Hoofdstuk 1
Inleiding tot de sociale psychologie
Wat is sociale psychologie?
Psychologie = de wetenschap van het gedrag en de psychische processen van
het individu.
Sociale psychologie = de wetenschappelijke studie naar de manier waarop
gedachten, gevoelens en gedragingen van mensen worden beïnvloed door de
werkelijke of imaginaire aanwezigheid van andere mensen.
Sociale invloed = het effect dat woorden, daden of alleen al de aanwezigheid van
andere mensen hebben op onze gedachten, gevoelens, attitudes of gedrag.
Empirische methode = op waarneming en/of onderzoek gebaseerde methode
voor het toetsen van hypotheses.
Hypothese = een als voorlopige waarheid aangenomen maar nog te bewijzen
veronderstelling.
Construct = de manier waarop mensen de sociale wereld waarnemen, begrijpen
en interpreteren.
Determinant = bepalende factor in een ontwikkeling of toestand.
Individuele verschillen = die aspecten van de persoonlijkheid die mensen
onderscheiden van anderen.
De macht van de situatie
Fundamentele attributiefout = neiging, om de mate waarin iemands gedrag
wordt veroorzaakt door de rol van persoonlijke eigenschappen en andere interne
factoren te overschatten en de rol van externe, situationele factoren te
onderschatten.
Attributie = het toeschrijven van oorzaken aan het eigen of aan andermans
gedrag en het daarmee voorzien van verklaringen.
De macht van sociale interpretatie
Behaviorisme = stroming in de psychologie die de stelling verdedigt dat men, om
menselijk gedrag te kunnen begrijpen, slechts hoeft te kijken naar de
bekrachtigende eigenschappen van de omgeving.
Gestaltpsychologie = stroming in de psychologie die het belang benadrukt van
het bestuderen van de persoonlijke manier waarop een object wordt
waargenomen, in plaats van de manier waarop de objectieve, fysieke
eigenschappen van het object zijn samengevoegd.
Fenomenologie = filosofische methode (van Husserl) die probeert door de
geestelijk intuïtieve beschouwing van de dingen, niet door rationele kennis, de
constitutie van de wereld in de geest en het wezen der dingen te beschrijven.
De oorsprong van constructen: fundamentele menselijke motieven
,Positief zelfbeeld = evaluatie van mensen van hun eigen eigenwaarde dat wil
zeggen: de mate waarin ze zichzelf beschouwen als goed, competent en
beschaafd.
Sociale cognitie = hoe mensen denken over zichzelf en de sociale wereld;
specifieker: hoe mensen sociale informatie selecteren, interpreteren, herinneren
en gebruiken om oordelen te vormen en beslissingen te nemen.
Samenvatting
Het doel van de sociale psychologie is het ontdekken van universele wetten van
menselijk gedrag. Daarvoor is cross cultureel onderzoek essentieel.
Verschil sociale psychologie en sociologie:
Sociale psychologie gericht op individuele processen. Betreft het individu in de
context van een bepaalde sociale situatie.
Sociologie gericht op groepen en samenleving in bredere zin. Grootschaligere
sociale processen.
De wijze waarop een individu een situatie construeert wordt grotendeels bepaald
door twee fundamentele menselijke behoeften:
- Behoefte accuraat te zijn.
- Behoefte om een goed gevoel over onszelf te hebben.
Andere motieven waardoor ons gedrag wordt beïnvloed:
Biologische drijfveren, behoefte aan beloning en behoefte aan controle.
Hoofdstuk 3
Sociale cognitie: hoe we denken over de sociale wereld
, De sociale denker
Sociale cognitie = hoe mensen denken over zichzelf en de sociale wereld;
specifieker: hoe mensen sociale informatie selecteren, interpreteren, herinneren
en gebruiken om oordelen te vormen en beslissingen te nemen.
Op de automatische piloot: denken zonder inspanning
Automatisch denken = denken dat onbewust, onopzettelijk, onwillekeurig en
zonder inspanning geschiedt.
Schema’s = mentale structuren die mensen gebruiken om hun kennis over de
sociale wereld te organiseren rond thema’s of objecten. Deze structuren hebben
invloed op de informatie die mensen opmerken, waarover ze nadenken en die ze
zich herinneren.
