Inhoudsopgave
1 Ethiek en moraal .................................................................................................................................... 5
1.1 Inleiding ................................................................................................................................................ 5
1.2 Begrippenkader .................................................................................................................................... 5
1.2.1 Filosofie ........................................................................................................................................... 5
1.2.1.1 Betekenis en ontstaan ........................................................................................................... 5
1.2.1.2 De academia........................................................................................................................... 5
1.2.1.3 Rationalisme versus empirisme ............................................................................................. 6
1.2.2 Ethiek ............................................................................................................................................... 6
1.2.3 Moraal ............................................................................................................................................. 7
1.2.4 Moreel oordelen .............................................................................................................................. 7
1.2.5 Ethisch handelen ............................................................................................................................. 7
1.2.6 Integriteit ......................................................................................................................................... 7
1.2.7 Juridische en morele rechten .......................................................................................................... 7
1.3 Onderzoeksdomeinen van ethiek ......................................................................................................... 8
1.3.1 Beschrijvende ethiek ....................................................................................................................... 8
1.3.2 Normatieve ethiek ........................................................................................................................... 8
1.3.3 Toegepaste ethiek ........................................................................................................................... 9
1.3.4 Meta-ethiek ..................................................................................................................................... 9
1.4 Oorsprong van de moraal..................................................................................................................... 9
1.4.1 Darwin als baken ............................................................................................................................. 9
1.4.2 Moraal is instinct ........................................................................................................................... 10
1.4.3 Beginselmoraal .............................................................................................................................. 10
1.4.4 Moraal van bovenaf....................................................................................................................... 10
1.4.5 Zijn we dan allemaal goddeloze apen? .......................................................................................... 11
1.4.6 De tweespalt tussen hoofd en hart ............................................................................................... 11
1.5 Over menselijk gedrag ........................................................................................................................ 12
1.5.1 Bewust of onbewust ...................................................................................................................... 12
1.5.2 Omgaan met tweestrijd ................................................................................................................. 12
1.5.3 Waarden en normen ..................................................................................................................... 13
1.5.3.1 Waarden .............................................................................................................................. 13
1.5.3.2 Normen ................................................................................................................................ 13
2 Ethische theorieën ............................................................................................................................... 14
2.1 Mondiale ethiek vandaag ................................................................................................................... 14
2.2 Deugdenethiek ................................................................................................................................... 14
2.2.1 Aristoteles...................................................................................................................................... 14
2.2.2 Bezwaren tegen deugdenethiek .................................................................................................... 15
2.3 Consequentialisme of gevolgenethiek ................................................................................................ 15
2.3.1 Het utilitarisme van Jeremy Bentham ........................................................................................... 15
2.3.2 Bezwaren tegen het utilitarisme ................................................................................................... 16
2.4 Plichtsethiek (deontologie) ................................................................................................................. 16
2.4.1 Immanuel Kant .............................................................................................................................. 17
2.4.2 Categorische imperatief ................................................................................................................ 17
2.4.2.1 Algemene geldigheid van je stelregel .................................................................................. 17
Samenvatting Plichtenleer en Ethisch Handelen 1
, 2.4.2.2 Beschouw personen als doelen............................................................................................ 17
2.4.3 Moreel handelen vanuit plicht ...................................................................................................... 18
2.5 Andere ethische theorieën.................................................................................................................. 18
2.5.1 Moreel intuïtionisme ..................................................................................................................... 18
2.5.2 Capability approach ....................................................................................................................... 18
2.5.3 Rechtvaardigheid als billijkheid ..................................................................................................... 19
3 Organisatie- en bedrijfsethiek .............................................................................................................. 20
3.1 Organisatie- en bedrijfsethiek in vogelvlucht ..................................................................................... 20
3.1.1 Wat is het?` ................................................................................................................................... 20
3.1.2 Wat is het niet? ............................................................................................................................. 20
3.2 Private en publieke organisaties ........................................................................................................ 21
3.2.1 It’s the economy, stupid ................................................................................................................ 21
3.2.2 Winst en/of algemeen belang? ..................................................................................................... 21
