KWANTITATIEVE
ONDERZOEKSMETHODEN
Door Sannah Daoudi, Justine Stoelen en Romy Vanden Brande
1
,INHOUDSTAFEL KWANTITATIEVE
ONDERZOEKSMETHODEN
LES 1: SETTING THE SCENE ( H3 handboek) 11
WAT IS WETENSCHAP 11
WETENSCHAP MODELLEN EN SOCIAAL WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK 12
DE ROL VAN THEORIE IN KWANTITATIEF ONDERZOEK 14
CONCEPTEN 14
EMPIRISCH TESTBAAR 14
DE KOPPELING TUSSEN THEORIE EN EMPIRIE 17
WAT IS SOCIAALWETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK? 19
DE KWANTITATIEVE ONDERZOEKSCYCLUS 20
KOMEN TOT EEN ONDERZOEKSPLAN (I) 20
KOMEN TOT EEN ONDERZOEKSPLAN (II) 20
DE PROBLEEMSTELLING 21
DEEL 1 VAN DE PROBLEEMSTELLING (situering, verantwoording, onderzoeksdoel) 21
DEEL 2 VAN DE PROBLEEMSTELLING (onderzoeksvraag) 21
DE LITERATUURSTUDIE
22
LES 2: GRONDVORMEN, ONDERZOEKSTYPEN & RESEARCH DESIGN ( H5 handboek) 23
INLEIDING/OPZET 23
GRONDVORMEN: BESCHRIJVEND, VERKENNEND, EN TOETSEND ONDERZOEK 24
Descriptief of beschrijvend onderzoek 24
Exploratief of verkennend onderzoek 24
Toetsend onderzoek 25
FUNCTIONELE EN CAUSALE RELATIES - heel belangrijk onderscheid! 25
Functionele relaties // symmetrische relaties 25
Causale relaties // asymmetrische relaties 26
Causaliteit in Humane Wetenschappen 28
Functionele VS causale relaties 28
ONDERZOEKSTYPEN GERICHT OP VERSTEHEN EN SYSTEEMANALYSE 29
Typologische analyse (ideaal typologie, empirische typologie) 29
Cultuurhistorische benadering 30
Formele systeemanalyse 34
ONDERZOEKSTYPEN GERICHT OP VASTSTELLEN VAN CAUSALITEIT 37
Associatie versus causaliteit 37
Zuiver experimenteel design 40
Quasi-experimentele designs 51
Panel Studies 55
Surveys 60
2
,LES 3: SURVEYS OPZETTEN EN UITVOEREN (H6 handboek) 61
WAT IS EEN SURVEY 61
SOORTEN SURVEYS 61
KWALITEIT WAARBORGEN 70
SURVEYS VOORBEREIDEN: EEN TIJDSPAD 71
Voorbereiding 71
FASE 1: Ontwerpen van de studie 71
FASE 2: Pilootstudie 71
FASE 3 & 4: Herwerking & veldwerk 71
KIEZEN VOOR EEN DATAVERZAMELINGSMETHODE 72
DEELNAME AAN SURVEYS VERHOGEN 73
Paden naar non-response 73
Evolutie van deelname 74
Theorieën over deelname 75
Social Exchange Theory 75
Tailored Design Method (DILLMAN METHODE) 76
Incentives 78
POSTENQUÊTES 79
WEBENQUÊTES 80
FACE-TO-FACE INTERVIEWS 81
LES 4: STEEKPROEFTECHNIEKEN, REPRESENTATIVITEIT & BIAS (H7 handboek) 82
KERNBEGRIPPEN 82
BRONNEN VAN BIAS/ VERTEKENING 84
Onderzoekeffecten 84
Instrumenteffecten 85
Object-effecten 85
Onderzoeker-effecten 86
Interacties & modellen 87
TOTAL SURVEY ERROR APPROACH 87
OBSERVATIEMETHODEN ZONDER ONDERZOEKERSTIMULUS (‘UNOBTRUSIVE’) 91
Analyse documentaire bronnen 92
Analyse Statistische Reeksen & Registergegevens 92
EXTENSIEVE BEVRAGINGSMETHODEN (‘OBTRUSIVE’) 95
Face-to-face survey 96
Klassikale survey 96
Schriftelijke survey of postenquête 97
Telefonische enquête 97
Combinaties/combinatievormen van extensieve bevraging 98
Nepvormen 98
STEEKPROEFTECHNIEKEN 100
Representativiteit & Selectiviteit 100
Probability Samples 103
Single Random Sample/enkelvoudig aselecte steekproef (EAS) 103
