Diabetes mellitus bij volwassenen
Informatorium voor voeding en diëtetiek
Samenvatting
» Diabetes mellitus is de benaming van ziektebeelden die een verhoging van het
bloedglucosegehalte als gemeenschappelijk kenmerk hebben. Complicaties van
diabetes mellitus kunnen de kwaliteit van leven van de patiënt nadelig
beïnvloeden. In dit hoofdstuk wordt de lezer geïnformeerd over het ziektebeeld
diabetes mellitus en de behandelmogelijkheden, in het bijzonder de
voedingstherapie. Om het ontstaan van diabetescomplicaties te voorkomen, uit
te stellen of de progressie af te remmen is een adequate behandeling van de
diabetes van belang. De behandeling omvat leefstijladviezen waaronder
voedingsadviezen en medicatie. In dit hoofdstuk wordt duidelijk waaraan een
optimale voeding voor diabetespatiënten volgens de huidige inzichten moet
voldoen. Naar middelen en mogelijkheden om de behandeling verder te
optimaliseren, diabetes te genezen of voorkomen, is veel onderzoek gaande.
Dieetbehandeling van diabetes mellitus
Het opvolgen van het voedingsadvies wordt algemeen als belangrijke voorwaarde
gezien voor het verwezenlijken van de algemene doelstellingen van de
diabetesbehandeling. Een goede dieetinterventie kan een belangrijke rol spelen
bij het streven naar: – optimalisering van het lichaamsgewicht;
- optimalisering van de bloedglucoseconcentraties;
- verbetering van de insulinesecretie;
- verbetering van de insulinegevoeligheid;
- goede afstemming op bloedglucoseverlagende medicatie;
- verbetering van de bloeddruk en het lipidenprofiel;
- volwaardige en leeftijdsadequate voeding.
Hierbij dient opgemerkt te worden dat de voeding slechts een van de factoren is
waardoor het beloop van de bloedglucosewaarden wordt bepaald. Naarmate bij
zowel diabetes type 1 als diabetes type 2 de resterende insulinesecretie afneemt
of zelfs geheel verdwijnt, wordt het effect van voeding en in het bijzonder van de
koolhydraatinneming op het bloedglucosegehalte belangrijker.
algemene richtlijnen voor de voeding bij diabetes
De algemene richtlijnen voor de voeding bij diabetes komen grotendeels overeen
met de Richtlijnen Goede Voeding. Extra aandacht vraagt het in balans brengen
en houden van de bloedglucoseverlagende en bloedglucoseverhogende factoren,
waarvan voeding, met name de koolhydraten, er een is. Het beperken van de
inneming van verzadigd vet heeft bij diabetes een hoge prioriteit om het
verhoogde risico op cardiovasculaire complicaties te beperken.
, Energie
In de praktijk wordt de energiebehoefte individueel bepaald, gebaseerd op de
voedingsanamnese, leeftijd, gewicht, hoeveelheid lichaamsbeweging en de
aanbevolen hoeveelheden voedingsmiddelen. Voorafgaand aan de diagnose
diabetes type 1 is er vaak sprake van gewichtsverlies. Bij volwassenen zijn geen
speciale voedingsmaatregelen nodig om dit gewichtsverlies op te heffen. Zodra
de glucosewaarden zijn gereguleerd, herstelt het gewicht van de patiënt zich. Bij
overgewicht kan een dieet met een vaststaande hoeveelheid energie,
bijvoorbeeld 1200 kcal, een energiebeperking van 500 kcal op de normale
energiebehoefte of een energiebeperkte voeding die (gedeeltelijk) bestaat uit
maaltijdvervangende producten worden geadviseerd om het gewicht te laten
dalen of stabiliseren (Zelissen & MathusVliegen, 2004). Een gewichtsreductie van
5 a` 10 procent is wenselijk omdat dit een realistisch doel is dat bovendien
effectief is bij het terugdringen van insulineresistentie, hypertensie en
dislipidemie (Goldstein, 1992;ndf-werkgroep Voedingsrichtlijnen, 2006).
Ondersteunende medicatie zoals orlistat, sibu-tramine en rimonabant, kunnen
een plaats krijgen naast de andere maatregelen voor het bereiken van
gewichtsreductie. Begeleiding van een diëtist is hierbij noodzakelijk.
