Instrumentele automatisering
Vroeger vs nu:
9 toestellen
- 3 witte in het middel die de analyse gaan uitvoe-
ren (analytische fase)
- De andere zijn er vooral als voorbereiding van de
test (pre-analytische fase) of naverwerking (post-
analytische fase)
Labo-analyses
nut van een labotesten:
1. Een bepaalde klinische diagnose te bevestigen of uit te sluiten
- patiënt consulteert arts omwille van een klacht(en), sympto(o)m(en)
- arts:
- Klinisch onderzoek
- grondige anamnese
- gerichte labo-aanvraag (testkeuze gebeurt op basis van de klinische bevin-
dingen)
2. screening naar een bepaalde aandoening of naar bepaalde risicofactoren
- patiënt heeft geen klacht(en), maar er wordt een labo-analyse aangevraagd om be-
paalde risicofactoren en/of bepaalde aandoeningen op te sporen
- arts:
- belang van screening
- Therapeutische consequenties kan de patiënt angst aanbrengen op
een aandoening. Kan ook zijn dat er niks aan te doen is en dat die
risicofactoren niet beïnvloedbaar zijn
- beperkingen van screening
- vals positief
- vals negatief
3. opvolgen (monitoring) van het (klinisch/toxisch) effect van een therapie
- gebruik van orale anticoagulantia (bloedverdunners) bij de preventie van thrombose
en inschatting van trombose/bloedings-risico → bepalen van PT in het labo
- gebruik van anti-epileptica om epilepsie-aanvallen te voorkomen → doseren van
anti-epilepticum in het labo
- gebruik van aminoglycosiden (antibiotica)→doseren van dalwaarde (toxiciteit) &
piekwaarde (activiteit)
,Labo-analyses kunnen op diverse stalen uitgevoerd worden:
Bloed
- veneus (volbloed – serum –plasma)
- capillair
- arterieel
Urine
- random staal
- urinedebiet
Andere
- beenmerg
- cerebrospinaal vocht
- gewrichtsvocht
- …..
Labo-aanvraag = het geheel van labo-analyses
Toename aantal uitgevoerde labo-analyses → gevolg: streven naar automatisatie
POCT = Point of care testing = testen die aan het ziekenhuisbed worden uitgevoerd (vb vingerprik)
Labo-protocol
= het geheel van resultaten van de uitgevoerde labo-analyses met referentiewaarden waardoor de
resultaten kunnen worden geïnterpreteerd
Automatisatie in de klinische biochemie
Als we het proces willen versnellen moeten we de pre-
analytische fase versnellen
Van labo-aanvraag tot labo-protocol
1. Bloedname of staalname
- huisarts-praktijk
- huisartsen-wachtpost
- verpleegkundige dienst
- polikliniek
- labo → Bloedafname in het labo is beter omdat de tijd tussen staal afname en ana-
lyse is cruciaal
2. Transport naar het labo
- Transportbode
- buizenpost (intern) → Buizenpost systeem gaat de kwaliteit van het staal
aantasten → door beweging in de buizen zullen de cellen tegen de rand
botsen waardoor die kapot kunnen gaan = hemolyse
- drones
3. Registratie van de aanvraag
- registratie in LIS in labo → LIS = labo informatica systeem → Labo aanvraag
moet hier geregistreerd worden (hart en brein van labo, stuur
- digitale aanvraag op afstand
4. Dispatch: verdeling van de stalen naar analysers
5. Uitvoeren van de analyse in het labo
- Manueel
- Analyser
, 6. Analytische validatie door de MLT
- Controles
- Calibratie
- Herhalen
- delta-check → Delta check = vergelijken van de voorgaande resultaten van dezelfde
patiënt (op verschillende tijdstippen)
7. Rapporteren van urgente resultaten en alertwaarden
- Telefonisch → Telefonisch is het meest zekere
- Alert waarde = resultaat van een test die sterk afwijkend is en waarbij dringende in-
terventies moeten onderneemt worden (is onverwacht) vb Kalium onder de 2 of bo-
ven 4,5 → hartritme stoornissen
8. Klinische validatie van protocols door de klinisch-bioloog
- rekening houden met de klinische gegevens én de volledige labo-aanvraag
9. Rapporteren van de resultaten protocols
- (papier)
- elektronische protocols (geëncrypteerd)
- GDPR-regelgeving → GDPR = alle data en gegevens van personen worden beveiligd
en kunnen niet zomaar gedeeld worden. Worden geëncrypeerd doorgestuurd voor
als het gehackt wordt dat alles onleesbaar is → Moeten voor de artsen terug lees-
baar gemaakt kunnen worden
10. Verdeling van de (papieren) protocols
Waar automatisatie?