Gestratificeerde Steekproeven 104
Clustersteekproeven/bloksteekproeven 108
3
, Non-probability Samples/niet toevalssteekproeven 109
Quota Steekproeven 110
Random dialing/random walk 110
Steekproefgrootte, precisie en significantie 110
Zoemsessie: steekproefomvang, precisie en significantie 114
NON-RESPONSE INDICATOREN & VALIDATIE 115
LES 5: OPERATIONALISEREN / METEN EN MEETINSTRUMENTEN (H8 handboek) 131
INLEIDING 131
CONCEPTEN IN DE SOCIALE WETENSCHAPPEN 133
Onderdelen van een concept (= bouwstenen van de vragenlijst) 133
De abstractieladder van de Vaus 134
OPERATIONALISEREN IN DE PRAKTIJK 136
WAT: operationaliseren van concepten (eenvoudig - complex - abstractieniveau) 137
HOE: operationaliseren van relaties 140
TYPE VARIABELEN 140
TYPE RELATIES 140
RICHTING VAN HET VERBAND 141
TYPE VERBAND 141
WAAR: operationaliseren van ruimte 141
WANNEER: operationaliseren van tijd 141
LES 6: KWANTITATIEVE MEETINSTRUMENTEN (H9 handboek) 142
INLEIDING 142
INDEXEN 142
SCHALEN 144
VIGNETTEN 151
KWALITEIT VAN MEETINSTRUMENTEN: VALIDITEIT EN BETROUWBAARHEID 155
Validiteit 155
Betrouwbaarheid testen 158
LES 7: DE KWANTITATIEVE VRAGENLIJST (H10 handboek) 161
INLEIDING 161
EEN ALGEMEEN KADER OVER VRAGEN STELLEN 162
DE VRAAG BEGRIJPEN 162
Eenvoud in vragen stellen 162
Een tijdskader 166
Ingesloten assumpties in vragen 166
Meervoudige vragen en dubbele negaties 167
Leidende vragen 168
INFORMATIE HEBBEN OM DE VRAAG TE BEANTWOORDEN (KENNIS) 169
Je hebt de kennis soms niet 169
Dagelijkse denkpatronen 169
Proxy interviews/vragen 170
Het verleden bevragen 170
De slaper vraag 172
4
, DE RELEVANTIE INFO VERTALEN NAAR DE VORM DIE DE VRAAG VEREIST EN EEN OORDEEL
VELLEN (OORDELEN) 173
Taakduidelijkheid 173
Open vragen 173
Problemen met antwoordmogelijkheden 174
HET ACCURATE ANTWOORDEN (WILLEN) GEVEN/ WENSEN OM ACCURAAT TE
ANTWOORDEN 178
Waarom zou men geen antwoord willen geven? 178
Gevoelige vragen 178
BIJZONDERE/SPECIFIEKE ANTWOORDMOGELIJKHEDEN IN SURVEY-ONDERZOEK 180
Van open tot gesloten vraag 180
Meerdere antwoordmogelijkheden 182
Gamificatie 182
Routing (skip-logica) 184
SCHALEN ALS VRAGENVORM 185
Unipolaire en bipolaire schalen 185
Categorieën in schalen 186
Rating of ranking 189
De semantische differentiaal 190
VRAAGVOLGORDE 191
Basisregels 191
Volgorde-effecten 191
Cognitieve orde-effecten (de bovenste blauwe band) 192
Normatieve orde-effecten (de onderste gele band) 193
LES 8: VRAGENLIJSTEN OMZETTEN IN DATA (H11 handboek) 195
Van vragenlijst naar analyse 195
DATA-INVOER 196
OPBOUW VAN EEN DATABASE: hoe ziet een database eruit? 196
Variabelen (kolommen) 197
Rijen (cases) 200
Cellen (waarden) 206
Routing & missings 207
Codeboek opmaken 208
WERKEN MET DATABASES 213
Relaties leggen tussen databases - RDMBS 213
Terminologie bij RDBMS 213
Databases samenvoegen 214
Wat doen bij onvolledige data? 216
5
, LES 9: ANALYSE VAN (HERHAALDE/REPEATED) SURVEYS & LONGITUDINALE GEGEVENS/DATA:
BASISPRINCIPES
(H13 handboek) 217
Analyse van Kruistabellen: Statistische (on)afhankelijkheid 217
