A – De school als leeromgeving didactisch handelen van de docent.
A Opvattingen over leren en Visie en definities van leren Handboek voor leraren H1
1 leerconcepten
De kern van leren is betekenis geven: Het tot stand komen van betekenis of van verandering in
betekenis. Leerlingen willen/moeten weten waarom het belangrijk is dat ze iets moeten leren.
Leren als duurzame gedragsverandering als resultaat van een leerproces:
o Je weet iets wat je daarvoor niet wist.
o Je beheerst een vaardigheid beter dan voordien.
o Je bezit een overtuiging of attitude die je voor het leerproces niet in je gedrag tot
uiting bracht of kon brengen.
Leren is:
o Informatie geordend opslaan in het langetermijngeheugen.
o Een sociaal proces en vindt plaats in interactie waarin taal- en begripsontwikkeling
hand in hand gaan.
o Een mentaal proces waarbij als gevolg van leeractiviteiten een relatief stabiele
gedragsverandering tot stand komt.
A Opvattingen over leren en Leertheorieën en implicaties Handboek voor leraren H1
1 leerconcepten voor het onderwijs
Behaviorisme: Stelt dat leren het gevolg is van een prikkel (stimulus) die een reactie in de vorm van
bepaald gedrag (respons) teweegbrengt. Vooral leerlinggestuurd onderwijs omdat de leerprogramma’s
volledig worden uitgeschreven en de leerling deze stap voor stap moet doorlopen.
- Aanscherpen van gedrag staat centraal.
Verbonden aan het behaviorisme zijn de leertheoretische principes: klassiek conditioneren en
operant conditioneren.
Klassiek conditioneren (Pavlov): Emotioneel leren, stimulansgeneralisatie, de wet
van herhaling, de wet van effect. Belonen van gewenst gedrag is effectiever dan
bestraffen van ongewenst gedrag. (Voorbeeld van klassiek conditioneren is wat
Pavlov met de honden deed: belletje, eten, kwijlen.)
Operant conditioneren: Leerproces waarbij spontaan gedrag gekoppeld wordt aan
een positieve versterker. Belonen (de duiven van Skinner), af en toe belonen, eigen
gedrag wordt door prikkels of beloning versterkt.
Cognitivisme: De psychologische stroming die zich bezighoudt met de leerprocessen in het brein
(van de leerling). Het heeft inzicht gegeven in de verwekingsprocessen die in de hersenen van
mensen plaats vinden. (Met o.a. Piaget, Vygotsky en Gagne.) Het cognitivisme gaat uit van een
actieve leerling die zelf orde schept in alle aangeboden stimuli.
- Gedachten bepalen het gedrag.
Handelingspsychologie: De handelingspsychologie (ca. 1960-1980) gaat ervan uit dat de kennis die
de leerling nodig heeft om betekenis te ontlenen aan de wereld vooral wordt overgedragen door
bijvoorbeeld leerkrachten of ouders.
- De cognitieve ontwikkeling is vooral afhankelijk van de interactie van de leerling met de mensen om
hem heen.
Sociaal constructivisme: (kennisverwerking) Mensen construeren (opbouwen/ samenstellen) hun
eigen kennis door interactie met anderen. Leren als een centraal proces is het uitgangspunt.
De leertheorie constructivisme is o.a. gebaseerd op gedachtegoed van Piaget, Bruner en
Dewey.
Connectivisme: Leertheorie die vooral de effecten van de technologie op het leren in het digitale
tijdperk als onderwerp heeft. Deze theorie is ontwikkeld door George Siemens en Stephen Downes.
Docentgestuurd leren: Leren onder (strenge) regieaanwijzingen van de docent.
, Leerlinggestuurd onderwijs: Leerlingen kiezen binnen een gegeven kader zelf de leerdoelen, de
volgorde van de te ondernemen activiteiten, de benodigde leermiddelen en de wijze(n) waarop de
toetsing plaatsvindt.
A Opvattingen over leren Intelligentie en leren Identiteitsontwikkeling en
1 en leerconcepten leerlingbegeleiding H3
Invloed van IQ op het leerpotentieel: Bij het leerpotentieel gaat het niet langer en uitsluitend om de
huidige prestatie van het kind maar gaar het ook om de ontwikkeling van het kind. Je zou dus
kunnen zeggen dat het IQ invloed heeft op hoe een persoon zich ontwikkelt.