1. Bloedname of staalname
Manueel: hulpmiddel: Een scanner die gebruikmaakt van nabij-infrarood vindt
aders onder de huid en projecteert ze vervolgens op het lichaam.
Bloedname of staalname:
veneuze bloedname: verschillende afnametubes
➢ serumtube:
o “droge” tube: bloed gaat stollen in de tube
o wordt gebruikt voor biochemische bepalingen op serum
o om de stolling te versnellen wordt een clot activator toegevoegd
o een gel separator zal bij centrifugatie tussen het serum en het stolsel liggen
▪ Conc in inhoud RBC hoger dan conc in serum dus als de inhoud vrijkomt
mengt dat met serum waardoor de concentratie verhoogt in het serum
omdat dat uit de RBC komt → gel seperator om dat te vermijden
▪ bij eventuele cellyse zullen de vrijgekomen stoffen niet diffunderen naar het
serum
▪ bij transporteren van de tube worden serum en stolsel niet opgemengd
▪ het staal kan onveranderd op het toestel (hoeft niet overgebracht naar een
ander recipiënt)
➢ EDTA-tube:
o EDTA cheleert calcium irreversibel waardoor de stollingscascade geblokkeerd wordt
→ wordt gebruikt voor hematologische bepalingen op volbloed
, ➢ heparine-tube:
o heparine inhibeert trombine door middel van antitrombine waardoor de fibrine-
vorming geblokkeerd wordt
o wordt gebruikt voor biochemische bepalingen op plasma
o vaak met gel separator
➢ citraat-tube:
o citraat cheleert calcium reversibel
o wordt gebruikt voor stollingstesten op plasma
o door toevoegen van calcium wordt de stollingscascade geactiveerd
o
o tube dient volledig gevuld te worden: de hoeveelheid citraat is namelijk exact afge-
stemd op een bepaalde hoeveelheid plasma
➢ fluoride-tube:
o fluoride inhibeert de glycolyse, waardoor de afbraak van glucose wordt vertraagd
Transport naar het labo
manueel: transportbode
automatisatie: buizenpost
opgelet hemolyse!!!!
aangezien de intra-erytrocytaire (= in de RBC) concentratie
van bepaalde stoffen hoger is dan de extra-erytrocytaire (= buiten de RBC) concentratie, zal bij
hemolyse (= en bij meting op plasma/serum) vals hoge waarden gemeten worden (bv. kalium-
bepaling )
Bovendien komt bij hemolyse het hemoglobine vrij in het plasma/serum, wat een interferentie
kan veroorzaken bij fotometrische bepalingen (bv. totaal eiwit-bepaling)
Registratie van de aanvraag
manuele ingave in het LIS → door labo-secretariaat
automatisatie: inscannen van de papieren aanvraag in het labo (OMR: Optical Mark Re-
cognition)
digitale aanvraag (CyberLab) via enkele muisklikken belandt het aanvraagformulier in het klinisch
labo (een aanvraag kan op afstand aangemaakt en doorgestuurd worden)
Voordelen digitale aanvraag:
- Een aanvraag kan op afstand aangemaakt en doorgestuurd worden voor afname door ver-
pleging of assistent.
- De aanvraag kan eenvoudiger en sneller.
- Bij-aanvragen kunnen snel elektronisch doorgegeven worden.
- De juiste en voldoende tubes worden afgenomen.
- De staalidentificatie is correct en rechtstreeks gelinkt aan de aanvraag.
- Rapporten kunnen geëncrypteerd en dus beveiligd per e-mail verzonden worden.
- Individuele aanvraagsets op maat van de arts versnellen het aanvraagproces.