3.2.3 Deugdelijk bestuur ........................................................................................................................ 21
3.2.3.1 Behoorliijk bestuur bij publieke organisaties ....................................................................... 21
3.2.3.2 Centrale waarden................................................................................................................. 22
3.2.3.3 Behoorlijk bestuur bij private organisaties .......................................................................... 22
3.3 Individu – bedrijfscontext – sector...................................................................................................... 23
3.3.1 Microniveau ................................................................................................................................... 23
3.3.1.1 Individuele moed ................................................................................................................. 23
3.3.1.2 Verantwoordelijkheid, hoezo? ............................................................................................. 23
3.3.1.3 Morele verantwoordelijkheid .............................................................................................. 24
3.3.1.4 Moeten, weten, willen, kunnen ........................................................................................... 24
3.3.1.5 Reden en rationalisatie ........................................................................................................ 24
3.3.1.6 Conflicterende verantwoordelijkheden ............................................................................... 24
3.3.1.7 Ethisch leiderschap .............................................................................................................. 24
3.3.1.8 Morele persoon + morele manager = reputatie van ethisch leiderschap ............................ 25
3.3.1.9 Verantwoordelijkheid als deugd .......................................................................................... 25
3.3.2 Mesoniveau ................................................................................................................................... 26
3.3.2.1 Het DNA van de onderneming ............................................................................................. 26
3.3.2.2 Charters, labels en normering .............................................................................................. 26
3.3.2.3 Morele verantwoordelijkheid onder druk ........................................................................... 26
3.3.2.3.1 Probleem van de vele handen ......................................................................................... 26
3.3.2.3.2 Probleem van het groepsdenken .................................................................................... 26
3.3.2.3.3 Probleem van loyaliteit ................................................................................................... 26
3.3.2.3.4 Probleem van structuur van de organisatie .................................................................... 26
3.3.2.3.5 Probleem van gebrekkige oordeelsvorming.................................................................... 26
3.3.2.4 Integriteitsbeleid bij organisaties en bedrijven.................................................................... 27
4 De vastgoedsector ............................................................................................................................... 28
4.1 Een sector in kaart .............................................................................................................................. 28
4.1.1 Vastgoedmakelaar ......................................................................................................................... 28
4.1.1.1 Vastgoedmakelaar – bemiddelaar ....................................................................................... 28
4.1.1.2 Vastgoedmakelaar – syndicus .............................................................................................. 28
4.1.1.3 Vastgoedmakelaar – rentmeester........................................................................................ 28
4.1.2 Vastgoedpromotor (= bouwpromotor) ......................................................................................... 29
4.1.2.1 Verkavelaar .......................................................................................................................... 29
4.1.2.2 Integrale vastgoedpromotor (sleutel op de deur) ............................................................... 29
4.1.2.3 Projectontwikkelaar ............................................................................................................. 29
4.1.3 Vastgoedhandelaar........................................................................................................................ 29
4.1.4 Vastgoedexpert ............................................................................................................................. 29
4.1.5 Landmeter-expert.......................................................................................................................... 30
4.1.6 Notaris ........................................................................................................................................... 30
Samenvatting Plichtenleer en Ethisch Handelen 2
, 4.2 Uitgelicht: het beroep van vastgoedmakelaar ................................................................................... 31
4.2.1 Juridische omkadering ................................................................................................................... 31
4.2.2 Professionalisering van het beroep ............................................................................................... 31
4.2.3 Uitoefeningsmodaliteiten .............................................................................................................. 31
4.3 Het Beroepsinstituut van Vastgoedmakelaars (BIV) .......................................................................... 32
4.3.1 Nationale raad ............................................................................................................................... 32
4.3.2 Bureau ........................................................................................................................................... 32
4.3.3 Tuchtkamers .................................................................................................................................. 32
4.4 Beroeps- en belangenvereniging ........................................................................................................ 33
4.4.1 De Confederatie voor Immoniliënberoepen (CIB) ......................................................................... 33
4.4.2 Unie van syndici (UVS) ................................................................................................................... 33
4.4.3 Beroepsvereniging van de Vastgoedsector (BVS) .......................................................................... 33
4.4.4 Federatie van Immobiliënberoepen België (FIB) ........................................................................... 33
4.4.5 Vlaamse Vastgoedfederatie (VVF) ................................................................................................. 34
4.4.6 European Association of Real Estate Professions (CEPI) ............................................................... 34
4.4.7 Kamer van Vastgoed-Experten (KAVEX) ........................................................................................ 34
5 Ethiek in de vastgoedsector ................................................................................................................. 35
5.1 Een kader voor ethisch handelen........................................................................................................ 35
5.2 Ethische beginselen voor vastgoedmakelaars .................................................................................... 35
5.2.1 Reglement van plichtenleer en deontologische richtlijnen ........................................................... 35
5.2.1.1 Wat is het? ........................................................................................................................... 35
