Laura van den End
Inleiding
Wat is sociale psychologie Rol van waarden
Wetenschappelijke studie van - Individuele waarden van onderzoek bepaalt de
- Invloed van anderen op individueel gedrag thema’s
- Gedachtes, gevoelens en gedragingen - Het thema beginvloeden -> aantrekkingskracht
- Het gedrag van individuen met, tegen en voor voor jonge onderzoekers, ontvangst onderzoeks-
elkaar rapporten door wetenschappelijke tijdschriften,
uitgeverijen en publieke media en beschikbaarheid
Gedrag zo correct mogelijk beschrijven, verklaren en financiën
voorspellen -> oorzaken en gevolgen kunnen zowel - Welke termen psychologen gebruiken om gedrag
van sociale als van niet-sociale aard zijn te beschrijven bepalen de keuze van andere
verschijnselen waarmee onderzoekers het gedrag
Coverte gedragingen: kan handelende persoon zelf in verband brengen
waarnemen, maar anderen niet (denken, gevoel, - Welke conclusies leiden tot welke adviezen
stemming, motivatie) - Sociale psychologie laat zien welke gevolgen
bepaalde al dan niet zelfgekozen levensom-
Overte gedragingen: niet alleen de handelende standigheden hebben op gedragingen +
persoon kan deze waarnemen welke principes ons gedrag sturen en welke
- Sommige gedragingen zin covert voor sommige, gevolgen sociale gedragingen hebben
maar overt voor anderen; BV donaties achter de pc
Fundamentele sociale psychologie: zoeken naar
algemene principes van sociaal gedrag of van sociale
invloeden op individueel gedrag => theoriegericht
onderzoek
Toegepaste sociale psychologie: gebruiken inzichten
uit fundamentele om maatschappelijke of
persoonlijke problemen te begrijpen en op te lossen +
onderzoeken of de oplossing het juiste effect heeft
zonder neveneffecten => praktijkgericht onderzoek
Uitgangspunten
- Sociaal gedrag wordt sterk beïnvloed door de hier-
en nu situatie
- Experimenteel onderzoek is geschikt om causale
relaties te toetsen
- Nut van dierenonderzoek om menselijk gedrag te
begrijpen, vaak op basis van verschillen
- Een enkel onderzoek levert weinig kennis op over
gedrag = empirische cirkel
Relatie tussen sociale psychologie en
mensenkennis
- Handsight bias: “I knew it all along” -> komt voor
als het om een gedragstype gaat waarvan
makkelijk vb uit het eigen leven te vinden is
- Verwachting voldaan -> nutteloos onderzoek
- Verwachting tegenspreken -> onjuist onderzoek
- De eigen verwachting is hoger, of wil niet in
herkennen
Sociale Psychologie
, Laura van den End
Methodes
Observatie - Day reconstruction method
- Rechtstreeks: gedrag zelf observeren - Vraag om de vorige dag te beschrijven
- Onrechtstreeks: adhv fysieke of administratieve - Bij elke activiteit beschrijven wanneer begin,
sporen die het heeft achtergelaten eind en wat de activiteit was, waar, met wie
en hoe voelen
Voordeel: - Event sampling
- Ecologische validiteit is gegarandeerd
- Mate waarin het onderzoek conclusies toelaat - Op random en afgesproken tijden vragen wat
doen en hoe voelen
over het natuurlijk voorkomende gedrag van
mensen zoals in het echt leven
Beide geven gelijkende resultaten die verschillen van
zelfbeschrijvingen
Nadelen
- Interessant gedrag vaak zeldzaam
- Vaak moeilijk conclusies trekken over de Beperkingen
- Sociale normen: zo goed mogelijk proberen te
oorzaken of de precieze omstandigheden die
antwoorden op een vraag
ermee samenhangen
- - Gokken of verzinnen ipv overslaan of “ik
Niet alle gewenste vergelijkingen mogelijk
- Varianten gedrag/situatie kunnen ontbreken weet het niet”
- - Makkelijker antwoord aankruisen dan zelf
Niet altijd ideale meting alle concepten
- formuleren
Wie observeert
- Actor-observator bias: ons eigen negatieve - Sociale norm: beeld creëren van jezelf, goed-
keuring willen
gedrag schrijven we toe aan externe factoren,
- Zelfbeschrijvingen zijn gedragingen
die van andere aan interne factoren
- Geen causale conclusies mogelijk