ANALYSE VAN DE SAMENHANG TUSSEN NOMINALE EN/OF ORDINALE VARIABELEN 219
Probleemstelling & operationalisering 219
Analyse samenhang in tweedimensionale kruistabel: 3 doelstellingen 220
Anatomie van een kruistabel 220
Statistische onafhankelijkheid en samenhang 222
Aard van de samenhang: rij- en kolompercentages 223
Significatietoetsing bij kruistabellen: chi-kwadraat 225
Sterkte van de samenhang: associatiematen 230
Controle voor een derde veranderlijke: tabelsplitsing 236
UITKOMST 1: Replicatie van het verband 237
UITKOMST 2: Schijnverband 237
UITKOMST 3: Interpretatie 239
UITKOMST 4: Supressie 240
UITKOMST 5: Interactie of specificatie 241
TRENDS EN APC-MODELLEN BIJ HERHAALDE SURVEYS 244
METINGEN VAN ATTRITIE EN VERBLIJFSDUUR BIJ LONGITUDINALE GEGEVENS 248
Voorbeelden longitudinaal onderzoek 249
Bronnen van longitudinale gegevens 251
Transities en truncaties 252
Enkelvoudige attritietafel 253
Vergelijken van subgroepen 263
Meervoudige Attritie en uitbreidingen 264
→ 3 stp dus geen opdrachten te maken, quotering 100% examen
Cursus nog aankopen (versie van vorig jaar ook nog ok, niets gewijzigd)
Onderzoekscyclus
Dit vak:
● Probleemformulering
● Onderzoeksplan
● Dataverzameling
Andere vakken:
● Analyse
● Rapportering
Examen (2u)
Theorie + oefeningen
● 20 vragen (hoofdzakelijk mpc) over theorie + oefeningen (cf. zoemgroepen in de les waar
oefeningen gemaakt worden)
● Ook open vragen, rangschikking en combinatie mogelijk
● Verhoogde cesuur (min. 13/20)
● PC examen op dinsdag 21 juni 2022
6
ONDERZOEKSMETHODEN
Door Sannah Daoudi, Justine Stoelen en Romy Vanden Brande
1
,INHOUDSTAFEL KWANTITATIEVE
ONDERZOEKSMETHODEN
LES 1: SETTING THE SCENE ( H3 handboek) 11
WAT IS WETENSCHAP 11
WETENSCHAP MODELLEN EN SOCIAAL WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK 12
DE ROL VAN THEORIE IN KWANTITATIEF ONDERZOEK 14
CONCEPTEN 14
EMPIRISCH TESTBAAR 14
DE KOPPELING TUSSEN THEORIE EN EMPIRIE 17
WAT IS SOCIAALWETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK? 19
DE KWANTITATIEVE ONDERZOEKSCYCLUS 20
KOMEN TOT EEN ONDERZOEKSPLAN (I) 20
KOMEN TOT EEN ONDERZOEKSPLAN (II) 20
DE PROBLEEMSTELLING 21
DEEL 1 VAN DE PROBLEEMSTELLING (situering, verantwoording, onderzoeksdoel) 21
DEEL 2 VAN DE PROBLEEMSTELLING (onderzoeksvraag) 21
DE LITERATUURSTUDIE
22
LES 2: GRONDVORMEN, ONDERZOEKSTYPEN & RESEARCH DESIGN ( H5 handboek) 23
INLEIDING/OPZET 23
GRONDVORMEN: BESCHRIJVEND, VERKENNEND, EN TOETSEND ONDERZOEK 24
Descriptief of beschrijvend onderzoek 24
Exploratief of verkennend onderzoek 24
Toetsend onderzoek 25
FUNCTIONELE EN CAUSALE RELATIES - heel belangrijk onderscheid! 25
Functionele relaties // symmetrische relaties 25
Causale relaties // asymmetrische relaties 26
Causaliteit in Humane Wetenschappen 28
Functionele VS causale relaties 28
ONDERZOEKSTYPEN GERICHT OP VERSTEHEN EN SYSTEEMANALYSE 29
Typologische analyse (ideaal typologie, empirische typologie) 29
Cultuurhistorische benadering 30
Formele systeemanalyse 34
ONDERZOEKSTYPEN GERICHT OP VASTSTELLEN VAN CAUSALITEIT 37