Dispatch: verdeling van de stalen
automatische centrifugatie, labeling en sortering (= pre-analytische automatisatie)
Vroeger vs nu:
9 toestellen
- 3 witte in het middel die de analyse gaan uitvoe-
ren (analytische fase)
- De andere zijn er vooral als voorbereiding van de
test (pre-analytische fase) of naverwerking (post-
analytische fase)
Labo-analyses
nut van een labotesten:
1. Een bepaalde klinische diagnose te bevestigen of uit te sluiten
- patiënt consulteert arts omwille van een klacht(en), sympto(o)m(en)
- arts:
- Klinisch onderzoek
- grondige anamnese
- gerichte labo-aanvraag (testkeuze gebeurt op basis van de klinische bevin-
dingen)
2. screening naar een bepaalde aandoening of naar bepaalde risicofactoren
- patiënt heeft geen klacht(en), maar er wordt een labo-analyse aangevraagd om be-
paalde risicofactoren en/of bepaalde aandoeningen op te sporen
- arts:
- belang van screening
- Therapeutische consequenties kan de patiënt angst aanbrengen op
een aandoening. Kan ook zijn dat er niks aan te doen is en dat die
risicofactoren niet beïnvloedbaar zijn
- beperkingen van screening
- vals positief
- vals negatief
3. opvolgen (monitoring) van het (klinisch/toxisch) effect van een therapie
- gebruik van orale anticoagulantia (bloedverdunners) bij de preventie van thrombose
en inschatting van trombose/bloedings-risico → bepalen van PT in het labo
- gebruik van anti-epileptica om epilepsie-aanvallen te voorkomen → doseren van
anti-epilepticum in het labo
- gebruik van aminoglycosiden (antibiotica)→doseren van dalwaarde (toxiciteit) &
piekwaarde (activiteit)
,Labo-analyses kunnen op diverse stalen uitgevoerd worden:
Bloed
- veneus (volbloed – serum –plasma)
- capillair
- arterieel
Urine
- random staal
- urinedebiet
Andere
- beenmerg
- cerebrospinaal vocht
- gewrichtsvocht
- …..
Labo-aanvraag = het geheel van labo-analyses
Toename aantal uitgevoerde labo-analyses → gevolg: streven naar automatisatie
POCT = Point of care testing = testen die aan het ziekenhuisbed worden uitgevoerd (vb vingerprik)
Labo-protocol
= het geheel van resultaten van de uitgevoerde labo-analyses met referentiewaarden waardoor de
resultaten kunnen worden geïnterpreteerd
Automatisatie in de klinische biochemie
Als we het proces willen versnellen moeten we de pre-
analytische fase versnellen
Van labo-aanvraag tot labo-protocol
1. Bloedname of staalname
- huisarts-praktijk
- huisartsen-wachtpost
- verpleegkundige dienst
- polikliniek
- labo → Bloedafname in het labo is beter omdat de tijd tussen staal afname en ana-
lyse is cruciaal
2. Transport naar het labo
- Transportbode
- buizenpost (intern) → Buizenpost systeem gaat de kwaliteit van het staal
aantasten → door beweging in de buizen zullen de cellen tegen de rand
botsen waardoor die kapot kunnen gaan = hemolyse
- drones
3. Registratie van de aanvraag
- registratie in LIS in labo → LIS = labo informatica systeem → Labo aanvraag
moet hier geregistreerd worden (hart en brein van labo, stuur
- digitale aanvraag op afstand
4. Dispatch: verdeling van de stalen naar analysers
5. Uitvoeren van de analyse in het labo
- Manueel
- Analyser
, 6. Analytische validatie door de MLT
- Controles
- Calibratie
- Herhalen
- delta-check → Delta check = vergelijken van de voorgaande resultaten van dezelfde
patiënt (op verschillende tijdstippen)
7. Rapporteren van urgente resultaten en alertwaarden
- Telefonisch → Telefonisch is het meest zekere
- Alert waarde = resultaat van een test die sterk afwijkend is en waarbij dringende in-
terventies moeten onderneemt worden (is onverwacht) vb Kalium onder de 2 of bo-
ven 4,5 → hartritme stoornissen
8. Klinische validatie van protocols door de klinisch-bioloog
- rekening houden met de klinische gegevens én de volledige labo-aanvraag
9. Rapporteren van de resultaten protocols
- (papier)
- elektronische protocols (geëncrypteerd)
- GDPR-regelgeving → GDPR = alle data en gegevens van personen worden beveiligd
en kunnen niet zomaar gedeeld worden. Worden geëncrypeerd doorgestuurd voor
als het gehackt wordt dat alles onleesbaar is → Moeten voor de artsen terug lees-
baar gemaakt kunnen worden
10. Verdeling van de (papieren) protocols
Waar automatisatie?