- Alleen correctionele verbanden Feldmann-hall (2012, studie 1B) ~ slide 27 - 28
- Observaties ≠ op veel dimensies tegelijk Onderzoeksvraag/
hypothese
Methode Resultaten Conclusie
- Vb ijsjes eten en verdrinken in zwembad -> Keuze van mensen C1: echt doorlopen C1: Grote discrepantie
ijsverkoop is een confound variabele bij een con ict tss C2: hypothetisch - Meer dan 12 pond russen wat mensen
eigenbelang behouden zeggen dat ze gaan
(verward de echte relatie(s) ( nancieel) en het Dns krijgen een - 100% behield een doen en wat ze
belang startbedrag dat ze deel daadwerkelijk doen
kunnen doneren om
elektrische schokken C2: -> vertekeningen
Zelfbeschrijvingen van de psdn te - Minder dan 2 door sociale
- Voor coverte processen en gedragingen stoppen pond behouden
- Kleine portie die
wenselijkheid
- Vragen aan handelende persoon Het geld dat ze over
hebben mogen ze
deel hield
- 9/10 zeiden alles
meenemen met de te geven
kans op
Voorwaarden vermenigvuldiging
1. Ondervraagde moet gedrag + reden kunnen
beschrijven
- Niet voldaan indien: Retrospectieve vragen, Nut
en de ondervraagde het gedrag/de context/
- Bron van inspiratie
factoren die invloed hadden niet goed kan
- Interessant wat mensen over zichzelf en anderen
herinneren denken
2. Gelegenheid om gedrag te beschrijven
- Minder geheugen graven = minder geheugen-
- Niet voldaan indien: vraagstelling onvol- vertekeningen
doende ruimte biedt om eigen gedrag/
- Goede antwoordmogelijkheden
factoren die een rol hebben gespeeld te
- Hier-en-nu ipv algemeen om sociale norm te
beschrijven vermijden
3. Willen beschrijven
- Niet voldaan indien: sociale wenselijkheid
zich er in mengt
Sociale Psychologie
fi fl
, Laura van den End
Correlationeel onderzoek - Beperkte ecologische validiteit
- Niet gegevens verzamelen, maar verbanden - Laag mundane realisme, kan voordeel zijn: alle
tussen gegevens bestuderen dns exact dezelfde omstandigheden + veel ruimte
- 1 of meer variabelen: berekenen in hoeverre (+) of voor manipulaties
(-) gecorreleerd - Laag want dns worden in kunstmatige
- Samenhang tussen -1 en + 1 = correlatie- omstandigheden gebracht
coëfficiënt; 0 = geen verband - Experimenteel realisme: de mate waarin een
- Beperking: een enkele correlatie zegt niets over experimentele situatie zo meeslepend is, dat
een eventuele oorzaak verband en de richting mensen erop ingaan, zodat ze zich spontaan
daarvan gedragen (bv milligram met elektrische schokken)
- Zegt enkel dat er een verband is, maar niet
hoe het tot stand komt Manipulatiechecks en presets
- Manipulaties betreffen vaak coverte gedragingen
Kogut (2011, studie 1) en determinanten
Onderzoeksvraag/ Methode Resultaten Conclusie - Bv Kogut: niet mogelijk perceptie van verant-
hypothese
woordelijkheid rechtstreeks te beïnvloeden
Of de bereidheid van
mensen om geld te
Dns krijgen een tekst
over AIDS patiënten
Negatieve correlatie:
meer
Theorie:
correlationeel
- Manipulatiechecks: metingen waarmee onder-
doneren en moet aangeven in verantwoordelijkheid onderzoek zegt niets zoekers controleren of dns in diverse condities in
samenhangt met de hoeverre ze de = minder geld over het ontstaan
mate waarin ze de persoon zelf doneren van het verband de beoogde situaties terecht zijn gekomen, of het
personen in nood verantwoordelijk
zelf verantwoordelijk achten beoogde gedrag vertoonden.
achtten
Nadien de vraag
- ook om vast te stellen of niet per-ongeluk
voor donatie
andere variabelen mee gemani-puleerd zijn
Het experiment - Presets: als manipulatiechecks niet mogelijk zijn
- Betrokken variabele op verschillende tijdstippen - Bv als experimenteel realisme verstoord
meten en het netwerk van correlaties tussen wordt of te arbeidsintensief
verschillende tijdstippen analyseren - Manipulatie testen door vooronderzoek of
- De gegevens verzamelen waarvan analyse pilootstudie.