Eiwit
De eiwitbehoefte van mensen met diabetes is gelijk aan die van vergelijkbare
personen zonder diabetes. In de richtlijnen voor gezonde voeding wordt 0,80
gram per kilo ideaal lichaamsgewicht per dag geadviseerd.
De eiwitinneming bij de Nederlandse bevolking is in vrijwel alle leeftijdsgroepen
hoger dan de aanbevolen hoeveelheid, vooral ten aanzien van producten van
dierlijke herkomst. Dit kan gepaard gaan met een hoge consumptie van
verzadigd vet, hetgeen juist bij diabetes ongewenst is. Zolang er bij de patiënt
met diabetes geen aanwijzingen zijn voor de ontwikkeling van nefropathie, is er
geen reden om de tot nu toe gebruikelijke hoeveelheid eiwit in de voeding
meteen te verlagen. Er is nog geen overtuigend bewijs dat plantaardig eiwit
gunstiger is dan dierlijk eiwit met het oog op de incidentie van nefropathie
(ndfwerkgroep Voedingsrichtlijnen, 2006).
Uit onderzoek bij patiënten met diabetes type 2 is gebleken dat een
eiwitbeperking (tot de aanbeveling van 0,80 g per kg) op langere termijn niet
effectief is voor preventie of uitstel van nefropathie (Pijls e.a., 2002). Maximaal
kan 20 energieprocent eiwit gebruikt worden, een hogere inneming vergroot de
kans op microalbuminurie bij zowel diabetes type 1 als diabetes type 2 (ndf-
werkgroep Voedingsrichtlijnen, 2006). Bij bestaande micro- en macroalbuminurie
is beperking van eiwit (tot maximaal 0,8 g per kg ideaal gewicht per dag)
geïndiceerd.
Vet
Bij een normaal gewicht wordt geadviseerd 20 tot 40 energieprocent vet te
gebruiken. Bij overgewicht luidt het advies 20 tot 30-35 energieprocent (en%)
vet. Voor de procentuele bijdrage van verschillende typen vetzuren gelden de
adviezen in tabel 5.
Het beperken van verzadigd vet en transvetzuren heeft bij diabetes hoge
prioriteit.
Informatorium voor voeding en diëtetiek
Samenvatting
» Diabetes mellitus is de benaming van ziektebeelden die een verhoging van het
bloedglucosegehalte als gemeenschappelijk kenmerk hebben. Complicaties van
diabetes mellitus kunnen de kwaliteit van leven van de patiënt nadelig
beïnvloeden. In dit hoofdstuk wordt de lezer geïnformeerd over het ziektebeeld
diabetes mellitus en de behandelmogelijkheden, in het bijzonder de
voedingstherapie. Om het ontstaan van diabetescomplicaties te voorkomen, uit
te stellen of de progressie af te remmen is een adequate behandeling van de
diabetes van belang. De behandeling omvat leefstijladviezen waaronder
voedingsadviezen en medicatie. In dit hoofdstuk wordt duidelijk waaraan een
optimale voeding voor diabetespatiënten volgens de huidige inzichten moet
voldoen. Naar middelen en mogelijkheden om de behandeling verder te
optimaliseren, diabetes te genezen of voorkomen, is veel onderzoek gaande.
Dieetbehandeling van diabetes mellitus
Het opvolgen van het voedingsadvies wordt algemeen als belangrijke voorwaarde
gezien voor het verwezenlijken van de algemene doelstellingen van de
diabetesbehandeling. Een goede dieetinterventie kan een belangrijke rol spelen
bij het streven naar: – optimalisering van het lichaamsgewicht;
- optimalisering van de bloedglucoseconcentraties;
- verbetering van de insulinesecretie;
- verbetering van de insulinegevoeligheid;
- goede afstemming op bloedglucoseverlagende medicatie;
- verbetering van de bloeddruk en het lipidenprofiel;
- volwaardige en leeftijdsadequate voeding.
