Leerdoelen Blok 4: Kwaliteit van
zorg
1.2: College- Kwaliteit van zorg in historisch en theoretisch perspectief
het begrip kwaliteit van zorg vanuit de verschillende theorieën uitleggen.
Donabedian (1980): Het verwachtte vermogen (van zorg) om het hoogst mogelijke netto voordeel te
behalen volgens de waarderingen van individuen én de samenleving.
Institute of Medicine (Lohr, 1992): De mate waarin gezondheidsdiensten voor individuen en
populaties de kans op gewenste gezondheidsresultaten vergroten en consistent zijn met huidige
professionele kennis.
Campbell et al. (2000): Of individuen toegang hebben tot de gezondheidsstructuren en zorgprocessen
die ze nodig hebben en of de ontvangen zorg effectief is.
uiteenzetten hoe verschillende dimensies van kwaliteit van zorg worden geconceptualiseerd.
1. Safety (veiligheid): verminderen van gevaren en risico’s van ziekten.
2. Effectiveness (effectiviteit): de combinatie van de wetenschap en de zorg. Het voorkomen
van te veel gebruik van middelen die niet werken en te weinig gebruik van middelen die wel
werken.
3. Patient centeredness (patiënt gerichtheid): patiënten betrekken en ze macht geven;
patiënten mogen zelf beslissingen nemen over behandelingen en moeten overal
toestemming voor geven.
4. Timelyness (tijdigheid): vertraging voorkomen, geen lange wachttijden.
5. Efficiency (efficiëntie): verspilling verminderen, kosten en baten.
6. Equity (billijkheid): iedereen moet gelijke kansen hebben, iedereen moet dezelfde
mogelijkheden krijgen. Levensverwachting gelinkt aan postcode/woonplaats of aan rijk/arm.
uitleggen op welke dimensies van kwaliteit van zorg de verschillende disciplines nadruk leggen en
waarom.
- Quality is excellence (uitmuntendheid)
- Quality is value (waarde)
- Quality is conformance to specifications (conform specificaties)
- Quality is meeting and/or exceeding expectations (voldoen aan en/of overtreffen van
verwachtingen)
1.3: College- Pijler effectiviteit
reflecteren op het begrip kwaliteit van zorg vanuit verschillende theorieën uit beleids-, bestuur-,
economische, juridische, economische en organisatiewetenschappen;
De jurist – Gezondheidsrecht
Recht op gezondheidszorg is een grondrecht.
Het is niet eerlijk als de een wel gebruik kan maken van de gezondheidszorg en een ander
niet.
De rol van de wetgever is het garanderen van een minimumkwaliteit en bescherming van de
burger als er iets mis gaat.
, Zal een kwaliteitsprobleem willen oplossen door middel van wet- en regelgeving.
De econoom – Gezondheidseconomie
De gezondheidszorg is te karakteriseren als een markt (imperfect).
De patiënt is dus consument.
Imperfectie komt door informatie-asymmetrie tussen patiënt en arts.
Hoge kwaliteit is altijd een afweging met de kosten.
Wil gerichte incentives (prikkels) inzetten om het gedrag te veranderen.
De bestuurswetenschapper – Beleids- en bestuurswetenschappen
Overheid heeft historisch een bepaalde verantwoordelijkheid voor de gezondheidszorg.
De rol van toezichthouders is om de basiskwaliteit te borgen.
Waarom de ene kwaliteitsmaatregel wel ingevoerd of afgedwongen kan worden en de
andere niet, komt door het politieke krachtenveld.
Zich richten op de inrichting van de organisatie. Dit kan beter of anders om een betere
kwaliteit van zorg te garanderen.
De organisatiewetenschapper – Organisatie- en managementwetenschappen
Voor optimale kwaliteit moet je processen goed inrichten en mensen en middelen goed
inzetten.
Tegengaan van verspilling is belangrijk omdat dit niet gunstig is voor de organisatie.
Je kunt het gedrag van medewerkers veranderen door dwang, onderling leren stimuleren of
beloning.
De sociaal medicus – Sociaal-medische wetenschappen
Om te weten wat de omvang is van een kwaliteitsprobleem moeten we meten.
Patiënt (en naaste) zijn kwetsbaar.
Zorgverleners zijn feilbaar en daardoor ook kwetsbaar.
Patiënt (en naaste) kunnen heel andere dingen belangrijk vinden in de gezondheidszorg dan
artsen denken.
Het is dus belangrijk om als zorgverlener goed na te gaan wat de preferenties van de patiënt
zijn.