Scripts = schema’s over specifieke gebeurtenissen, oftewel de beschrijving van
hoe zo’n gebeurtenis gewoonlijk verloopt.
Toegankelijkheid = mate waarin schema’s en concepten zich op de voorgrond
van ons bewustzijn bevinden waardoor het waarschijnlijker is dat we ze
gebruiken bij onze oordelen over de sociale wereld.
Priming = het proces waarbij recente ervaringen de toegankelijkheid van een
schema, kenmerk of concept verhogen.
Perseveratie-effect = bevinding dat opvattingen van mensen over zichzelf en de
sociale wereld aanhouden, ondanks bewijzen van het tegendeel.
Bestraffingseffect = bevinding dat positieve opvattingen over de sociale wereld
waarvan bewezen wordt dat ze onjuist zijn, kunnen omslaan naar zeer negatieve
opvattingen.
Selffulfilling prophecy = situatie waarbij mensen (1) een verwachting hebben
over hoe iemand is, die (2) van invloed is op de manier waarop ze zich tegenover
die persoon gedragen, waardoor (3) die persoon zich consistent met deze
verwachtingen gaat gedragen, zodat (4) hun verwachting uitkomt.
Pygmalioneffect = een positieve selffulfilling prophecy: als er positieve
verwachtingen zijn van mensen, gaan zij beter presteren.
Zeigarnikeffect = het fenomeen dat niet voltooide doelen het automatisch
denken blijven beheersen.
Beoordelingsheuristiek = mentale aanname die mensen gebruiken om snel en
effciënt te kunnen oordelen.
Beschikbaarheidsheuristiek = mentale aanname waarbij mensen een oordeel
baseren op het gemak waarmee ze zich iets voor de geest kunnen halen.
Representativiteitsheuristiek = mentale aanname waarbij mensen iets
classificeren op grond van de mate waarin het lijkt op een karakteristiek geval.
Informatie over de basisfrequentie = informatie over de regelmaat waarmee
leden van verschillende categorieën in de populatie voorkomen.
Inleiding tot de sociale psychologie
Wat is sociale psychologie?
Psychologie = de wetenschap van het gedrag en de psychische processen van
het individu.
Sociale psychologie = de wetenschappelijke studie naar de manier waarop
gedachten, gevoelens en gedragingen van mensen worden beïnvloed door de
werkelijke of imaginaire aanwezigheid van andere mensen.
Sociale invloed = het effect dat woorden, daden of alleen al de aanwezigheid van
andere mensen hebben op onze gedachten, gevoelens, attitudes of gedrag.
Empirische methode = op waarneming en/of onderzoek gebaseerde methode
voor het toetsen van hypotheses.
Hypothese = een als voorlopige waarheid aangenomen maar nog te bewijzen
veronderstelling.
Construct = de manier waarop mensen de sociale wereld waarnemen, begrijpen
en interpreteren.
Determinant = bepalende factor in een ontwikkeling of toestand.
Individuele verschillen = die aspecten van de persoonlijkheid die mensen
onderscheiden van anderen.
De macht van de situatie
Fundamentele attributiefout = neiging, om de mate waarin iemands gedrag
wordt veroorzaakt door de rol van persoonlijke eigenschappen en andere interne
factoren te overschatten en de rol van externe, situationele factoren te
onderschatten.
Attributie = het toeschrijven van oorzaken aan het eigen of aan andermans
gedrag en het daarmee voorzien van verklaringen.
De macht van sociale interpretatie
Behaviorisme = stroming in de psychologie die de stelling verdedigt dat men, om
menselijk gedrag te kunnen begrijpen, slechts hoeft te kijken naar de
bekrachtigende eigenschappen van de omgeving.
Gestaltpsychologie = stroming in de psychologie die het belang benadrukt van
het bestuderen van de persoonlijke manier waarop een object wordt
waargenomen, in plaats van de manier waarop de objectieve, fysieke
eigenschappen van het object zijn samengevoegd.
Fenomenologie = filosofische methode (van Husserl) die probeert door de
geestelijk intuïtieve beschouwing van de dingen, niet door rationele kennis, de
constitutie van de wereld in de geest en het wezen der dingen te beschrijven.
