Leerpad A – stress, coping en burn-out
1. inleiding
⟹ er is onderscheid tussen stressoren (de dingen die stress kunnen veroorzaken)
en stress of stressrespons (fysieke/ psychische veranderingen door de stressoren)
- WHO noemt stress de ‘global health epidemic of the 21st century’
- Andere definitie: stress is een reflexmatige (automatisch) lichamelijke reactie
(afscheiding biochemische stoffen) op een psychologisch proces
- Positieve stress (eustress): in acute situaties als beschermingsmechanisme
bv. je hand wegtrekken als het warm is
o Zorgt voor alertheid
o Voldoende recuperatie
o Stress kan je helpen te ontwikkelen, uit je
comfortzone te komen en niet in de
aanmodderzone te belanden
- Negatieve stress (distress): heeft negatieve
gevolgen zoals een trauma of door chronische stress,
zonder rust → uitputting door overgebruik lichamelijke
en mentale stress en is zeer ongezond
2. oorzaken stress
⟹ volgende dingen kunnen stress veroorzaken
- Traumatische gebeurtenissen
- Aanhoudend slechte levensomstandigheden
- Grote veranderingen in leven
- Kleine problemen
2.1 traumatische gebeurtenissen
- Traumatische stressor: situatie die iemand psychisch of
lichamelijke veiligheid bedreigt en daardoor gevoelens van
angst, vrees of hulpeloosheid oproept
- Catastrofale gebeurtenis: plotselinge, gewelddadige ramp door bv. natuurlijk
fenomeen of iets door de mens aangericht die trauma veroorzaken
- Terrorisme: type geweld of dreiging dat werk is van individuen die
maatschappij willen ontwrichten door angst en gevaar te veroorzaken
- Psychologische gevoelloosheid: kan door
een shock zijn dat er verwardheid optreedt dat
ze niet kunnen begrijpen wat er is gebeurd
- Automatische piloot: ze zijn zich weinig
bewust van hun eigen ervaringen en later
kunnen ze dingen moeilijk herinneren
- Gezamenlijke inspanning: slachtoffers bundelen hulpmiddelen en bronnen,
trots op wat ze tot dan hebben bereikt en vermoeid en zich bewust van
eindigheid van energie
- Inzinking: ze voelen zich uitgeput en de emotionele gevolgen van de tragedie
beginnen door te dringen, aandacht van de media neemt af en de
overlevenden voelen zich in de steek gelaten
- Herstel: hier gaan ze zich langzaam schikken in de veranderingen die het
gevolg zijn van de ramp
1
, 2.2 oorzaken stress
2.2.1 traumatische gebeurtenissen – trauma in de media
- Secundaire traumatisering: hevige stress veroorzaakt door blootstelling aan
traumatische beelden of verhalen over trauma’s van anderen en zich hierbij
erg betrokken worden → door de media wordt dit verspreid en kunnen de
geluiden zich herhalen
2.2.2 traumatische gebeurtenissen – PTSS
⟹ post traumatisch stress stoornis: stress die voortkomt na de traumatische
gebeurtenis en die altijd kan uitgelokt worden door geluiden
2.2.3 chronische stressoren
- Chronische stressoren: stressoren die relatief langdurig zijn en zich over
een tijdsperiode langzaam ontwikkelen bv. relatieproblemen, financiële
problemen
o Maatschappelijke stressoren: stressvolle omstandigheid met
oorsprong in de sociale, culturele of economische omgeving bv. social
media stress
Vaak dingen die terugkomen of altijd voortduren bv.
werkloosheid, armoede, racisme,..
o Belangrijke levensgebeurtenissen: bv. nieuwe job,
beginnen/eindigen studie, elke verandering kan stress genereren
o Dagelijkse kleine ergernissen: gevolgen kunnen zich opstapelen en
raken je dan ook persoonlijker bv. wachten, frustratie door iets niet te
kunnen bereiken of halen van gewenst doel
Leven vol ergernissen kan evenveel schade geven als een
intense stressor
Cognitieve beoordeling: speelt een rol, als je ergernissen
opvat als belangrijk, schadelijk of bedreigend dan hebben ze een
groter invloed op je dan als je ze minder belangrijk vindt
2.3 gevolgen van stress
2.3.1 compassiemoeheid
⟹ toestand van psychologische uitputting die verzorgers na langdurige contact met
lijdende zorgvragers gestrest, verdoofd of onverschillig maakt, wordt ook wel
secundaire traumatische stress genoemd omdat het de pt treft, die de stress
‘oplopen’ en krijgen bv. huisarts is uitgeput en gaat naar psycholoog voor de
verhalen van zijn pt
2.3.2 burn-out
⟹ gekenmerkt door 4 symptomen: uitputting, cognitief controleverlies, emotioneel
controleverlies en mentale distantie + stoornis van energiebalans
- Symptomen: depressieve klachten, gedragsmatige spanningsklachten en
psychosomatische spanningsklachten
o Uitingen:
Fysiek: zwakheid/ krachteloosheid, slaapstoornissen, gedaalde
energie en neurovegetatieve/ functionele klachten bv.
hartkloppingen, maaglast,..