causale conclusies mogelijk maakt
Tussen- en binnen-proefpersoons-
Basisredenering en terminologie manipulaties
Als variabele A van invloed is op variabele B , dan Tss: toevallige wijze toewijzen van dns aan condities
moet variatie in A ook variaties in B veroorzaken -> gem geen verschil tussen gr 1 en gr 2 (aanname)
- A = onafhankelijke variabele (O.V)
- B = afhankelijke variabele (A.V) Binnen: alle dns blootstellen aan elke conditie
- Specifieke variaties = condities - Vastgestelde verschillen tussen condities kunnen
niet te wijten zijn aan de individuele dns
Voordelen - Minder geschikt als het de OV opvallend maakt
- Kleine steekproeven volstaan om tot zinvolle - Minder geschikt: taken m sterke volgorde-effecten
conclusies te komen - Contrabalanceren: systematisch variëren v.e
- Alle invloeden, behalve O.V constant -> variabele die niet de OV is, maar waarvan
weinig foutenvariabiliteit vermoeden dat ze ook invloed heeft op de AV
- Statistische technieken houden tekening met - Geschikt als bekend is dat mensen sterk verschil-
steekproefgrootte len op e dimensie die naast OV v invl is op de AV
- Ondervraag: OF A -> B, niet hoeveel A of B - Anchoring: fenomeen bij schattingen: mensen
voorkomt gebruiken initiële waarde voor hun antwoord
- Meten de invloeden van OV op gedrag en niet op
ZB over hoe OV het gedrag beïnvloeden Reactieve meting is v invl op hoe reactie op latere
metingen
Nadeel
Deelnemers in kunstmatige omgeving met taken die Macrosituatie onder controle houden
in het dagelijks leven zelden of nooit voorkomen -> Levenservaring dns onder controle houden
kunnen niks zeggen over het echte gedrag in het - exp in zo kort mogelijke tijd (bij voorkeur 1 dag)
echte leven - Verschillende condities tegelijk opvullen
- Bij binnen-pp-manipulatie: volgorde variëren
Sociale Psychologie
Inleiding
Wat is sociale psychologie Rol van waarden
Wetenschappelijke studie van - Individuele waarden van onderzoek bepaalt de
- Invloed van anderen op individueel gedrag thema’s
- Gedachtes, gevoelens en gedragingen - Het thema beginvloeden -> aantrekkingskracht
- Het gedrag van individuen met, tegen en voor voor jonge onderzoekers, ontvangst onderzoeks-
elkaar rapporten door wetenschappelijke tijdschriften,
uitgeverijen en publieke media en beschikbaarheid
Gedrag zo correct mogelijk beschrijven, verklaren en financiën
voorspellen -> oorzaken en gevolgen kunnen zowel - Welke termen psychologen gebruiken om gedrag
van sociale als van niet-sociale aard zijn te beschrijven bepalen de keuze van andere
verschijnselen waarmee onderzoekers het gedrag
Coverte gedragingen: kan handelende persoon zelf in verband brengen
waarnemen, maar anderen niet (denken, gevoel, - Welke conclusies leiden tot welke adviezen
stemming, motivatie) - Sociale psychologie laat zien welke gevolgen
bepaalde al dan niet zelfgekozen levensom-
Overte gedragingen: niet alleen de handelende standigheden hebben op gedragingen +
persoon kan deze waarnemen welke principes ons gedrag sturen en welke
- Sommige gedragingen zin covert voor sommige, gevolgen sociale gedragingen hebben
maar overt voor anderen; BV donaties achter de pc
Fundamentele sociale psychologie: zoeken naar
algemene principes van sociaal gedrag of van sociale
invloeden op individueel gedrag => theoriegericht
onderzoek
Toegepaste sociale psychologie: gebruiken inzichten
uit fundamentele om maatschappelijke of
persoonlijke problemen te begrijpen en op te lossen +
onderzoeken of de oplossing het juiste effect heeft
zonder neveneffecten => praktijkgericht onderzoek
Uitgangspunten
- Sociaal gedrag wordt sterk beïnvloed door de hier-
en nu situatie
- Experimenteel onderzoek is geschikt om causale
relaties te toetsen
- Nut van dierenonderzoek om menselijk gedrag te