Associatie versus causaliteit 37
Zuiver experimenteel design 40
Quasi-experimentele designs 51
Panel Studies 55
Surveys 60
2
,LES 3: SURVEYS OPZETTEN EN UITVOEREN (H6 handboek) 61
WAT IS EEN SURVEY 61
SOORTEN SURVEYS 61
KWALITEIT WAARBORGEN 70
SURVEYS VOORBEREIDEN: EEN TIJDSPAD 71
Voorbereiding 71
FASE 1: Ontwerpen van de studie 71
FASE 2: Pilootstudie 71
FASE 3 & 4: Herwerking & veldwerk 71
KIEZEN VOOR EEN DATAVERZAMELINGSMETHODE 72
DEELNAME AAN SURVEYS VERHOGEN 73
Paden naar non-response 73
Evolutie van deelname 74
Theorieën over deelname 75
Social Exchange Theory 75
Tailored Design Method (DILLMAN METHODE) 76
Incentives 78
POSTENQUÊTES 79
WEBENQUÊTES 80
FACE-TO-FACE INTERVIEWS 81
LES 4: STEEKPROEFTECHNIEKEN, REPRESENTATIVITEIT & BIAS (H7 handboek) 82
KERNBEGRIPPEN 82
BRONNEN VAN BIAS/ VERTEKENING 84
Onderzoekeffecten 84
Instrumenteffecten 85
Object-effecten 85
Onderzoeker-effecten 86
Interacties & modellen 87
TOTAL SURVEY ERROR APPROACH 87
OBSERVATIEMETHODEN ZONDER ONDERZOEKERSTIMULUS (‘UNOBTRUSIVE’) 91
Analyse documentaire bronnen 92
Analyse Statistische Reeksen & Registergegevens 92
EXTENSIEVE BEVRAGINGSMETHODEN (‘OBTRUSIVE’) 95
Face-to-face survey 96
Klassikale survey 96
Schriftelijke survey of postenquête 97
Telefonische enquête 97
Combinaties/combinatievormen van extensieve bevraging 98
Nepvormen 98
STEEKPROEFTECHNIEKEN 100
Representativiteit & Selectiviteit 100
Probability Samples 103
Single Random Sample/enkelvoudig aselecte steekproef (EAS) 103
Gestratificeerde Steekproeven 104
Clustersteekproeven/bloksteekproeven 108
3
, Non-probability Samples/niet toevalssteekproeven 109
Quota Steekproeven 110
Random dialing/random walk 110
Steekproefgrootte, precisie en significantie 110
Zoemsessie: steekproefomvang, precisie en significantie 114
NON-RESPONSE INDICATOREN & VALIDATIE 115
LES 5: OPERATIONALISEREN / METEN EN MEETINSTRUMENTEN (H8 handboek) 131
INLEIDING 131
CONCEPTEN IN DE SOCIALE WETENSCHAPPEN 133
Onderdelen van een concept (= bouwstenen van de vragenlijst) 133
De abstractieladder van de Vaus 134
OPERATIONALISEREN IN DE PRAKTIJK 136
WAT: operationaliseren van concepten (eenvoudig - complex - abstractieniveau) 137
HOE: operationaliseren van relaties 140
TYPE VARIABELEN 140
TYPE RELATIES 140
RICHTING VAN HET VERBAND 141
TYPE VERBAND 141
WAAR: operationaliseren van ruimte 141
WANNEER: operationaliseren van tijd 141
LES 6: KWANTITATIEVE MEETINSTRUMENTEN (H9 handboek) 142
INLEIDING 142
INDEXEN 142
SCHALEN 144
VIGNETTEN 151
KWALITEIT VAN MEETINSTRUMENTEN: VALIDITEIT EN BETROUWBAARHEID 155
Validiteit 155
Betrouwbaarheid testen 158
LES 7: DE KWANTITATIEVE VRAGENLIJST (H10 handboek) 161
INLEIDING 161
EEN ALGEMEEN KADER OVER VRAGEN STELLEN 162
DE VRAAG BEGRIJPEN 162
Eenvoud in vragen stellen 162
Een tijdskader 166
Ingesloten assumpties in vragen 166
Meervoudige vragen en dubbele negaties 167
Leidende vragen 168
INFORMATIE HEBBEN OM DE VRAAG TE BEANTWOORDEN (KENNIS) 169
Je hebt de kennis soms niet 169
Dagelijkse denkpatronen 169