Alle disciplines zijn nodig. Wanneer je niet alle disciplines hebt zal je een aantal kwaliteitsproblemen
niet signaleren en dus ook niet kunnen oplossen.
Alle disciplines moeten samenwerken voor een zo optimaal mogelijke kwaliteit van zorg.
beschrijven op welke wijze de zes dimensies van kwaliteit van zorg worden geconceptualiseerd en
kan hierop reflecteren vanuit de perspectieven van verschillende disciplines.
1. Safety (veiligheid): verminderen van gevaren en risico’s van ziekten.
2. Effectiveness (effectiviteit): de combinatie van de wetenschap en de zorg. Het voorkomen
van te veel gebruik van middelen die niet werken en te weinig gebruik van middelen die wel
werken.
3. Patient centeredness (patiënt gerichtheid): patiënten betrekken en ze macht geven;
patiënten mogen zelf beslissingen nemen over behandelingen en moeten overal
toestemming voor geven.
4. Timelyness (tijdigheid): vertraging voorkomen, geen lange wachttijden.
, 5. Efficiency (efficiëntie): verspilling verminderen, kosten en baten.
6. Equity (billijkheid): iedereen moet gelijke kansen hebben, iedereen moet dezelfde
mogelijkheden krijgen. Levensverwachting gelinkt aan postcode/woonplaats of aan rijk/arm.
de dimensie effectiviteit in eigen woorden uitleggen
Het verlenen van diensten op basis van wetenschappelijke kennis aan iedereen die er baat bij zou
kunnen hebben en afzien van het verlenen van diensten aan degenen die er waarschijnlijk geen baat
bij zullen hebben (geen overgebruik / ondergebruik).
de vele aspecten van effectiviteit bediscussiëren
- Zorg waar je beter van wordt wat is beter?
- Zorg die je nodig hebt wat is nodig?
- Zorg die goed voor je is wat is goed voor je?
Meerdere aspecten van effectiviteit:
- Langer leven (levensduur)
- Kwaliteit van leven
- Progressievrije overleving
de voor- en nadelen bespreken van verschillende uitkomstmaten om effectiviteit te meten
Type uitkomstmaten
Over het algemeen wordt er een onderscheid gemaakt in 4 verschillende soorten:
1. Harde uitkomstmaten (finale uitkomstmaten)
2. Surrogaat uitkomstmaten (intermediaire uitkomstmaten)
3. Patiëntgeoriënteerde uitkomstmaten
4. Samengestelde uitkomstmaten
De keuze van een uitkomstmaat bepaald onder meer de duur, het aantal benodigde patiënten en
daarmee de kosten van een onderzoek.
Harde uitkomstmaten (finale uitkomstmaten)
Eenvoudig en rechtstreeks vast te stellen en te meten.
Voorbeeld: morbiditeit (heeft de patiënt een ziekte, ja of nee?) of mortaliteit (is de patiënt in
leven, ja of nee?)
Als een patiënt langer leeft, meten we dat met de harde uitkomstmaat ‘overleving’.
In principe de belangrijkste uitkomstmaten van de zorg.
Geen discussie mogelijk, de ziekte is wel of niet aanwezig.
Voordelen:
Hoge validiteit geen discussie of subjectiviteit mogelijk.
Hoge betrouwbaarheid de uitkomst ‘dood’ blijft ook bij de volgende meting dezelfde
uitkomst.
Nadelen:
Lange duur van de studie het kan een lange tijd duren (soms wel jaren) voordat je de
uitkomst kan observeren of meten.
, Hoge kosten van de studie patiënten moeten gedurende een langere tijd gevolgd worden.
(Daarom worden surrogaat uitkomstmaten gebruikt om de effectiviteit van een
geneesmiddel aan te tonen, harde uitkomstmaten zijn te duur en duren te lang)
Surrogaat uitkomstmaten (intermediaire uitkomstmaten)
Een eenvoudig te meten klinische uitkomst.
Voorbeeld: bloeddruk of laboratoriumuitslag, deur-tot-naald tijd.
Vaak niet de uitkomst waarin we eigenlijk in geïnteresseerd zijn. Meestal niet een directe
maat voor een klinisch effect intermediar.
Denk aan een geneesmiddel voor een hoge bloeddruk. Het effect van de behandeling van dit
geneesmiddel wordt vaak gemeten op de surrogaatuitkomst ‘bloeddruk’. Patiënten hebben
meestal geen last van een hoge bloeddruk. Pas wanneer iemand langer een hoge bloeddruk
heeft, is er een risico op andere ziektes, bijvoorbeeld een hartinfarct. ‘Bloeddruk’ is in dit
geval dus een intermediaire uitkomst voor de finale uitkomst ‘hartinfarct’ of ‘overlijden’.
