Kennisclips Inleiding Staatsrecht
Wetgeving, wetsgeschiedenis en codificatie
Wetten van toen: waarom?
Vragen van cliënten
Arresten van de HR die niet van gisteren zijn. Hierin wordt ook naar wetgeving
verwezen.
Gooi je wetboeken en handboeken pas weg als je zeker weet dat je er geen
lol meer van zult hebben.
Wetsgeschiedenis: waarom?
Hoe is de wet tot stand gekomen?
Wetten komen van een wetgever
Wetten zijn taalhandelingen en die hebben een betekenis
Kennis van de betekenis is nodig voor de toepassing van een bepaling
Betekenis is afhankelijk van:
o Bewoordingen: wat er staat.
o Context
o Intenties: de bedoelingen
De intenties kunnen we achterhalen uit de geschiedenis van de
totstandkoming van een regeling
Maar waarom maken we ons daar druk over? Waarom de wet niet zien als
een interessante, maar niet doorslaggevende bijdrage aan de oplossing van
een juridisch geschil?
Rechter moet recht toepassen, dus moet de betekenis weten. Betekenis haal
je uit de geschiedenis.
Codificatiegedachte
De gedachte dat we alle regels bij elkaar brengen
Na de Franse Revolutie in 1987
Wanneer er het idee komt dat er binnen een land 1 wet moet gelden 1
staat, 1 wet.
o Dictator óf gedachte van volkssoevereiniteit
Codificatie
Definitie: Codificatie is geschreven recht, waaraan de overheid een aan haar
gezag ontleende, uitsluitende gelding toekent.
o Geschreven
o Door overheid afgedwongen
o Uitsluitend (exclusief), dus per definitie volledig: de enige regel die geldt
Afgeleide betekenis:
o Uitputtende regeling van een onderwerp in een omvangrijke wet
o Vastleggen van niet in een wet opgetekend recht in een wettelijke
regeling (bijvoorbeeld rechtspraak van de HR)
o Niet: een bepalinkje vaststellen
Voorbeelden
Justinianus
1
, o “…maar dat het noodzakelijk is uitsluitend de constituties te gebruiken
die in deze onze Codex zijn opgenomen, waarbij zij, die tegen deze
voorschriften hebben gewaagd te handelen, onderworpen moeten
worden aan de aanklacht van valsheid in geschrifte…”
Frederik de Grote
o “…daarom heeft het Zijne Majesteit behaagd zware straffen te stellen
op het schrijven van commentaren op het wetboek, of een deel
daarvan…”
Wet van 16 mei 1829
o “…het wettelijk gezag van het romeinsche regt is en blijft afgeschaft…”
Des wetgevers wil is wet!
Achterhalen wil wetgever
Andere methoden:
o Authentieke interpretatie
o Référé législatif (geding in het belang van de wet)
Gebruikelijke methode:
o Analyseren van de geschiedenis van totstandkoming van de regeling
om de bedoeling van de wetgever e achterhalen
o “de wetgever”? Jazeker, de wetgever!, door aan te nemen dat wat
uiteindelijk niet is tegengesproken of wat is bevestigd door degenen die
de wet hadden kunnen tegenhouden, kan worden toegeschreven aan
het gehele orgaan.
Voorbeeld:
o Een kamerlid vraagt of in het wetsvoorstel met “in voorraad hebben”
bedoeld wordt “aanwezig hebben”
o De minister zegt dat dat niet zo wordt bedoeld
o De kamers nemen de bepaling aan
o Conclusie: de wetgever bedoelt met “in voorraad hebben” niet
“aanwezig hebben”.
Wetsgeschiedenis
Staatsrechtelijk (actuele terminologie):
o Tweede Kamer
Advies van de Raad van State/nader rapport
Wetsvoorstel met memorie van toelichting (uitleggen waarom
wet nodig is, belangrijke gedachte erachter is, bezwaren en
consequenties)
Verslag: vragen door de Kamer over Memorie
Nota naar aanleiding van het verslag/nota van wijziging
Amendementen/brieven/wetgevingsoverleg
Mondelinge behandeling en stemming (handelingen): stemmen
o Eerste Kamer
(Gewijzigd) ontwerp
Voorlopig verslag
Memorie van antwoord
In uitgebreide zin inclusief voortraject:
o Ontwerp (Staatscommissie, regeringsopdracht, etc.)
o www.internetconsultatie.nl (concept-ontwerp en concept-MvT)
2
, o Adviezen van belangenorganisaties (NOvA, NVvR, etc.)
