Samenvatting Onderwijskunde 4 (OWK4): aanvankelijk lezen

Hoe kinderen leren lezen


Inleiding

Wat is ‘aanvankelijk lezen’
= de periode of fase in het leesonderwijs, die leerlingen nodig hebben, om zelfstandig korte zinnen te
lezen, waarin nieuwe woorden van een eenvoudige structuur voorkomen

1) Decoderen: ontsleutelen
2) Begrijpen: bijeenrapen van betekenissen




Lezen start al ‘voor’ en ‘in’ de kleuterklas



kleuter • Ontluikende geletterdheid
kleuter • Voorbereidend lezen
1e lj. • Aanvankelijk lezen
• Voortgezet lezen



Ontluikende geletterdheid en voorbereidend lezen


Ontluikende geletterdheid Voorbereidend lezen

= eerder spontane proces dat bij kleuters = expliciete taalactiviteiten die voorbereiden op
optreedt in verband met lezen en schrijven lezen

→ binnen niet-schoolse activiteiten of open → gesloten doelstellingen
leersituaties


→ lopen vaak door elkaar en vullen elkaar aan




1

, Aspecten van taalverwerking bij kleuters


Communicatieve vaardigheden: spreken, luisteren, lezen en schrijven

- Spreken en luisteren worden spontaan gebruikt
- Schriftelijke communicatie: gebruik van pictogrammen


Omvang van woordenschat

Dagelijks woordenschat uitbreiden:

• Passief: horen woorden en leren betekenis in context
• Actief: gebruiken van nieuwe woorden
→ tijdens dagelijkse omvang tussen kinderen en ouders, broers en zussen…
• Op school door taalactiviteiten: voorlezen, vertellen… → imiteren!


Inzicht in verhaalstructuren

Door verhalen voor te lezen, leren kleuters verhaallijnen volgen
→ voorstellen personages en gebeurtenissen



Algemene vaardigheden waarover kind moet beschikken om te beginnen met lezen en schrijven:

• Woordenschat
Bezitten + voorstelling maken van het woord

• Concentratievermogen
Focussen om heel kleine verschillen te horen en zien

• Zich aan de regels kunnen houden
Vb. leesrichting

• Beroep doen op je geheugen
Klanken in de juiste volgorde onthouden om woord in zijn geheel te lezen en zin juist te
interpreteren

• Niveau van visuele discriminatie
Kleinen verschillen tussen letters opmerken



Specifieke vaardigheid voor lezen:

• Taal als een systematisch patroon van klanken




2

, Leesvoorwaarden


Kennismakingsfase
- Ontdekken dat lettertekens en woorden iets te maken hebben met dingen en
gebeurtenissen in de wereld waarin zij leven
- Idee krijgen van het leesgedrag, activiteiten en processen die daarbij een rol spelen

Zingeving: beseffen dat de tekens van de geschreven tekst een betekenis hebben en dat via lezen
achterhaald kan worden



Fase van alfabetisch principe
Ons schriftsysteem is een klankschrift: grafemen (lettertekens) verwijzen naar fonemen (klanken)


• Kennismaking met visuele aspecten
Visuele discriminatie: zien dat afzonderlijke letters van elkaar verschillen of overeenkomen.
Onderscheid maken tussen letters en lettercombinaties
Vb. zoek dezelfde letterstempel en stempel het woord na, wat hoort niet in de rij?


Visuele objectivatie: het visuele woord kunnen loskoppelen vh inhoudelijke vh woord
Vb. Wat is het langste woord? (prent van reus en kabouter)


• Kennismaken met auditieve aspecten
Kleuters beheersen de leesvoorwaarde (auditieve) objectivatie nog niet
= het richten op de vormaspecten van een woord; het kunnen losmaken van het
inhoudelijk aspect van het woord; taal los zien van de betekenis

Kleuters zijn wel gevoelig voor rijm → laten ontdekken dat gesproken woorden uit klanken
bestaan: hak-en plak spelletjes (auditief)
= oefeningen op leesvoorwaarden: auditieve analyse en synthese


auditieve discriminatie: horen van klankovereenkomsten of- verschillen
oefenen aan de hand van rijmpjes, versjes, verhalen




3

, Letterkennis
Invloed op latere leessucces:

Het fonologisch bewustzijn = de bekwaamheid om klanken te herkennen, ermee te manipuleren
en erover te reflecteren

- Isoleren van klanken (Wat is het kopje van ‘roos’?)
- Analyseren van fonemen (Welke klanken hoor je in het woordje ‘mot’?)
- Schrappen van foneem (Welk woord blijft er over als je ‘m’ wegneemt uit het midden van lamp?)
- Specifiëren van weggelaten foneem (Wat hoor je niet meer in ‘eet’ wat je wel hoort in ‘meet’?)



Minder aantoonbaar:

- Auditieve synthese (ik zeg de aparte klanken ‘m’, ‘o’, ‘t’, welk woordje heb je dan?)
- De visuele voorwaarden (vb. visuele analyse): zowel een verband met latere leessucces,
maar ook met het latere rekenen




Wanneer kunnen kinderen lezen?
De elementaire leeshandeling


Als kinderen in een woord de verschillende grafemen (letters) snel en goed kunnen omzetten in
fonemen (klanken) en die fonemen zonder veel moeite tot een woord verbinden, er een betekenis
aan geven, kunnen ze in principe lezen


De elementaire leeshandeling
→ Spellend lezen = belangrijke tussenstap omdat het een vorm van lezen is die bij de
woordherkenning gebruik maakt van de kleinste elementen (afzonderlijke grafemen)


1. Werken van links naar rechts

2. Analyse van een woord in grafemen m ui s (visuele analyse)

3. Koppelen van het juiste foneem aan het grafeem m/ui/s verklanken

4. Onthouden van afzonderlijke klanken in de juiste volgorde (in het KTG)

5. Verbinden van fonemen tot een woord / muis (auditieve synthese)

6. De betekenis van het woord (her)kennen (betekenisaspect)


→ ! lezen van eenvoudige, korte, klankzuivere en éénlettergrepige woorden !




4