Proxy interviews/vragen 170
Het verleden bevragen 170
De slaper vraag 172
4
, DE RELEVANTIE INFO VERTALEN NAAR DE VORM DIE DE VRAAG VEREIST EN EEN OORDEEL
VELLEN (OORDELEN) 173
Taakduidelijkheid 173
Open vragen 173
Problemen met antwoordmogelijkheden 174
HET ACCURATE ANTWOORDEN (WILLEN) GEVEN/ WENSEN OM ACCURAAT TE
ANTWOORDEN 178
Waarom zou men geen antwoord willen geven? 178
Gevoelige vragen 178
BIJZONDERE/SPECIFIEKE ANTWOORDMOGELIJKHEDEN IN SURVEY-ONDERZOEK 180
Van open tot gesloten vraag 180
Meerdere antwoordmogelijkheden 182
Gamificatie 182
Routing (skip-logica) 184
SCHALEN ALS VRAGENVORM 185
Unipolaire en bipolaire schalen 185
Categorieën in schalen 186
Rating of ranking 189
De semantische differentiaal 190
VRAAGVOLGORDE 191
Basisregels 191
Volgorde-effecten 191
Cognitieve orde-effecten (de bovenste blauwe band) 192
Normatieve orde-effecten (de onderste gele band) 193
LES 8: VRAGENLIJSTEN OMZETTEN IN DATA (H11 handboek) 195
Van vragenlijst naar analyse 195
DATA-INVOER 196
OPBOUW VAN EEN DATABASE: hoe ziet een database eruit? 196
Variabelen (kolommen) 197
Rijen (cases) 200
Cellen (waarden) 206
Routing & missings 207
Codeboek opmaken 208
WERKEN MET DATABASES 213
Relaties leggen tussen databases - RDMBS 213
Terminologie bij RDBMS 213
Databases samenvoegen 214
Wat doen bij onvolledige data? 216
5
, LES 9: ANALYSE VAN (HERHAALDE/REPEATED) SURVEYS & LONGITUDINALE GEGEVENS/DATA:
BASISPRINCIPES
(H13 handboek) 217
Analyse van Kruistabellen: Statistische (on)afhankelijkheid 217
ANALYSE VAN DE SAMENHANG TUSSEN NOMINALE EN/OF ORDINALE VARIABELEN 219
Probleemstelling & operationalisering 219
Analyse samenhang in tweedimensionale kruistabel: 3 doelstellingen 220
Anatomie van een kruistabel 220
Statistische onafhankelijkheid en samenhang 222
Aard van de samenhang: rij- en kolompercentages 223
Significatietoetsing bij kruistabellen: chi-kwadraat 225
Sterkte van de samenhang: associatiematen 230
Controle voor een derde veranderlijke: tabelsplitsing 236
UITKOMST 1: Replicatie van het verband 237
UITKOMST 2: Schijnverband 237
UITKOMST 3: Interpretatie 239
UITKOMST 4: Supressie 240
UITKOMST 5: Interactie of specificatie 241
TRENDS EN APC-MODELLEN BIJ HERHAALDE SURVEYS 244
METINGEN VAN ATTRITIE EN VERBLIJFSDUUR BIJ LONGITUDINALE GEGEVENS 248
Voorbeelden longitudinaal onderzoek 249
Bronnen van longitudinale gegevens 251
Transities en truncaties 252
Enkelvoudige attritietafel 253
Vergelijken van subgroepen 263
Meervoudige Attritie en uitbreidingen 264
→ 3 stp dus geen opdrachten te maken, quotering 100% examen
Cursus nog aankopen (versie van vorig jaar ook nog ok, niets gewijzigd)
Onderzoekscyclus
Dit vak:
● Probleemformulering
● Onderzoeksplan
● Dataverzameling
Andere vakken:
● Analyse
● Rapportering
Examen (2u)
Theorie + oefeningen
● 20 vragen (hoofdzakelijk mpc) over theorie + oefeningen (cf. zoemgroepen in de les waar
oefeningen gemaakt worden)
● Ook open vragen, rangschikking en combinatie mogelijk
● Verhoogde cesuur (min. 13/20)
● PC examen op dinsdag 21 juni 2022
6