Sociale intelligentie: Eigenschap van iemand, om goed met anderen om te gaan en tot volledige
samenwerking te komen.
Nature-nurture discussie:
o Nature: Iets is aangeboren.
o Nurture: Iets is aangeleerd.
Culturele gebondenheid: Men groeit op in een bepaalde omgeving met een bepaalde cultuur,
hierdoor is men daaraan gebonden. Wanneer je voor een langere (of korte) tijd ergens anders ben zul
je cultuurverschillen merken.
A Onderwijsconcepten Moderne onderwijsconcepten Handboek voor leraren H9
2
Gepersonaliseerd leren (met ondersteuning van ICT):
o Project Leerling 2020 is door de vo-raad opgezet om te ondersteunen bij het invoeren van
gepersonaliseerd en gedifferentieerd leren.
o Eerste onderwijsinstellingen in augustus 2014 onder de vlag van O4NT (Onderwijs voor een
Nieuwe Tijd).
o Aansluiten op persoonlijk niveau.
o Geen vaste lestijden en vakanties.
o Gebruik van veel ICT.
Content en Language Integrated Learning (CLIL):
o Bij scholen voor tweetalig onderwijs (TTO).
Leren voor Duurzame Ontwikkeling (LvDO):
o Bij o.a. groenscholen.
o Technasia dragen bij aan duurzame ontwikkeling.
o Leerlingen laten in zien dat om ons milieu en onze toekomst te sparen duurzaam denken,
produceren, consumeren en handelen noodzakelijk is.
Onderzoek en ontwerpen (O&O):
o Bij Technasia (havo/vwo) of Technologie en Toepassing (T&T) bij Bèta Challenge Program.
o Oplossing bedenken en uitvoeren voor een gegeven probleem.
Taalgericht vakonderwijs:
o Voor alle vakken en op alle niveaus.
o Taal heeft een belangrijke rol bij het leren.
o Uitgangspunt: taal, leren en denken zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.
Speciaal onderwijs:
o Leerlingen die een (specifieke of andere) onderwijsbehoefte hebben dan op het reguliere
onderwijs wordt gegeven.
o Leerlingen met een lichamelijke of geestelijke beperking.
A2 Onderwijsconcepten Onderwijsconcepten van Handboek voor leraren H9
A Opvattingen over leren en Visie en definities van leren Handboek voor leraren H1
1 leerconcepten
De kern van leren is betekenis geven: Het tot stand komen van betekenis of van verandering in
betekenis. Leerlingen willen/moeten weten waarom het belangrijk is dat ze iets moeten leren.
Leren als duurzame gedragsverandering als resultaat van een leerproces:
o Je weet iets wat je daarvoor niet wist.
o Je beheerst een vaardigheid beter dan voordien.
o Je bezit een overtuiging of attitude die je voor het leerproces niet in je gedrag tot
uiting bracht of kon brengen.
Leren is:
o Informatie geordend opslaan in het langetermijngeheugen.
o Een sociaal proces en vindt plaats in interactie waarin taal- en begripsontwikkeling
hand in hand gaan.
o Een mentaal proces waarbij als gevolg van leeractiviteiten een relatief stabiele
gedragsverandering tot stand komt.
A Opvattingen over leren en Leertheorieën en implicaties Handboek voor leraren H1
1 leerconcepten voor het onderwijs
Behaviorisme: Stelt dat leren het gevolg is van een prikkel (stimulus) die een reactie in de vorm van
bepaald gedrag (respons) teweegbrengt. Vooral leerlinggestuurd onderwijs omdat de leerprogramma’s
volledig worden uitgeschreven en de leerling deze stap voor stap moet doorlopen.
- Aanscherpen van gedrag staat centraal.
Verbonden aan het behaviorisme zijn de leertheoretische principes: klassiek conditioneren en
operant conditioneren.
Klassiek conditioneren (Pavlov): Emotioneel leren, stimulansgeneralisatie, de wet
van herhaling, de wet van effect. Belonen van gewenst gedrag is effectiever dan
bestraffen van ongewenst gedrag. (Voorbeeld van klassiek conditioneren is wat
Pavlov met de honden deed: belletje, eten, kwijlen.)
Operant conditioneren: Leerproces waarbij spontaan gedrag gekoppeld wordt aan
een positieve versterker. Belonen (de duiven van Skinner), af en toe belonen, eigen
gedrag wordt door prikkels of beloning versterkt.