Voor gevorderden:
o Andere wetsvoorstellen; Kamervragen; commissievergaderingen
Parlementaire stukken
Staatsrechtelijke traject s integraal vastgelegd en is tegenwoordig volledig en
digitaal beschikbaar
Handelingen op datum met paginanummer
Voor wetgeving is ordening aangebracht door Tweede- en Eerste Kamer
o Alle stukken woorden gekoppeld aan het wetsvoorstel
o Dat een nummer heeft
o Waarbij aan alle andere stukken een ondernummer is toegekend
(Eerste Kamer vanaf 2003: letter)
Vanaf 1945: doorlopende nummering, beginnend met 1
Tot 1940: ieder jaar begint opnieuw te nummeren
Tot ca. 1870: ieder wetsvoorstel moest ieder jaar opnieuw worden ingediend
Bronnen: www.overheid.nl vanaf 1 januari 1995
www.statengeneraal.nl tot en met 31 december 1994 (nu geïntegreerd in
overheid.nl, maar ook afzonderlijk op te roepen)
Best practices
Normale werkwijze:
1. Ga naar overheid.nl en zoek de bepaling op (art. 148 Rv)
2. Klik op het i’tje
3. Ga naar wijzigingenoverzicht
4. Scroll naar beneden naar “Overzicht van wijzigingen voor dit artikel”
5. Klik op de link bij de kamerstukken (26855) als die er nog zou staan
6. Selecteer het kamerstuk nr. 2 (wetsvoorstel) en bepaal welk nummer jouw
bepaling heeft (art. 2.7.6) (voorkomt problemen door vernummeringen)
7. Ga verder met kamerstuk nr. 3 (MvT) en volgende
Eerste hulp bij ongelukken
Help, mijn bepaling is niet (exact) te vinden in het wetsvoorstel
o Hypothese 1: misschien is de bepaling ingevoerd in een eerdere
wijziging uit het overzicht van wijzigingen.
o Hypothese 2: misschien is de bepaling via een Nota van wijzigingen in
de wet gekomen (zodat de Nota van toelichting van belang wordt).
o Hypothese 3: misschien is de bepaling via een amendement in de wet
gekomen (zodat de toelichting op het amendement van belang wordt).
Help, er is geen advies van de Raad van State.
o Gekeken bij nr. 4? Anders wellicht bij “ondernummer” A en B voor het
Nader rapport. Of gaat het om een wetsvoorstel van vóór 1980? Toen
waren de adviezen nog geheim.
Help, er staat helemaal geen link naar kamerstukken in overheid.nl
o Dat zijn de lastige gevallen. Zelf zoeken op tekst kan helpen. Meestal
gaat het om het NBW (1992), waarover later meer.
Help, ik weet het nummer van het wetsvoorstel uit 1904, maar hoe weet ik nu
welk nummer er is gegeven aan dit wetsvoorstel in 1905?
3
Wetgeving, wetsgeschiedenis en codificatie
Wetten van toen: waarom?
Vragen van cliënten
Arresten van de HR die niet van gisteren zijn. Hierin wordt ook naar wetgeving
verwezen.
Gooi je wetboeken en handboeken pas weg als je zeker weet dat je er geen
lol meer van zult hebben.
Wetsgeschiedenis: waarom?
Hoe is de wet tot stand gekomen?
Wetten komen van een wetgever
Wetten zijn taalhandelingen en die hebben een betekenis
Kennis van de betekenis is nodig voor de toepassing van een bepaling
Betekenis is afhankelijk van:
o Bewoordingen: wat er staat.
o Context
o Intenties: de bedoelingen
De intenties kunnen we achterhalen uit de geschiedenis van de
totstandkoming van een regeling
Maar waarom maken we ons daar druk over? Waarom de wet niet zien als
een interessante, maar niet doorslaggevende bijdrage aan de oplossing van
een juridisch geschil?
Rechter moet recht toepassen, dus moet de betekenis weten. Betekenis haal
je uit de geschiedenis.
Codificatiegedachte
De gedachte dat we alle regels bij elkaar brengen
Na de Franse Revolutie in 1987
Wanneer er het idee komt dat er binnen een land 1 wet moet gelden 1
staat, 1 wet.
o Dictator óf gedachte van volkssoevereiniteit
Codificatie
Definitie: Codificatie is geschreven recht, waaraan de overheid een aan haar
gezag ontleende, uitsluitende gelding toekent.
o Geschreven
o Door overheid afgedwongen
o Uitsluitend (exclusief), dus per definitie volledig: de enige regel die geldt
Afgeleide betekenis:
o Uitputtende regeling van een onderwerp in een omvangrijke wet
o Vastleggen van niet in een wet opgetekend recht in een wettelijke
regeling (bijvoorbeeld rechtspraak van de HR)
o Niet: een bepalinkje vaststellen
Voorbeelden
Justinianus
1
, o “…maar dat het noodzakelijk is uitsluitend de constituties te gebruiken
die in deze onze Codex zijn opgenomen, waarbij zij, die tegen deze
voorschriften hebben gewaagd te handelen, onderworpen moeten
worden aan de aanklacht van valsheid in geschrifte…”
Frederik de Grote
o “…daarom heeft het Zijne Majesteit behaagd zware straffen te stellen
op het schrijven van commentaren op het wetboek, of een deel
daarvan…”
Wet van 16 mei 1829
o “…het wettelijk gezag van het romeinsche regt is en blijft afgeschaft…”
Des wetgevers wil is wet!