Cognitief/ affectief: verminderd controlegevoel, zelfwaardering,
idealisme, concentratie, competentiegevoel, motivatie, frustratie,
2
1. inleiding
⟹ er is onderscheid tussen stressoren (de dingen die stress kunnen veroorzaken)
en stress of stressrespons (fysieke/ psychische veranderingen door de stressoren)
- WHO noemt stress de ‘global health epidemic of the 21st century’
- Andere definitie: stress is een reflexmatige (automatisch) lichamelijke reactie
(afscheiding biochemische stoffen) op een psychologisch proces
- Positieve stress (eustress): in acute situaties als beschermingsmechanisme
bv. je hand wegtrekken als het warm is
o Zorgt voor alertheid
o Voldoende recuperatie
o Stress kan je helpen te ontwikkelen, uit je
comfortzone te komen en niet in de
aanmodderzone te belanden
- Negatieve stress (distress): heeft negatieve
gevolgen zoals een trauma of door chronische stress,
zonder rust → uitputting door overgebruik lichamelijke
en mentale stress en is zeer ongezond
2. oorzaken stress
⟹ volgende dingen kunnen stress veroorzaken
- Traumatische gebeurtenissen
- Aanhoudend slechte levensomstandigheden
- Grote veranderingen in leven
- Kleine problemen
2.1 traumatische gebeurtenissen
- Traumatische stressor: situatie die iemand psychisch of
lichamelijke veiligheid bedreigt en daardoor gevoelens van
angst, vrees of hulpeloosheid oproept
- Catastrofale gebeurtenis: plotselinge, gewelddadige ramp door bv. natuurlijk
fenomeen of iets door de mens aangericht die trauma veroorzaken
- Terrorisme: type geweld of dreiging dat werk is van individuen die
maatschappij willen ontwrichten door angst en gevaar te veroorzaken
- Psychologische gevoelloosheid: kan door
een shock zijn dat er verwardheid optreedt dat
ze niet kunnen begrijpen wat er is gebeurd
- Automatische piloot: ze zijn zich weinig
bewust van hun eigen ervaringen en later
kunnen ze dingen moeilijk herinneren
- Gezamenlijke inspanning: slachtoffers bundelen hulpmiddelen en bronnen,
trots op wat ze tot dan hebben bereikt en vermoeid en zich bewust van
eindigheid van energie
- Inzinking: ze voelen zich uitgeput en de emotionele gevolgen van de tragedie
beginnen door te dringen, aandacht van de media neemt af en de
overlevenden voelen zich in de steek gelaten
- Herstel: hier gaan ze zich langzaam schikken in de veranderingen die het
gevolg zijn van de ramp
1
, 2.2 oorzaken stress
2.2.1 traumatische gebeurtenissen – trauma in de media
- Secundaire traumatisering: hevige stress veroorzaakt door blootstelling aan
traumatische beelden of verhalen over trauma’s van anderen en zich hierbij
erg betrokken worden → door de media wordt dit verspreid en kunnen de
geluiden zich herhalen
2.2.2 traumatische gebeurtenissen – PTSS
⟹ post traumatisch stress stoornis: stress die voortkomt na de traumatische
gebeurtenis en die altijd kan uitgelokt worden door geluiden
2.2.3 chronische stressoren
- Chronische stressoren: stressoren die relatief langdurig zijn en zich over
een tijdsperiode langzaam ontwikkelen bv. relatieproblemen, financiële
problemen
o Maatschappelijke stressoren: stressvolle omstandigheid met
oorsprong in de sociale, culturele of economische omgeving bv. social
media stress
Vaak dingen die terugkomen of altijd voortduren bv.
werkloosheid, armoede, racisme,..
o Belangrijke levensgebeurtenissen: bv. nieuwe job,
beginnen/eindigen studie, elke verandering kan stress genereren
o Dagelijkse kleine ergernissen: gevolgen kunnen zich opstapelen en
raken je dan ook persoonlijker bv. wachten, frustratie door iets niet te
kunnen bereiken of halen van gewenst doel
Leven vol ergernissen kan evenveel schade geven als een
intense stressor
Cognitieve beoordeling: speelt een rol, als je ergernissen
opvat als belangrijk, schadelijk of bedreigend dan hebben ze een
groter invloed op je dan als je ze minder belangrijk vindt
2.3 gevolgen van stress
2.3.1 compassiemoeheid
⟹ toestand van psychologische uitputting die verzorgers na langdurige contact met
lijdende zorgvragers gestrest, verdoofd of onverschillig maakt, wordt ook wel
secundaire traumatische stress genoemd omdat het de pt treft, die de stress
‘oplopen’ en krijgen bv. huisarts is uitgeput en gaat naar psycholoog voor de
verhalen van zijn pt
2.3.2 burn-out
⟹ gekenmerkt door 4 symptomen: uitputting, cognitief controleverlies, emotioneel
controleverlies en mentale distantie + stoornis van energiebalans
- Symptomen: depressieve klachten, gedragsmatige spanningsklachten en
psychosomatische spanningsklachten
o Uitingen:
Fysiek: zwakheid/ krachteloosheid, slaapstoornissen, gedaalde
energie en neurovegetatieve/ functionele klachten bv.
hartkloppingen, maaglast,..
Cognitief/ affectief: verminderd controlegevoel, zelfwaardering,
idealisme, concentratie, competentiegevoel, motivatie, frustratie,
2