Belangrijk dat de surrogaatuitkomst een sterke relatie heeft met de finale uitkomst waarin
we daadwerkelijk geïnteresseerd zijn.
Een goede surrogaat uitkomstmaat dient een klinische relevante uitkomstmaat te kunnen
beïnvloeden.
Voordelen:
Korte duur van de studie de uitkomsten doen zich eerder voor dan de finale kosten. Ze zijn
makkelijker en sneller vast te stellen.
Lage kosten van de studie patiënten moeten een relatief korte tijd gevolgd worden en dit
brengt minder kosten met zich mee.
Patiëntgeoriënteerde uitkomstmaten
Richten zich op het beperken van de symptomen en het verminderen van de ziektelast.
Voorbeeld: kwaliteit van leven.
Soms zijn patiëntgeoriënteerde uitkomsten het primaire doel van een behandeling,
bijvoorbeeld bij de ziekte van Parkinson. Het doel van de behandeling is niet om het leven te
verlengen, maar om de symptomen en de ziektelast te verminderen.
Vaak onderzocht door middel van vragenlijsten.
Samengestelde uitkomsten
Combinatie van meerdere uitkomstmaten.
Wordt toegepast als:
meerdere uitkomstmaten van belang zijn;
twee eindpunten in klinisch opzicht met elkaar verbonden zijn;
er geen afzonderlijk eindpunt is en dat het belangrijkste is om tot een gebalanceerd
oordeel over de voor- en de nadelen van de behandeling te komen.
Worden gebruikt om de steekproefgrootte van onderzoek te reduceren, bijvoorbeeld waneer
bepaalde uitkomsten heel weinig voorkomen.
de relatie tussen het begrip evidence based medicine en kwaliteit van zorg uitleggen
Evidence Based Medicine (EBM): De integratie van bewijs uit wetenschappelijk onderzoek, klinische
expertise en patiënt voorkeuren in de behandelbeslissing van zorgverlener en patiënt. Dit zorgt
samen voor een meer effectieve en een betere kwaliteit van zorg.
zorg
1.2: College- Kwaliteit van zorg in historisch en theoretisch perspectief
het begrip kwaliteit van zorg vanuit de verschillende theorieën uitleggen.
Donabedian (1980): Het verwachtte vermogen (van zorg) om het hoogst mogelijke netto voordeel te
behalen volgens de waarderingen van individuen én de samenleving.
Institute of Medicine (Lohr, 1992): De mate waarin gezondheidsdiensten voor individuen en
populaties de kans op gewenste gezondheidsresultaten vergroten en consistent zijn met huidige
professionele kennis.
Campbell et al. (2000): Of individuen toegang hebben tot de gezondheidsstructuren en zorgprocessen
die ze nodig hebben en of de ontvangen zorg effectief is.
uiteenzetten hoe verschillende dimensies van kwaliteit van zorg worden geconceptualiseerd.
1. Safety (veiligheid): verminderen van gevaren en risico’s van ziekten.
2. Effectiveness (effectiviteit): de combinatie van de wetenschap en de zorg. Het voorkomen
van te veel gebruik van middelen die niet werken en te weinig gebruik van middelen die wel
werken.
3. Patient centeredness (patiënt gerichtheid): patiënten betrekken en ze macht geven;
patiënten mogen zelf beslissingen nemen over behandelingen en moeten overal
toestemming voor geven.
4. Timelyness (tijdigheid): vertraging voorkomen, geen lange wachttijden.
5. Efficiency (efficiëntie): verspilling verminderen, kosten en baten.
6. Equity (billijkheid): iedereen moet gelijke kansen hebben, iedereen moet dezelfde
mogelijkheden krijgen. Levensverwachting gelinkt aan postcode/woonplaats of aan rijk/arm.
uitleggen op welke dimensies van kwaliteit van zorg de verschillende disciplines nadruk leggen en
waarom.
- Quality is excellence (uitmuntendheid)
- Quality is value (waarde)
- Quality is conformance to specifications (conform specificaties)
- Quality is meeting and/or exceeding expectations (voldoen aan en/of overtreffen van
verwachtingen)
1.3: College- Pijler effectiviteit
reflecteren op het begrip kwaliteit van zorg vanuit verschillende theorieën uit beleids-, bestuur-,
economische, juridische, economische en organisatiewetenschappen;
De jurist – Gezondheidsrecht
Recht op gezondheidszorg is een grondrecht.
