Samenvatting omgevingsrecht AJ 2020/21
SAMENVATTING:
OMGEVINGSRECHT IN ESSENTIE
HOOFDSTUK 1. OMGEVINGSRECHT EN HET
RECHT
In onze leefomgeving zijn er vaak protesten = verbranding bij bedrijven, onteigening om straten
of andere zaken te kunnen aanleggen → dit kan gebeuren door plannen van de overheid
waartegen burgers vaak optreden (domein van het omgevingsrecht)
Vb.: de Lange Wapper (oosterweelverbinding) = men wil Antwerpen volledig ontsluiten met
als idee een brug maar uiteindelijk zijn de plannen veranderd omwille van burgerprotest tegen
het fijn stof
Vb.: klimaatmars
Publiek bouwrecht = omgevingsrecht → gaat over het mogen bouwen met vergunningen
verleend door de overheid en hoe dit in zijn werking treedt
2. B ESTUURSRECHT
2.2. Milieurecht en ruimtelijk bestuursrecht
Omgevingsrecht behoort tot het bestuursrecht maar hiertoe behoren ook vergunningen die
een aparte procedure kennen want het is administratiefrechtelijk van aard
Het heeft ook een invloed op het privaatrecht
Vb.: bij de nietigheden en geldigheid van overeenkomsten of de bodemattesten bij verkoop
van een onroerend goed vormt een element van een overeenkomst en dan moet men
nagaan of het een plechtige verkoopovereenkomst is
Omgevingsrecht bestaat uit het milieurecht en het ruimtelijk bestuursrecht= twee functionele
rechtsgebieden → de instrumentele functie staat centraal want de wetgeving wordt er vooral
opgevat als een instrument dat de overheid kan gebruiken om een beleid te voeren
• Milieubeleid/ milieurecht = het beleid gericht op de bescherming van de mens
en het fysieke milieu tegen milieuverontreiniging, de duurzame aanwending
van niet-levende natuurlijke rijkdommen en het behoud van natuurgebieden
en waardevolle landschappen en de wilde fona en fauna
o Milieuhygiëne = bestrijding van verontreiniging (fijn stof, metalen,
meststoffen die leiden tot verontreinigingen in water, etc.)
o Milieubeheer = beheer van natuurlijke rijkdommen (grondwater,
ontdekking van bodem zoals steenkool en aardolie)
1
,Samenvatting omgevingsrecht AJ 2020/21
o Natuurbehoud = behoud van natuurgebieden zoals bossen of zeldzame
soorten
• De ruimtelijke ordening = het beleid gericht op de bescherming van de
ruimtelijke kwaliteit of de beheersing van de ruimtelijke ontwikkeling door vooral
de bestemming van de beschikbare ruimte, dit wil zeggen het toekennen van
één of meerdere functies aan een bepaald gebied (vb.: gebieden die zijn
toegestemd voor woningen, landbouw of industrie)
o Geel is agrarisch gebied
o Rood is woongebied
o Ruitjes is woonreservegebied
o Groen is bosgebied
• Het beleid inzake onroerend erfgoed = monumentenzorg, landbouwzorg
• Energierecht/ energiebeleid = nauw verbonden met het omgevingsrecht en dit
gaat over regulering met betrekking tot de productie, het gebruik van transport
en het verbruik van energie
Historiek van het omgevingsrecht in België
• Ad hoc-beleid van de overheid en het waren slechts bepaalde steden die een
ruimtelijke planning hadden
= maatregelen worden genomen wanneer er problemen voorkomen (vb.: ontploffing)
en sinds de jaren 1800 bestond er al een exploitatievergunning opdat men de toelating
kreeg van de overheid om een bepaalde nijverheid te kunnen uitoefenen
• Vanaf 1970 zijn het milieurecht en de ruimtelijke ordening op gang gekomen omdat er
een eerder preventieve aanpak nodig was door middel van een systematiek
= sectorale benadering van het milieubeleid op vlak van oppervlaktewater, lucht,