De oorsprong van constructen: fundamentele menselijke motieven
,Positief zelfbeeld = evaluatie van mensen van hun eigen eigenwaarde dat wil
zeggen: de mate waarin ze zichzelf beschouwen als goed, competent en
beschaafd.
Sociale cognitie = hoe mensen denken over zichzelf en de sociale wereld;
specifieker: hoe mensen sociale informatie selecteren, interpreteren, herinneren
en gebruiken om oordelen te vormen en beslissingen te nemen.
Samenvatting
Het doel van de sociale psychologie is het ontdekken van universele wetten van
menselijk gedrag. Daarvoor is cross cultureel onderzoek essentieel.
Verschil sociale psychologie en sociologie:
Sociale psychologie gericht op individuele processen. Betreft het individu in de
context van een bepaalde sociale situatie.
Sociologie gericht op groepen en samenleving in bredere zin. Grootschaligere
sociale processen.
De wijze waarop een individu een situatie construeert wordt grotendeels bepaald
door twee fundamentele menselijke behoeften:
- Behoefte accuraat te zijn.
- Behoefte om een goed gevoel over onszelf te hebben.
Andere motieven waardoor ons gedrag wordt beïnvloed:
Biologische drijfveren, behoefte aan beloning en behoefte aan controle.
Hoofdstuk 3
Sociale cognitie: hoe we denken over de sociale wereld
, De sociale denker
Sociale cognitie = hoe mensen denken over zichzelf en de sociale wereld;
specifieker: hoe mensen sociale informatie selecteren, interpreteren, herinneren
en gebruiken om oordelen te vormen en beslissingen te nemen.
Op de automatische piloot: denken zonder inspanning
Automatisch denken = denken dat onbewust, onopzettelijk, onwillekeurig en
zonder inspanning geschiedt.
Schema’s = mentale structuren die mensen gebruiken om hun kennis over de
sociale wereld te organiseren rond thema’s of objecten. Deze structuren hebben
invloed op de informatie die mensen opmerken, waarover ze nadenken en die ze
zich herinneren.
Scripts = schema’s over specifieke gebeurtenissen, oftewel de beschrijving van
hoe zo’n gebeurtenis gewoonlijk verloopt.
Toegankelijkheid = mate waarin schema’s en concepten zich op de voorgrond
van ons bewustzijn bevinden waardoor het waarschijnlijker is dat we ze
gebruiken bij onze oordelen over de sociale wereld.
Priming = het proces waarbij recente ervaringen de toegankelijkheid van een
schema, kenmerk of concept verhogen.
Perseveratie-effect = bevinding dat opvattingen van mensen over zichzelf en de
sociale wereld aanhouden, ondanks bewijzen van het tegendeel.
Bestraffingseffect = bevinding dat positieve opvattingen over de sociale wereld
waarvan bewezen wordt dat ze onjuist zijn, kunnen omslaan naar zeer negatieve
opvattingen.
Selffulfilling prophecy = situatie waarbij mensen (1) een verwachting hebben
over hoe iemand is, die (2) van invloed is op de manier waarop ze zich tegenover
die persoon gedragen, waardoor (3) die persoon zich consistent met deze
verwachtingen gaat gedragen, zodat (4) hun verwachting uitkomt.
Pygmalioneffect = een positieve selffulfilling prophecy: als er positieve
verwachtingen zijn van mensen, gaan zij beter presteren.
Zeigarnikeffect = het fenomeen dat niet voltooide doelen het automatisch
denken blijven beheersen.
Beoordelingsheuristiek = mentale aanname die mensen gebruiken om snel en
effciënt te kunnen oordelen.
Beschikbaarheidsheuristiek = mentale aanname waarbij mensen een oordeel
baseren op het gemak waarmee ze zich iets voor de geest kunnen halen.
Representativiteitsheuristiek = mentale aanname waarbij mensen iets
classificeren op grond van de mate waarin het lijkt op een karakteristiek geval.
Informatie over de basisfrequentie = informatie over de regelmaat waarmee
leden van verschillende categorieën in de populatie voorkomen.