begrijpen, vaak op basis van verschillen
- Een enkel onderzoek levert weinig kennis op over
gedrag = empirische cirkel
Relatie tussen sociale psychologie en
mensenkennis
- Handsight bias: “I knew it all along” -> komt voor
als het om een gedragstype gaat waarvan
makkelijk vb uit het eigen leven te vinden is
- Verwachting voldaan -> nutteloos onderzoek
- Verwachting tegenspreken -> onjuist onderzoek
- De eigen verwachting is hoger, of wil niet in
herkennen
Sociale Psychologie
, Laura van den End
Methodes
Observatie - Day reconstruction method
- Rechtstreeks: gedrag zelf observeren - Vraag om de vorige dag te beschrijven
- Onrechtstreeks: adhv fysieke of administratieve - Bij elke activiteit beschrijven wanneer begin,
sporen die het heeft achtergelaten eind en wat de activiteit was, waar, met wie
en hoe voelen
Voordeel: - Event sampling
- Ecologische validiteit is gegarandeerd
- Mate waarin het onderzoek conclusies toelaat - Op random en afgesproken tijden vragen wat
doen en hoe voelen
over het natuurlijk voorkomende gedrag van
mensen zoals in het echt leven
Beide geven gelijkende resultaten die verschillen van
zelfbeschrijvingen
Nadelen
- Interessant gedrag vaak zeldzaam
- Vaak moeilijk conclusies trekken over de Beperkingen
- Sociale normen: zo goed mogelijk proberen te
oorzaken of de precieze omstandigheden die
antwoorden op een vraag
ermee samenhangen
- - Gokken of verzinnen ipv overslaan of “ik
Niet alle gewenste vergelijkingen mogelijk
- Varianten gedrag/situatie kunnen ontbreken weet het niet”
- - Makkelijker antwoord aankruisen dan zelf
Niet altijd ideale meting alle concepten
- formuleren
Wie observeert
- Actor-observator bias: ons eigen negatieve - Sociale norm: beeld creëren van jezelf, goed-
keuring willen
gedrag schrijven we toe aan externe factoren,
- Zelfbeschrijvingen zijn gedragingen
die van andere aan interne factoren
- Geen causale conclusies mogelijk
- Alleen correctionele verbanden Feldmann-hall (2012, studie 1B) ~ slide 27 - 28
- Observaties ≠ op veel dimensies tegelijk Onderzoeksvraag/
hypothese
Methode Resultaten Conclusie
- Vb ijsjes eten en verdrinken in zwembad -> Keuze van mensen C1: echt doorlopen C1: Grote discrepantie
ijsverkoop is een confound variabele bij een con ict tss C2: hypothetisch - Meer dan 12 pond russen wat mensen
eigenbelang behouden zeggen dat ze gaan
(verward de echte relatie(s) ( nancieel) en het Dns krijgen een - 100% behield een doen en wat ze
belang startbedrag dat ze deel daadwerkelijk doen
kunnen doneren om
elektrische schokken C2: -> vertekeningen
Zelfbeschrijvingen van de psdn te - Minder dan 2 door sociale
- Voor coverte processen en gedragingen stoppen pond behouden
- Kleine portie die
wenselijkheid
- Vragen aan handelende persoon Het geld dat ze over
hebben mogen ze
deel hield
- 9/10 zeiden alles
meenemen met de te geven
kans op
Voorwaarden vermenigvuldiging
1. Ondervraagde moet gedrag + reden kunnen
beschrijven
- Niet voldaan indien: Retrospectieve vragen, Nut
en de ondervraagde het gedrag/de context/
- Bron van inspiratie
factoren die invloed hadden niet goed kan
- Interessant wat mensen over zichzelf en anderen
herinneren denken
2. Gelegenheid om gedrag te beschrijven
- Minder geheugen graven = minder geheugen-
- Niet voldaan indien: vraagstelling onvol- vertekeningen
doende ruimte biedt om eigen gedrag/
- Goede antwoordmogelijkheden
factoren die een rol hebben gespeeld te
- Hier-en-nu ipv algemeen om sociale norm te
beschrijven vermijden
3. Willen beschrijven
- Niet voldaan indien: sociale wenselijkheid
zich er in mengt
Sociale Psychologie
fi fl
, Laura van den End
Correlationeel onderzoek - Beperkte ecologische validiteit
- Niet gegevens verzamelen, maar verbanden - Laag mundane realisme, kan voordeel zijn: alle