Cognitivisme: De psychologische stroming die zich bezighoudt met de leerprocessen in het brein
(van de leerling). Het heeft inzicht gegeven in de verwekingsprocessen die in de hersenen van
mensen plaats vinden. (Met o.a. Piaget, Vygotsky en Gagne.) Het cognitivisme gaat uit van een
actieve leerling die zelf orde schept in alle aangeboden stimuli.
- Gedachten bepalen het gedrag.
Handelingspsychologie: De handelingspsychologie (ca. 1960-1980) gaat ervan uit dat de kennis die
de leerling nodig heeft om betekenis te ontlenen aan de wereld vooral wordt overgedragen door
bijvoorbeeld leerkrachten of ouders.
- De cognitieve ontwikkeling is vooral afhankelijk van de interactie van de leerling met de mensen om
hem heen.
Sociaal constructivisme: (kennisverwerking) Mensen construeren (opbouwen/ samenstellen) hun
eigen kennis door interactie met anderen. Leren als een centraal proces is het uitgangspunt.
De leertheorie constructivisme is o.a. gebaseerd op gedachtegoed van Piaget, Bruner en
Dewey.
Connectivisme: Leertheorie die vooral de effecten van de technologie op het leren in het digitale
tijdperk als onderwerp heeft. Deze theorie is ontwikkeld door George Siemens en Stephen Downes.
Docentgestuurd leren: Leren onder (strenge) regieaanwijzingen van de docent.
, Leerlinggestuurd onderwijs: Leerlingen kiezen binnen een gegeven kader zelf de leerdoelen, de
volgorde van de te ondernemen activiteiten, de benodigde leermiddelen en de wijze(n) waarop de
toetsing plaatsvindt.
A Opvattingen over leren Intelligentie en leren Identiteitsontwikkeling en
1 en leerconcepten leerlingbegeleiding H3
Invloed van IQ op het leerpotentieel: Bij het leerpotentieel gaat het niet langer en uitsluitend om de
huidige prestatie van het kind maar gaar het ook om de ontwikkeling van het kind. Je zou dus
kunnen zeggen dat het IQ invloed heeft op hoe een persoon zich ontwikkelt.
Sociale intelligentie: Eigenschap van iemand, om goed met anderen om te gaan en tot volledige
samenwerking te komen.
Nature-nurture discussie:
o Nature: Iets is aangeboren.
o Nurture: Iets is aangeleerd.
Culturele gebondenheid: Men groeit op in een bepaalde omgeving met een bepaalde cultuur,
hierdoor is men daaraan gebonden. Wanneer je voor een langere (of korte) tijd ergens anders ben zul
je cultuurverschillen merken.
A Onderwijsconcepten Moderne onderwijsconcepten Handboek voor leraren H9
2
Gepersonaliseerd leren (met ondersteuning van ICT):
o Project Leerling 2020 is door de vo-raad opgezet om te ondersteunen bij het invoeren van
gepersonaliseerd en gedifferentieerd leren.
o Eerste onderwijsinstellingen in augustus 2014 onder de vlag van O4NT (Onderwijs voor een
Nieuwe Tijd).
o Aansluiten op persoonlijk niveau.
o Geen vaste lestijden en vakanties.
o Gebruik van veel ICT.
Content en Language Integrated Learning (CLIL):
o Bij scholen voor tweetalig onderwijs (TTO).
Leren voor Duurzame Ontwikkeling (LvDO):
o Bij o.a. groenscholen.
o Technasia dragen bij aan duurzame ontwikkeling.
o Leerlingen laten in zien dat om ons milieu en onze toekomst te sparen duurzaam denken,
produceren, consumeren en handelen noodzakelijk is.
Onderzoek en ontwerpen (O&O):
o Bij Technasia (havo/vwo) of Technologie en Toepassing (T&T) bij Bèta Challenge Program.
o Oplossing bedenken en uitvoeren voor een gegeven probleem.
Taalgericht vakonderwijs:
o Voor alle vakken en op alle niveaus.
o Taal heeft een belangrijke rol bij het leren.
o Uitgangspunt: taal, leren en denken zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.
Speciaal onderwijs:
o Leerlingen die een (specifieke of andere) onderwijsbehoefte hebben dan op het reguliere
onderwijs wordt gegeven.
o Leerlingen met een lichamelijke of geestelijke beperking.
A2 Onderwijsconcepten Onderwijsconcepten van Handboek voor leraren H9