Achterhalen wil wetgever
Andere methoden:
o Authentieke interpretatie
o Référé législatif (geding in het belang van de wet)
Gebruikelijke methode:
o Analyseren van de geschiedenis van totstandkoming van de regeling
om de bedoeling van de wetgever e achterhalen
o “de wetgever”? Jazeker, de wetgever!, door aan te nemen dat wat
uiteindelijk niet is tegengesproken of wat is bevestigd door degenen die
de wet hadden kunnen tegenhouden, kan worden toegeschreven aan
het gehele orgaan.
Voorbeeld:
o Een kamerlid vraagt of in het wetsvoorstel met “in voorraad hebben”
bedoeld wordt “aanwezig hebben”
o De minister zegt dat dat niet zo wordt bedoeld
o De kamers nemen de bepaling aan
o Conclusie: de wetgever bedoelt met “in voorraad hebben” niet
“aanwezig hebben”.
Wetsgeschiedenis
Staatsrechtelijk (actuele terminologie):
o Tweede Kamer
Advies van de Raad van State/nader rapport
Wetsvoorstel met memorie van toelichting (uitleggen waarom
wet nodig is, belangrijke gedachte erachter is, bezwaren en
consequenties)
Verslag: vragen door de Kamer over Memorie
Nota naar aanleiding van het verslag/nota van wijziging
Amendementen/brieven/wetgevingsoverleg
Mondelinge behandeling en stemming (handelingen): stemmen
o Eerste Kamer
(Gewijzigd) ontwerp
Voorlopig verslag
Memorie van antwoord
In uitgebreide zin inclusief voortraject:
o Ontwerp (Staatscommissie, regeringsopdracht, etc.)
o www.internetconsultatie.nl (concept-ontwerp en concept-MvT)
2
, o Adviezen van belangenorganisaties (NOvA, NVvR, etc.)
Voor gevorderden:
o Andere wetsvoorstellen; Kamervragen; commissievergaderingen
Parlementaire stukken
Staatsrechtelijke traject s integraal vastgelegd en is tegenwoordig volledig en
digitaal beschikbaar
Handelingen op datum met paginanummer
Voor wetgeving is ordening aangebracht door Tweede- en Eerste Kamer
o Alle stukken woorden gekoppeld aan het wetsvoorstel
o Dat een nummer heeft
o Waarbij aan alle andere stukken een ondernummer is toegekend
(Eerste Kamer vanaf 2003: letter)
Vanaf 1945: doorlopende nummering, beginnend met 1
Tot 1940: ieder jaar begint opnieuw te nummeren
Tot ca. 1870: ieder wetsvoorstel moest ieder jaar opnieuw worden ingediend
Bronnen: www.overheid.nl vanaf 1 januari 1995
www.statengeneraal.nl tot en met 31 december 1994 (nu geïntegreerd in
overheid.nl, maar ook afzonderlijk op te roepen)
Best practices
Normale werkwijze:
1. Ga naar overheid.nl en zoek de bepaling op (art. 148 Rv)
2. Klik op het i’tje
3. Ga naar wijzigingenoverzicht
4. Scroll naar beneden naar “Overzicht van wijzigingen voor dit artikel”
5. Klik op de link bij de kamerstukken (26855) als die er nog zou staan
6. Selecteer het kamerstuk nr. 2 (wetsvoorstel) en bepaal welk nummer jouw
bepaling heeft (art. 2.7.6) (voorkomt problemen door vernummeringen)
7. Ga verder met kamerstuk nr. 3 (MvT) en volgende
Eerste hulp bij ongelukken
Help, mijn bepaling is niet (exact) te vinden in het wetsvoorstel
o Hypothese 1: misschien is de bepaling ingevoerd in een eerdere
wijziging uit het overzicht van wijzigingen.
o Hypothese 2: misschien is de bepaling via een Nota van wijzigingen in
de wet gekomen (zodat de Nota van toelichting van belang wordt).
o Hypothese 3: misschien is de bepaling via een amendement in de wet
gekomen (zodat de toelichting op het amendement van belang wordt).
Help, er is geen advies van de Raad van State.
o Gekeken bij nr. 4? Anders wellicht bij “ondernummer” A en B voor het
Nader rapport. Of gaat het om een wetsvoorstel van vóór 1980? Toen
waren de adviezen nog geheim.
Help, er staat helemaal geen link naar kamerstukken in overheid.nl
o Dat zijn de lastige gevallen. Zelf zoeken op tekst kan helpen. Meestal
gaat het om het NBW (1992), waarover later meer.
Help, ik weet het nummer van het wetsvoorstel uit 1904, maar hoe weet ik nu
welk nummer er is gegeven aan dit wetsvoorstel in 1905?
3