Het is niet eerlijk als de een wel gebruik kan maken van de gezondheidszorg en een ander
niet.
De rol van de wetgever is het garanderen van een minimumkwaliteit en bescherming van de
burger als er iets mis gaat.
, Zal een kwaliteitsprobleem willen oplossen door middel van wet- en regelgeving.
De econoom – Gezondheidseconomie
De gezondheidszorg is te karakteriseren als een markt (imperfect).
De patiënt is dus consument.
Imperfectie komt door informatie-asymmetrie tussen patiënt en arts.
Hoge kwaliteit is altijd een afweging met de kosten.
Wil gerichte incentives (prikkels) inzetten om het gedrag te veranderen.
De bestuurswetenschapper – Beleids- en bestuurswetenschappen
Overheid heeft historisch een bepaalde verantwoordelijkheid voor de gezondheidszorg.
De rol van toezichthouders is om de basiskwaliteit te borgen.
Waarom de ene kwaliteitsmaatregel wel ingevoerd of afgedwongen kan worden en de
andere niet, komt door het politieke krachtenveld.
Zich richten op de inrichting van de organisatie. Dit kan beter of anders om een betere
kwaliteit van zorg te garanderen.
De organisatiewetenschapper – Organisatie- en managementwetenschappen
Voor optimale kwaliteit moet je processen goed inrichten en mensen en middelen goed
inzetten.
Tegengaan van verspilling is belangrijk omdat dit niet gunstig is voor de organisatie.
Je kunt het gedrag van medewerkers veranderen door dwang, onderling leren stimuleren of
beloning.
De sociaal medicus – Sociaal-medische wetenschappen
Om te weten wat de omvang is van een kwaliteitsprobleem moeten we meten.
Patiënt (en naaste) zijn kwetsbaar.
Zorgverleners zijn feilbaar en daardoor ook kwetsbaar.
Patiënt (en naaste) kunnen heel andere dingen belangrijk vinden in de gezondheidszorg dan
artsen denken.
Het is dus belangrijk om als zorgverlener goed na te gaan wat de preferenties van de patiënt
zijn.
Alle disciplines zijn nodig. Wanneer je niet alle disciplines hebt zal je een aantal kwaliteitsproblemen
niet signaleren en dus ook niet kunnen oplossen.
Alle disciplines moeten samenwerken voor een zo optimaal mogelijke kwaliteit van zorg.
beschrijven op welke wijze de zes dimensies van kwaliteit van zorg worden geconceptualiseerd en
kan hierop reflecteren vanuit de perspectieven van verschillende disciplines.
1. Safety (veiligheid): verminderen van gevaren en risico’s van ziekten.
2. Effectiveness (effectiviteit): de combinatie van de wetenschap en de zorg. Het voorkomen
van te veel gebruik van middelen die niet werken en te weinig gebruik van middelen die wel
werken.
3. Patient centeredness (patiënt gerichtheid): patiënten betrekken en ze macht geven;
patiënten mogen zelf beslissingen nemen over behandelingen en moeten overal
toestemming voor geven.
4. Timelyness (tijdigheid): vertraging voorkomen, geen lange wachttijden.
, 5. Efficiency (efficiëntie): verspilling verminderen, kosten en baten.
6. Equity (billijkheid): iedereen moet gelijke kansen hebben, iedereen moet dezelfde
mogelijkheden krijgen. Levensverwachting gelinkt aan postcode/woonplaats of aan rijk/arm.
de dimensie effectiviteit in eigen woorden uitleggen
Het verlenen van diensten op basis van wetenschappelijke kennis aan iedereen die er baat bij zou
kunnen hebben en afzien van het verlenen van diensten aan degenen die er waarschijnlijk geen baat
bij zullen hebben (geen overgebruik / ondergebruik).
de vele aspecten van effectiviteit bediscussiëren
- Zorg waar je beter van wordt wat is beter?
- Zorg die je nodig hebt wat is nodig?
- Zorg die goed voor je is wat is goed voor je?
Meerdere aspecten van effectiviteit:
- Langer leven (levensduur)
- Kwaliteit van leven
- Progressievrije overleving
de voor- en nadelen bespreken van verschillende uitkomstmaten om effectiviteit te meten
Type uitkomstmaten
Over het algemeen wordt er een onderscheid gemaakt in 4 verschillende soorten:
1. Harde uitkomstmaten (finale uitkomstmaten)
2. Surrogaat uitkomstmaten (intermediaire uitkomstmaten)
3. Patiëntgeoriënteerde uitkomstmaten
4. Samengestelde uitkomstmaten
De keuze van een uitkomstmaat bepaald onder meer de duur, het aantal benodigde patiënten en
daarmee de kosten van een onderzoek.