bodem, grondwater, afval en natuur
= afzonderlijke wetgeving over verschillende compartimenten (kaderwetgevingen
waarbij nog steeds maatregelen kunnen worden genomen door de overheid)
• De stedenbouwwet met de totstandkoming van de gewestplannen in 1962
= gebiedsstrekkende bouwvergunning
• Staatshervorming = alles omtrent omgevingsrecht is grotendeels een gewestelijke
bevoegdheid geworden
• Het milieubeleid wordt sterk internationaal en Europees beïnvloed = er zijn verschillende
richtlijnen over de luchtkwaliteit, natuur maar de ruimtelijke ordering wordt echter
slechts onrechtstreeks beïnvloed omdat men hiervoor unanimiteit nodig heeft en dit
gebeurt zelden binnen de Europese Unie
• 1990 = tendens naar integratie, vereenvoudiging en codificatie zoals in het
Milieuvergunningsdecreet van 28 juni 1985 (integratie van de lozings- en
exploitatievergunning in de milieuvergunning) → de vervuiler verschoof de
2
,Samenvatting omgevingsrecht AJ 2020/21
vervuilingslast naar de minst gereguleerde milieucompartiment voordat er echte
regulering ontstond
= verminderde last voor de overheid om zich met aanvragen bezig te houden
= invloed van werkstukken van professoren, ze hebben een grote invloed gehad op
het milieurecht zoals voor het decreet algemene bepalingen milieubeleid (DABM)
• 21ste eeuw = het terugdringen van de administratieve lasten voor de ondernemingen
en het verbeteren van de besluitvaardigheid van de overheid
→ Omgevingsvergunningsdecreet van 24 april 2014 = de milieuvergunning en de
stedenbouwkundige vergunning worden geïntegreerd in de omgevingsvergunning
=> bedrijven dienen maar één vergunning in het vervolg aan te vragen om een
hinderlijke inrichting te kunnen bouwen
→ nieuwe term omgevingsrecht dat is overgewaaid uit Nederland dat beide
samenvoegt
Het belang van het omgevingsrecht
• Het vormt het juridisch kader voor de overheid om toe te zien op de kwaliteit van onze
leefomgeving
• Het heeft een grote economische impact
Milieurecht en ruimtelijk ordeningsrecht als vakgebied zijn jonge rechtstakken waarbij de
instrumentele functie centraal staat
→ ze voeren een bepaald beleid zoals om het milieu te beschermen door middel van
instrumenten
→ ze hebben een eigen systematiek en instrumenten (beginselen, kwaliteitsnormen,
emissienormen, …)
→ belangrijk voor welzijn en voor economie = economische aspecten verbonden aan het
milieurecht, want een beschermd milieu zou kunnen zorgen voor een stilstand van de
economie
Handboeken kunnen ook van belang zijn maar dit begint te verminderen omdat het
omgevingsrecht steeds breder en meer gewijzigd wordt
3. B RONNEN
3.3. Belgisch en Vlaams niveau
3.3.5. RECHTSBESCHERMING
= de mogelijkheden van de burger om in rechte om te komen tegen wetgevende akten en
besluiten van de overheid
• Wetgevende akten = beperkt beroep bij de rechter bij het GwH die ze kan toetsen aan
bepaalde regels van de Grondwet of prejudiciële vraag
→ nietigverklaring of schorsing
→ vervaltermijn van 6 maanden na de bekendmaking in het Belgisch Staatsblad
3
, Samenvatting omgevingsrecht AJ 2020/21
• Besluiten van de overheid (met een algemene strekking of een individuele
draagwijdte)
o Preventieve rechtsbescherming = het beïnvloeden van een nog te nemen
besluit
o Curatieve rechtsbescherming = gericht tegen een reeds genomen besluit door
middel van een administratief of een jurisdictioneel beroep