tussen gegevens bestuderen dns exact dezelfde omstandigheden + veel ruimte
- 1 of meer variabelen: berekenen in hoeverre (+) of voor manipulaties
(-) gecorreleerd - Laag want dns worden in kunstmatige
- Samenhang tussen -1 en + 1 = correlatie- omstandigheden gebracht
coëfficiënt; 0 = geen verband - Experimenteel realisme: de mate waarin een
- Beperking: een enkele correlatie zegt niets over experimentele situatie zo meeslepend is, dat
een eventuele oorzaak verband en de richting mensen erop ingaan, zodat ze zich spontaan
daarvan gedragen (bv milligram met elektrische schokken)
- Zegt enkel dat er een verband is, maar niet
hoe het tot stand komt Manipulatiechecks en presets
- Manipulaties betreffen vaak coverte gedragingen
Kogut (2011, studie 1) en determinanten
Onderzoeksvraag/ Methode Resultaten Conclusie - Bv Kogut: niet mogelijk perceptie van verant-
hypothese
woordelijkheid rechtstreeks te beïnvloeden
Of de bereidheid van
mensen om geld te
Dns krijgen een tekst
over AIDS patiënten
Negatieve correlatie:
meer
Theorie:
correlationeel
- Manipulatiechecks: metingen waarmee onder-
doneren en moet aangeven in verantwoordelijkheid onderzoek zegt niets zoekers controleren of dns in diverse condities in
samenhangt met de hoeverre ze de = minder geld over het ontstaan
mate waarin ze de persoon zelf doneren van het verband de beoogde situaties terecht zijn gekomen, of het
personen in nood verantwoordelijk
zelf verantwoordelijk achten beoogde gedrag vertoonden.
achtten
Nadien de vraag
- ook om vast te stellen of niet per-ongeluk
voor donatie
andere variabelen mee gemani-puleerd zijn
Het experiment - Presets: als manipulatiechecks niet mogelijk zijn
- Betrokken variabele op verschillende tijdstippen - Bv als experimenteel realisme verstoord
meten en het netwerk van correlaties tussen wordt of te arbeidsintensief
verschillende tijdstippen analyseren - Manipulatie testen door vooronderzoek of
- De gegevens verzamelen waarvan analyse pilootstudie.
causale conclusies mogelijk maakt
Tussen- en binnen-proefpersoons-
Basisredenering en terminologie manipulaties
Als variabele A van invloed is op variabele B , dan Tss: toevallige wijze toewijzen van dns aan condities
moet variatie in A ook variaties in B veroorzaken -> gem geen verschil tussen gr 1 en gr 2 (aanname)
- A = onafhankelijke variabele (O.V)
- B = afhankelijke variabele (A.V) Binnen: alle dns blootstellen aan elke conditie
- Specifieke variaties = condities - Vastgestelde verschillen tussen condities kunnen
niet te wijten zijn aan de individuele dns
Voordelen - Minder geschikt als het de OV opvallend maakt
- Kleine steekproeven volstaan om tot zinvolle - Minder geschikt: taken m sterke volgorde-effecten
conclusies te komen - Contrabalanceren: systematisch variëren v.e
- Alle invloeden, behalve O.V constant -> variabele die niet de OV is, maar waarvan
weinig foutenvariabiliteit vermoeden dat ze ook invloed heeft op de AV
- Statistische technieken houden tekening met - Geschikt als bekend is dat mensen sterk verschil-
steekproefgrootte len op e dimensie die naast OV v invl is op de AV
- Ondervraag: OF A -> B, niet hoeveel A of B - Anchoring: fenomeen bij schattingen: mensen
voorkomt gebruiken initiële waarde voor hun antwoord
- Meten de invloeden van OV op gedrag en niet op
ZB over hoe OV het gedrag beïnvloeden Reactieve meting is v invl op hoe reactie op latere
metingen
Nadeel
Deelnemers in kunstmatige omgeving met taken die Macrosituatie onder controle houden
in het dagelijks leven zelden of nooit voorkomen -> Levenservaring dns onder controle houden
kunnen niks zeggen over het echte gedrag in het - exp in zo kort mogelijke tijd (bij voorkeur 1 dag)
echte leven - Verschillende condities tegelijk opvullen
- Bij binnen-pp-manipulatie: volgorde variëren
Sociale Psychologie