1. Bloedname of staalname
Manueel: hulpmiddel: Een scanner die gebruikmaakt van nabij-infrarood vindt
aders onder de huid en projecteert ze vervolgens op het lichaam.
Bloedname of staalname:
veneuze bloedname: verschillende afnametubes
➢ serumtube:
o “droge” tube: bloed gaat stollen in de tube
o wordt gebruikt voor biochemische bepalingen op serum
o om de stolling te versnellen wordt een clot activator toegevoegd
o een gel separator zal bij centrifugatie tussen het serum en het stolsel liggen
▪ Conc in inhoud RBC hoger dan conc in serum dus als de inhoud vrijkomt
mengt dat met serum waardoor de concentratie verhoogt in het serum
omdat dat uit de RBC komt → gel seperator om dat te vermijden
▪ bij eventuele cellyse zullen de vrijgekomen stoffen niet diffunderen naar het
serum
▪ bij transporteren van de tube worden serum en stolsel niet opgemengd
▪ het staal kan onveranderd op het toestel (hoeft niet overgebracht naar een
ander recipiënt)
➢ EDTA-tube:
o EDTA cheleert calcium irreversibel waardoor de stollingscascade geblokkeerd wordt
→ wordt gebruikt voor hematologische bepalingen op volbloed
, ➢ heparine-tube:
o heparine inhibeert trombine door middel van antitrombine waardoor de fibrine-
vorming geblokkeerd wordt
o wordt gebruikt voor biochemische bepalingen op plasma
o vaak met gel separator
➢ citraat-tube:
o citraat cheleert calcium reversibel
o wordt gebruikt voor stollingstesten op plasma
o door toevoegen van calcium wordt de stollingscascade geactiveerd
o
o tube dient volledig gevuld te worden: de hoeveelheid citraat is namelijk exact afge-
stemd op een bepaalde hoeveelheid plasma
➢ fluoride-tube:
o fluoride inhibeert de glycolyse, waardoor de afbraak van glucose wordt vertraagd
Transport naar het labo
manueel: transportbode
automatisatie: buizenpost
opgelet hemolyse!!!!
aangezien de intra-erytrocytaire (= in de RBC) concentratie
van bepaalde stoffen hoger is dan de extra-erytrocytaire (= buiten de RBC) concentratie, zal bij
hemolyse (= en bij meting op plasma/serum) vals hoge waarden gemeten worden (bv. kalium-
bepaling )
Bovendien komt bij hemolyse het hemoglobine vrij in het plasma/serum, wat een interferentie
kan veroorzaken bij fotometrische bepalingen (bv. totaal eiwit-bepaling)
Registratie van de aanvraag
manuele ingave in het LIS → door labo-secretariaat
automatisatie: inscannen van de papieren aanvraag in het labo (OMR: Optical Mark Re-
cognition)
digitale aanvraag (CyberLab) via enkele muisklikken belandt het aanvraagformulier in het klinisch
labo (een aanvraag kan op afstand aangemaakt en doorgestuurd worden)
Voordelen digitale aanvraag:
- Een aanvraag kan op afstand aangemaakt en doorgestuurd worden voor afname door ver-
pleging of assistent.
- De aanvraag kan eenvoudiger en sneller.
- Bij-aanvragen kunnen snel elektronisch doorgegeven worden.
- De juiste en voldoende tubes worden afgenomen.
- De staalidentificatie is correct en rechtstreeks gelinkt aan de aanvraag.
- Rapporten kunnen geëncrypteerd en dus beveiligd per e-mail verzonden worden.
- Individuele aanvraagsets op maat van de arts versnellen het aanvraagproces.
Dispatch: verdeling van de stalen
automatische centrifugatie, labeling en sortering (= pre-analytische automatisatie)