→ de wet organiseert een administratief beroep tegen een besluit van de
overheid = georganiseerd administratief beroep en er moet dan een nieuwe
beslissing komen
→ het jurisdictioneel beroep is een beroep bij de rechter waarbij men de
legaliteit beoordeelt (vernietiging)
Verschil tussen beide
1. Overheid vs. rechter (RvS tenzij een ander rechtscollege bevoegd is)
2. Legaliteits- en opportuniteitstoetsing vs. alleen legaliteitstoetsing
3. Nieuwe beslissing door beroepsinstantie vs. in geval van vernietiging moet de overheid
een nieuwe beslissing nemen
Er wordt getoetst aan de wet van 19 juli 1991 betreffende de uitdrukkelijke motivering van
bestuurshandelingen = besluiten met een individuele draagwijdte moeten een uitdrukkelijke
motivering bevatten
→ ofwel in de beslissing zelf of in het dossier volstaat
De federale wet van 11 april 1994 + het Vlaams decreet van 26 maart 2004 op de
openbaarheid van bestuur leggen het vermelden van eventuele beroepsmogelijkheden en -
instanties tegen bestuursbeslissing van de betrokken overheid op
Naast de RvS bestaan er ook specifieke administratieve rechtscolleges opgericht bij decreet
met elk hun eigen bevoegdheden en werking => Raad voor Vergunningsbetwistingen die zich
bezig houdt met alle beroepen die worden ingesteld tegen beslissingen genomen waarbij een
omgevingsvergunning wordt verleend of geweigerd (45 dagen)
Art. 159 Gw. = exceptie van onwettigheid als een curatieve rechtsbescherming waardoor de
rechter een strijdig besluit buiten beschouwing kan laten
Organisatie beleidsdomein omgeving
4
SAMENVATTING:
OMGEVINGSRECHT IN ESSENTIE
HOOFDSTUK 1. OMGEVINGSRECHT EN HET
RECHT
In onze leefomgeving zijn er vaak protesten = verbranding bij bedrijven, onteigening om straten
of andere zaken te kunnen aanleggen → dit kan gebeuren door plannen van de overheid
waartegen burgers vaak optreden (domein van het omgevingsrecht)
Vb.: de Lange Wapper (oosterweelverbinding) = men wil Antwerpen volledig ontsluiten met
als idee een brug maar uiteindelijk zijn de plannen veranderd omwille van burgerprotest tegen
het fijn stof
Vb.: klimaatmars
Publiek bouwrecht = omgevingsrecht → gaat over het mogen bouwen met vergunningen
verleend door de overheid en hoe dit in zijn werking treedt
2. B ESTUURSRECHT
2.2. Milieurecht en ruimtelijk bestuursrecht
Omgevingsrecht behoort tot het bestuursrecht maar hiertoe behoren ook vergunningen die
een aparte procedure kennen want het is administratiefrechtelijk van aard
Het heeft ook een invloed op het privaatrecht
Vb.: bij de nietigheden en geldigheid van overeenkomsten of de bodemattesten bij verkoop
van een onroerend goed vormt een element van een overeenkomst en dan moet men
nagaan of het een plechtige verkoopovereenkomst is
Omgevingsrecht bestaat uit het milieurecht en het ruimtelijk bestuursrecht= twee functionele
rechtsgebieden → de instrumentele functie staat centraal want de wetgeving wordt er vooral
opgevat als een instrument dat de overheid kan gebruiken om een beleid te voeren
• Milieubeleid/ milieurecht = het beleid gericht op de bescherming van de mens
en het fysieke milieu tegen milieuverontreiniging, de duurzame aanwending
van niet-levende natuurlijke rijkdommen en het behoud van natuurgebieden
en waardevolle landschappen en de wilde fona en fauna
o Milieuhygiëne = bestrijding van verontreiniging (fijn stof, metalen,
meststoffen die leiden tot verontreinigingen in water, etc.)
