de computer schrijft de regels zelf: hoe interpreteert de computer deze en hoe ontwikkelt zich
dat?
de computer maakt zelf nieuwe connecties: hoe worden die gelegd en zijn die juist?
KI heeft een geschikte context nodig. Er moet een gedeeld doel en vertrouwen zijn. KI heeft zijn eigen
geschiedenis als professie. Tot slot is de huidige praktijk omringd door algemene beginselen. KI moet
derhalve afgestemd zijn op ethische normen:
Ontwikkel, installeer en gebruik KI systemen op een dusdanige wijze dat de volgende ethische
beginselen worden gehandhaafd:
o Respect voor de menselijke autonomie
o Preventie van schade
o Rechtvaardiging en verantwoording
o Transparantie.
Erken daarbij de potentiele spanningen
o Schenk aandacht aan kwetsbare groepen personen, zoals kinderen, mensen met een
beperking en anderen.
o KI kan voordelen, maar ook risico’s opleveren, zoals democratie en een verdeelde
rechtvaardigheid.
Daarnaast zijn er zeven vereisten die voortdurend geëvalueerd moeten worden binnen KI systemen:
Verantwoording
Menselijke controle en menselijk toezicht
Technische robuustheid en veiligheid
Privacy en datagevoeligheid
Maatschappelijk en milieuwelzijn
Diversiteit en non-discriminatie
Transparantie
Compliance
Compliance is zorg voor de naleving van wet- en regelgeving. Hiertoe is de compliancefunctie ingebed
en heeft zij verschillende taken:
Adviseren van de personen die verantwoordelijk zijn bij de naleving van wettelijke regels
Toezien op de deugdelijkheid en effectiviteit van de interne regels en procedures
Het beoordelen van deze effectiviteit van de procedures
Rapporteren aan het bestuur
De kerntaak van een compliance officier is het identificeren en aankaarten van integriteitsrisico’s. de
compliance officier is betrouwbaar, geschikt én onafhankelijk (zelfstandig). Er behoren geen
belangenconflicten te ontstaan en besluiten moeten onafhankelijk genomen kunnen worden.
De positie van een compliance officier wordt in Nederland ook van zelfregulering voorzien:
Vereniging Compliance officiers (competentieprofiel) en
Stichting DSI (registratie als compliance professional)
De regulering en positionering van een compliance officier hangt samen met:
Governance: de juiste checks and balances moeten gewaarborgd worden.
o De compliancefunctie is een sleutelstaffunctie dat als doel heeft:
Waarborgen interne normen
Naleving wet- en regelgeving
Voorkomen van belangenverstrengeling
Het herkennen, beheersen, voorkomen en oplossen van integriteitsrisico’s (hetgeen een
gevaar vormt voor de reputatie, financiën of juridisiteit)
De uitgangspunten van compliance:
Zorg dragen voor interne regulering
2