5.2.1.2 Waarom bestaat het? .......................................................................................................... 35
5.2.1.3 Hervormingen ...................................................................................................................... 35
5.2.2 Reglement van plichtenleer voor de vastgoedmakelaar – een analyse ........................................ 35
5.2.3 Tuchtorgaan BIV ............................................................................................................................ 36
5.2.3.1 Positie................................................................................................................................... 36
5.2.3.2 De klacht en het vooronderzoek .......................................................................................... 36
5.2.3.3 Tuchtrechtelijke vervolging en beslissing............................................................................. 36
5.2.3.4 Tuchtrechtelijke sancties ..................................................................................................... 36
5.2.3.5 Tuchtrechtelijke beslissingen ............................................................................................... 37
5.2.4 De vastgoedmakelaar en zijn contractuele relatie tot de consument ........................................... 37
5.2.4.1 Wetgeving ............................................................................................................................ 37
5.2.4.2 Helderheid van bedingen ..................................................................................................... 37
5.2.4.3 Bemiddeling of mandaat ...................................................................................................... 37
5.2.4.4 Essentie van het KB Freya .................................................................................................... 38
5.2.4.5 Centrale Raad voor het Bedrijfsleven (CRB) ......................................................................... 38
5.2.4.6 Voorbeelden van on rechtmatige bedingen ........................................................................ 39
5.2.5 Informatieasymmetrie bij vastgoedbemiddeling .......................................................................... 39
5.2.5.1 De verkooptransactie ........................................................................................................... 39
5.2.5.2 Verkoop via bemiddeling ..................................................................................................... 39
5.2.5.3 Verschillende rollen – niet zonder risico’s ........................................................................... 40
5.3 Overkoepelende regelgeving .............................................................................................................. 40
5.3.1 Antiwitwaswetgeving .................................................................................................................... 40
5.3.1.1 Wat is witwassen?................................................................................................................ 40
5.3.1.2 Naar drie decennia Belgische antiwitwaswetgeving ............................................................ 41
5.3.1.3 Vastgoedmakelaars – verhoogd risico ................................................................................. 41
5.3.1.4 De Cel voor Financiële Informatieverwerking (CFI).............................................................. 42
5.3.1.5 Antiwitwasreglement ........................................................................................................... 42
5.3.1.6 Antiwitwastool ..................................................................................................................... 43
5.3.1.7 RICS-verklaring – bestrijding van omkoping, corruptie, witwassen en terrorismefinanciering
43
5.3.2 Discriminatie op de private huurwoningmarkt ............................................................................. 43
5.3.2.1 Wat is discriminatie? ............................................................................................................ 43
Samenvatting Plichtenleer en Ethisch Handelen 3
, 5.3.2.2 Waarom discrimineren we? ................................................................................................. 44
5.3.2.3 Wetgeving ............................................................................................................................ 44
5.3.2.4 Hoe discriminatie tegengaan? ............................................................................................. 44
5.4 Andere beroepscodes in de sector ...................................................................................................... 44
5.4.1 Internationale codes of conduct.................................................................................................... 44
5.4.1.1 Royal Institute for Chartered Surveyors............................................................................... 44
5.4.1.2 European Association of Real Estate Professions (CEPI) ...................................................... 45
5.4.2 Andere beroeps- en gedragscodes in de vastgoedsector .............................................................. 45
5.4.2.1 Bouwen aan ethiek – Ethische code Infra ............................................................................ 45
5.4.2.2 Voorschriften van plichtenleer voor landmeters-experten ................................................. 45
5.4.2.3 Deontologische beroepscode KAVEX ................................................................................... 45
5.4.2.4 Ethisch charter voor Syndici (UVS) ....................................................................................... 45
5.4.3 Comparatief ethisch kader voor vastgoedberoepen ..................................................................... 45
5.4.3.1 De ethische waarde van een beroepscode .......................................................................... 45
5.4.3.2 Gehanteerd waardekader in de vastgoedsector .................................................................. 46
5.4.4 Conclusie ....................................................................................................................................... 46
6 Moreel leren ........................................................................................................................................ 47
6.1 Ethische besluitvorming en het vormen van een zelfstandig moreel oordeel .................................... 47
6.1.1 Model van cooper.......................................................................................................................... 47
6.1.1.1 Voorbereidingsfase .............................................................................................................. 47
6.1.1.2 Inleiding tot de feitelijke training ......................................................................................... 47
6.1.1.3 Deel 1 – waarde- en normenkader ...................................................................................... 47
6.1.1.4 Deel 2 – toepassen van het model voor ethische besluitvorming ....................................... 48
6.1.1.5 Conclusie .............................................................................................................................. 48
6.1.2 RICS Decision Tree ......................................................................................................................... 49
6.1.2.1 Professionalisme als basis .................................................................................................... 49
6.1.2.2 RICS Decision Tree tussen andere modellen ........................................................................ 49
6.1.3 Zevenstappenplan – Henk van Luijk .............................................................................................. 49
6.1.3.1 Ethisch handelen .................................................................................................................. 49
6.1.3.2 Zevenstappenplan ................................................................................................................ 49
Samenvatting Plichtenleer en Ethisch Handelen 4