Harde uitkomstmaten (finale uitkomstmaten)
Eenvoudig en rechtstreeks vast te stellen en te meten.
Voorbeeld: morbiditeit (heeft de patiënt een ziekte, ja of nee?) of mortaliteit (is de patiënt in
leven, ja of nee?)
Als een patiënt langer leeft, meten we dat met de harde uitkomstmaat ‘overleving’.
In principe de belangrijkste uitkomstmaten van de zorg.
Geen discussie mogelijk, de ziekte is wel of niet aanwezig.
Voordelen:
Hoge validiteit geen discussie of subjectiviteit mogelijk.
Hoge betrouwbaarheid de uitkomst ‘dood’ blijft ook bij de volgende meting dezelfde
uitkomst.
Nadelen:
Lange duur van de studie het kan een lange tijd duren (soms wel jaren) voordat je de
uitkomst kan observeren of meten.
, Hoge kosten van de studie patiënten moeten gedurende een langere tijd gevolgd worden.
(Daarom worden surrogaat uitkomstmaten gebruikt om de effectiviteit van een
geneesmiddel aan te tonen, harde uitkomstmaten zijn te duur en duren te lang)
Surrogaat uitkomstmaten (intermediaire uitkomstmaten)
Een eenvoudig te meten klinische uitkomst.
Voorbeeld: bloeddruk of laboratoriumuitslag, deur-tot-naald tijd.
Vaak niet de uitkomst waarin we eigenlijk in geïnteresseerd zijn. Meestal niet een directe
maat voor een klinisch effect intermediar.
Denk aan een geneesmiddel voor een hoge bloeddruk. Het effect van de behandeling van dit
geneesmiddel wordt vaak gemeten op de surrogaatuitkomst ‘bloeddruk’. Patiënten hebben
meestal geen last van een hoge bloeddruk. Pas wanneer iemand langer een hoge bloeddruk
heeft, is er een risico op andere ziektes, bijvoorbeeld een hartinfarct. ‘Bloeddruk’ is in dit
geval dus een intermediaire uitkomst voor de finale uitkomst ‘hartinfarct’ of ‘overlijden’.
Belangrijk dat de surrogaatuitkomst een sterke relatie heeft met de finale uitkomst waarin
we daadwerkelijk geïnteresseerd zijn.
Een goede surrogaat uitkomstmaat dient een klinische relevante uitkomstmaat te kunnen
beïnvloeden.
Voordelen:
Korte duur van de studie de uitkomsten doen zich eerder voor dan de finale kosten. Ze zijn
makkelijker en sneller vast te stellen.
Lage kosten van de studie patiënten moeten een relatief korte tijd gevolgd worden en dit
brengt minder kosten met zich mee.
Patiëntgeoriënteerde uitkomstmaten
Richten zich op het beperken van de symptomen en het verminderen van de ziektelast.
Voorbeeld: kwaliteit van leven.
Soms zijn patiëntgeoriënteerde uitkomsten het primaire doel van een behandeling,
bijvoorbeeld bij de ziekte van Parkinson. Het doel van de behandeling is niet om het leven te
verlengen, maar om de symptomen en de ziektelast te verminderen.
Vaak onderzocht door middel van vragenlijsten.
Samengestelde uitkomsten
Combinatie van meerdere uitkomstmaten.
Wordt toegepast als:
meerdere uitkomstmaten van belang zijn;
twee eindpunten in klinisch opzicht met elkaar verbonden zijn;
er geen afzonderlijk eindpunt is en dat het belangrijkste is om tot een gebalanceerd
oordeel over de voor- en de nadelen van de behandeling te komen.
Worden gebruikt om de steekproefgrootte van onderzoek te reduceren, bijvoorbeeld waneer
bepaalde uitkomsten heel weinig voorkomen.
de relatie tussen het begrip evidence based medicine en kwaliteit van zorg uitleggen
Evidence Based Medicine (EBM): De integratie van bewijs uit wetenschappelijk onderzoek, klinische
expertise en patiënt voorkeuren in de behandelbeslissing van zorgverlener en patiënt. Dit zorgt
samen voor een meer effectieve en een betere kwaliteit van zorg.
