Samenvatting rechtsgeschiedenis

Rechtsgeschiedenis: hoorcollege 1
Het Romeinse recht in de oudheid: koninkrijk en republiek

Eerste 2 hoorcolleges de Romeinen!
 Er was eerst een koninkrijk (8e eeuw- 509 v.C.), daarna een republiek en vervolgens een keizerrijk


I. Anno urbis conditae
 Legende:
753 v.C. Romulus en Remus: Ze zijn de kinderen van de Silvaanse maagd in de armen van de
God Mars, deze is de vader van deze twee kinderen. De herder zal de kinderen opvoeden.
Wanneer ze oud en wijs zijn zullen ze de stad Rome stichten.
 Wetenschappelijk:
7e eeuw: Etrusken. Dit is een volk dat leefde ten noorden van Rome en ze voerde handel met
het zuiden. Dit volk zou het de stad Rome hebben gesticht met het oog op de handel. Dit is
een hypothese onder de historici om de oorsprong van Rome te verklaren.
Francesco Totti wordt de achtste koning van Rome genoemd

II. Omnium Rerum Principia Parva Sunt


Meest betrouwbare verklaring ontstaan Rome. Dit is een
constructie hoe Rome ontstaan zou zijn. Volgens de
archeologie zou Rome ontstaan zijn door een samenstelling
van agrarische dorpen (latijnse en salijnse stammen), die op
een moment gaan samenwerken en stedelijk worden. Uit
archeologische vondsten blijkt dat deze transitie zich zou
hebben voorgedaan tijdens de 8e eeuw.
 Hieruit ontstonden enorm veel onzekerheden en
tegengestelde meningen
III. Het Romeinse koninkrijk (Rome)
Sociaal
 Kleinschalig!: 1000-5000 inwoners
 Latijnen en Sabijnen (autochtonen bevolking): deze 2 groepen zijn onderverdeeld in clans en
stammen
 Noemt men ook wel Gentes of geslachten  onder leiding van clanleider
 Clanleiders = alleenheerser
 gelijkheid clanleden: alle eigendommen worden als collectief beschouwd maar de gelijkheid
gaat afnemen omdat de clanleiders een einde make aan het collectief eigendom
 ontstaan standenmaatschappij: patriciërs (bestaan uit clanleiders en hun directe
kleine familie – romeinse adel) en plebejers (de rest van de bevolking)

,Bestuur
Koning stond aan het hoofd van de stad Rome
De Koning wordt verkozen door een comitia curiata, dit is een volksvergadering van alle
volwassen vrije mannen van Rome. Later wordt dit erfelijk (Etruskische Tarquinii)
 De Koningen bezaten het imperium, hiermee hadden ze het hoogste gezag.
Ze waren een opperrechter (juridische macht): verantwoordelijk fas en ius
ze waren ook opperpriester (religieuze macht)
Ook waren ze een opperbevelhebber. (militaire macht)
 Hoofdvraag: Is de Koning de wetgever? (Leges regia – wetten van de koning) Heel veel
boeken en schrijvers spreken elkaar tegen
MAAR WIJ gaan er vanuit dat hij dit niet heeft. Hij moest zorgen voor een status quo
Senaat Comitia Curiata Priesters
 Daarnaast heb je ook de  Volksvergadering quaestor parracidii
Senaat. Deze kwamen terug  koning kiezen  rechtspraak bij zwaar
op de clanleiders, deze (belangrijkste misdrijf, worden ze
hadden zich verenigd in een taak, maar aangesteld om een
senex, een raad van oude verdwijnt onderzoek in te
wijze mannen, die de Koning wanneer richten
zal bijstaan en advies zal koningschap
geven. erfelijk wordt)
 Ze produceren dus
senatusconsulta, ze
produceren adviezen en
geen wetten!