Hierbij dient opgemerkt te worden dat de voeding slechts een van de factoren is
waardoor het beloop van de bloedglucosewaarden wordt bepaald. Naarmate bij
zowel diabetes type 1 als diabetes type 2 de resterende insulinesecretie afneemt
of zelfs geheel verdwijnt, wordt het effect van voeding en in het bijzonder van de
koolhydraatinneming op het bloedglucosegehalte belangrijker.
algemene richtlijnen voor de voeding bij diabetes
De algemene richtlijnen voor de voeding bij diabetes komen grotendeels overeen
met de Richtlijnen Goede Voeding. Extra aandacht vraagt het in balans brengen
en houden van de bloedglucoseverlagende en bloedglucoseverhogende factoren,
waarvan voeding, met name de koolhydraten, er een is. Het beperken van de
inneming van verzadigd vet heeft bij diabetes een hoge prioriteit om het
verhoogde risico op cardiovasculaire complicaties te beperken.
, Energie
In de praktijk wordt de energiebehoefte individueel bepaald, gebaseerd op de
voedingsanamnese, leeftijd, gewicht, hoeveelheid lichaamsbeweging en de
aanbevolen hoeveelheden voedingsmiddelen. Voorafgaand aan de diagnose
diabetes type 1 is er vaak sprake van gewichtsverlies. Bij volwassenen zijn geen
speciale voedingsmaatregelen nodig om dit gewichtsverlies op te heffen. Zodra
de glucosewaarden zijn gereguleerd, herstelt het gewicht van de patiënt zich. Bij
overgewicht kan een dieet met een vaststaande hoeveelheid energie,
bijvoorbeeld 1200 kcal, een energiebeperking van 500 kcal op de normale
energiebehoefte of een energiebeperkte voeding die (gedeeltelijk) bestaat uit
maaltijdvervangende producten worden geadviseerd om het gewicht te laten
dalen of stabiliseren (Zelissen & MathusVliegen, 2004). Een gewichtsreductie van
5 a` 10 procent is wenselijk omdat dit een realistisch doel is dat bovendien
effectief is bij het terugdringen van insulineresistentie, hypertensie en
dislipidemie (Goldstein, 1992;ndf-werkgroep Voedingsrichtlijnen, 2006).
Ondersteunende medicatie zoals orlistat, sibu-tramine en rimonabant, kunnen
een plaats krijgen naast de andere maatregelen voor het bereiken van
gewichtsreductie. Begeleiding van een diëtist is hierbij noodzakelijk.
Eiwit
De eiwitbehoefte van mensen met diabetes is gelijk aan die van vergelijkbare
personen zonder diabetes. In de richtlijnen voor gezonde voeding wordt 0,80
gram per kilo ideaal lichaamsgewicht per dag geadviseerd.
De eiwitinneming bij de Nederlandse bevolking is in vrijwel alle leeftijdsgroepen
hoger dan de aanbevolen hoeveelheid, vooral ten aanzien van producten van
dierlijke herkomst. Dit kan gepaard gaan met een hoge consumptie van
verzadigd vet, hetgeen juist bij diabetes ongewenst is. Zolang er bij de patiënt
met diabetes geen aanwijzingen zijn voor de ontwikkeling van nefropathie, is er
geen reden om de tot nu toe gebruikelijke hoeveelheid eiwit in de voeding
meteen te verlagen. Er is nog geen overtuigend bewijs dat plantaardig eiwit
gunstiger is dan dierlijk eiwit met het oog op de incidentie van nefropathie
(ndfwerkgroep Voedingsrichtlijnen, 2006).
Uit onderzoek bij patiënten met diabetes type 2 is gebleken dat een
eiwitbeperking (tot de aanbeveling van 0,80 g per kg) op langere termijn niet
effectief is voor preventie of uitstel van nefropathie (Pijls e.a., 2002). Maximaal
kan 20 energieprocent eiwit gebruikt worden, een hogere inneming vergroot de
kans op microalbuminurie bij zowel diabetes type 1 als diabetes type 2 (ndf-
werkgroep Voedingsrichtlijnen, 2006). Bij bestaande micro- en macroalbuminurie
is beperking van eiwit (tot maximaal 0,8 g per kg ideaal gewicht per dag)
geïndiceerd.
Vet
Bij een normaal gewicht wordt geadviseerd 20 tot 40 energieprocent vet te
gebruiken. Bij overgewicht luidt het advies 20 tot 30-35 energieprocent (en%)
vet. Voor de procentuele bijdrage van verschillende typen vetzuren gelden de
adviezen in tabel 5.
Het beperken van verzadigd vet en transvetzuren heeft bij diabetes hoge
prioriteit.
