Samenvatting Taalkunde 2: GNGT2

GNGT 2
Les 2

Congruentie: een vormovereenkomst tussen het werkwoord in de zin, en een of
meerdere zinsdelen.

I Niet-congruerende werkwoorden
II Congruerende werkwoorden
1. Lokatieve werkwoorden (plaats veranderd), congrueert met 1 zinsdeel.
 Met orientatieverandering
o Palm
o Vingers
 Zonder orientatieverandering
2. Directionele werkwoorden (beweging veranderd), congrueert met 2
zinsdelen.
 Met orientatieverandering
o Palm
o Vingers
 Zonder orientatieverandering



Verandering in handvorm is ook zeker een vorm van congruentie. Maar omdat er
geen systeem in zit, het is niet structureel, behoord dit niet officieel tot een
categorie van congruentie. Het werkwoord GEVEN is hier een voorbeeld van.

Met orientatieverandering wordt bedoeld: een verandering van de oriëntatie
van de handpalm OF vingers waarbij structureel een ander zinsdeel dan het
onderwerp wordt aangewezen.

Bijvoorbeeld bij de directionele werkwoorden PLAGEN, ROEPEN en GEVEN,
veranderd de richting van palm of van de vingers. Bij het werkwoord GEVEN
veranderd de richting van palm niet. De vingers of palm wijzen naar het lijdend
voorwerp. AAIEN en BOREN zijn voorbeelden van lokatieve werkwoorden met een
oriëntatie.

Zo ga je te werk bij het kijken naar een werkwoord:
MOPPEREN.
1. Dit gebaar kan van vorm veranderen om congruentie uit te drukken. Het is
dus een congruerend gebaar.
2. De bewegingsrichting van het gebaar verandert, en het congrueert met 2
zinsdelen. Het is dus een directioneel werkwoord.
3. De palmrichting wijst structureel een zinsdeel aan (niet het onderwerp).
Het is dus een werkwoord met orientatieverandering.

, 4. Het is de palm die veranderd van oriëntatie. Het gaat dus over de palm.

Bij het werkwoord HALEN is geen sprake van orientatieverandering. Het beste
wat je kunt doen s even alle vormen uitproberen en kijken of de palmrichting wel
of niet veranderd.

Afhankelijk van de gebaarder vind het orientatieverandering plaats. Er zijn
mensen die het werkwoord VERTELLEN heel netjes gebaren, maar wanneer je wat
slordiger gebaart kan het zomaar zijn dat je vingers naar het meewerkend
voorwerp wijzen, dan is het dus opeens een gebaar met een
orientatieverandering. Dit zal echter op het tentamen niet voorkomen.
Welke vormen kun je afleiden van het volgende werkwoord: Slapen
Slaap, slaapt, slapen, sliep, sliepen, geslapen, slapend, slapende

De verzameling van alle vormen die af te leiden zijn van een infinitief noem je
een paradigma.
Alles zit hier dus bij, ook verschillende tijden en personen. Omdat deze module
over congruentie gaat, maak je een congruentieparadigma
Congruentieparadigma van slapen:
ik slaap
jij slaapt
hij slaapt
wij slapen
jullie slapen
zij slapen
Al deze vormen zijn afgeleid van het infinitief slapen.

Congruentieparadigma van GEVEN: Congruentieparadigma van
AAIEN:
1 GEVEN 2 AAIEN1
2 GEVEN 1 AAIEN2
1 GEVEN 3 AAIEN3
3 GEVEN 1
2 GEVEN 3
3 GEVEN 2
3 GEVEN 3

Waarmee congrueren deze lokatieve werkwoorden in de NGT?
AAIEN  lijdend voorwerp
AANWEZIG_ZIJN  bijwoordelijke bepaling
VINDEN lijdend voorwerp / bijwoordelijke bepaling
BEGINNEN  onderwerp

Voor lokatieve werkwoorden geldt: ze congrueren met 1 zinsdeel en dat is
eigenlijk meestal iets anders dan het onderwerp. Tenzij het werkwoord maar 1
argument heeft.