Recht
 Rechtsbronnen: officieel erkend bronnen door een overheid, waarmee je je rechten kan
afdwingen
 Kenbronnen: dit zijn bronnen die ons helpen om het recht in een bepaalde periode op een
bepaalde plaats te erkennen (zoals: De Galleilische oorlogen, boeken,.. )
 Romeinse recht
- Mos maiorum (dit is het gewoonterecht).
Mos = gewoonte | maiorum = voorvaders
Dit zijn de zeden en gebruiken die men van de voorouders heeft overgeërfd. Deze zijn
overgedragen naar elke traditie en ieder individu blijft deze gebruiken
Bestaat uit:
 Fas: dit regelt de verhouding tussen goden en mensen
 Ius: dit zijn de zeden en gewoonten die de relaties tussen de burgers
onderling regelden
 Ius civile: personaliteitsbeginsel
(cives): dit is het burgerlijk recht van
Rome. Enkel de burgers konden hier
beroep op doen, niet de
vreemdelingen
 Exclusief gewoonterecht

, IV. Einde van het koninkrijk
Servius Tullius
 Tullia Minor (geen ambitieuze vrouw) x Lucius Targuinius Superbus (ambitieuze man)
 Tullia Major (ambitieuze vrouw) x Arruns (geen ambitieuze man)

Male Parta Male Dilabuntur
 Tullia Major x Lucius Tarquinius Superbus
o Krijgen een kind: Sextus Tarquinius
o Schrikbewind
o 509 v.C.: Lucius Tarquinius Collatinus x Lucretia
 Lucius Tarquinius Collatinus en Lucius Junius Brutus: eerste consules van Romeinse
Republiek  koning wordt verbannen

V. Republiek anno 509
We begeven ons in het donkerrode gedeelte. Hierbij is de republiek van start gegaan, we
krijgen een nieuwe bestuurlijke organisatie




VI. Start van de res republica

2 Consuls
 Vervanging koning
 Verkozen door comitia centuriata
 Imperium overgenomen van koning: dus opperbevelhebber, opperrechter,…
Senaat
 Bestaat uit patriciërs en gewezen magistraten
Comitia centuriata Priesters: Prontifex maximus
 Verkiezen consuls + hoogste Zij worden opperpriesters
magistraten
 Ingedeeld in 193 centurie
 Verdeeld in 5 bezitsklassen en 1
bezitloze klassen
 Volledig in handel patriciërs

Comitia tributa
 Wetten (leges) uitvaardigen + lagere
magistraten kiezen
 35 stammen
Kunnen wetten maken, moeten wel
goedgekeurd worden door senaat
Bij zware omstandigheden kan een dictatuur gemaakt worden
 Sulla 82-79V.C.
 Julius caesar 46-44V.C.

, VII. 494-471V.C.
2 consuls
Volkstribunen
 2 voorzitters van
volkenraad
 Vetorecht
 Sacrosanctus Senaat
 Onschendbaar
 Ambtstermijn = 1jr.
 Altijd steun van
plebejers nodig
Volksaedielen
 Evenementen
organiseren
 Tempels onderhouden
Concilium plebis Comitia Priesters
 Volkenraad
 Maakt wetten
- Plebiscieten
- Enkel voor plebejers

VIII. 367V.C.: Leges liciniae sextial
2 Consuls Praetor
 Open  Collega minor
voor  Kleine collega van plebejers
plebejer s  Imperium: rechtspraak
 Wordt opperrechter
 337V.V.: ook voor plebejers
Volkstribunen + senaat
Volksaedielen
Concilium plebis Comitia Priesters Censor Quaestor aerarii

IX. 287V.C.: Lex Hortensia
 De wetten van de volkenraad tellen ook voor patriciërs zonder toestemming van de
senaat

X. 241V.C.: Cursus Honorum
 Perfecte loopbaan voor Romeinse politici
1. Censor: ex consuls, naamlijsten senaat, toelaten en verwijderen van senaat
2. Consul: politieke en militaire leiders, handhaven moreel
3. Praetor: verantwoordelijk voor rechtspraak
4. Aediel: zorgt voor gebouwen, watervoorzieningen, spelen organiseren
5. Quaestor: verantwoordelijk voor schatkist en rekeningen van de staat