o Milieubeheer = beheer van natuurlijke rijkdommen (grondwater,
ontdekking van bodem zoals steenkool en aardolie)
1
,Samenvatting omgevingsrecht AJ 2020/21
o Natuurbehoud = behoud van natuurgebieden zoals bossen of zeldzame
soorten
• De ruimtelijke ordening = het beleid gericht op de bescherming van de
ruimtelijke kwaliteit of de beheersing van de ruimtelijke ontwikkeling door vooral
de bestemming van de beschikbare ruimte, dit wil zeggen het toekennen van
één of meerdere functies aan een bepaald gebied (vb.: gebieden die zijn
toegestemd voor woningen, landbouw of industrie)
o Geel is agrarisch gebied
o Rood is woongebied
o Ruitjes is woonreservegebied
o Groen is bosgebied
• Het beleid inzake onroerend erfgoed = monumentenzorg, landbouwzorg
• Energierecht/ energiebeleid = nauw verbonden met het omgevingsrecht en dit
gaat over regulering met betrekking tot de productie, het gebruik van transport
en het verbruik van energie
Historiek van het omgevingsrecht in België
• Ad hoc-beleid van de overheid en het waren slechts bepaalde steden die een
ruimtelijke planning hadden
= maatregelen worden genomen wanneer er problemen voorkomen (vb.: ontploffing)
en sinds de jaren 1800 bestond er al een exploitatievergunning opdat men de toelating
kreeg van de overheid om een bepaalde nijverheid te kunnen uitoefenen
• Vanaf 1970 zijn het milieurecht en de ruimtelijke ordening op gang gekomen omdat er
een eerder preventieve aanpak nodig was door middel van een systematiek
= sectorale benadering van het milieubeleid op vlak van oppervlaktewater, lucht,
bodem, grondwater, afval en natuur
= afzonderlijke wetgeving over verschillende compartimenten (kaderwetgevingen
waarbij nog steeds maatregelen kunnen worden genomen door de overheid)
• De stedenbouwwet met de totstandkoming van de gewestplannen in 1962
= gebiedsstrekkende bouwvergunning
• Staatshervorming = alles omtrent omgevingsrecht is grotendeels een gewestelijke
bevoegdheid geworden
• Het milieubeleid wordt sterk internationaal en Europees beïnvloed = er zijn verschillende
richtlijnen over de luchtkwaliteit, natuur maar de ruimtelijke ordering wordt echter
slechts onrechtstreeks beïnvloed omdat men hiervoor unanimiteit nodig heeft en dit
gebeurt zelden binnen de Europese Unie
• 1990 = tendens naar integratie, vereenvoudiging en codificatie zoals in het
Milieuvergunningsdecreet van 28 juni 1985 (integratie van de lozings- en
exploitatievergunning in de milieuvergunning) → de vervuiler verschoof de
2
,Samenvatting omgevingsrecht AJ 2020/21
vervuilingslast naar de minst gereguleerde milieucompartiment voordat er echte
regulering ontstond
= verminderde last voor de overheid om zich met aanvragen bezig te houden
= invloed van werkstukken van professoren, ze hebben een grote invloed gehad op
het milieurecht zoals voor het decreet algemene bepalingen milieubeleid (DABM)
• 21ste eeuw = het terugdringen van de administratieve lasten voor de ondernemingen
en het verbeteren van de besluitvaardigheid van de overheid
→ Omgevingsvergunningsdecreet van 24 april 2014 = de milieuvergunning en de
stedenbouwkundige vergunning worden geïntegreerd in de omgevingsvergunning
=> bedrijven dienen maar één vergunning in het vervolg aan te vragen om een
hinderlijke inrichting te kunnen bouwen
→ nieuwe term omgevingsrecht dat is overgewaaid uit Nederland dat beide
samenvoegt
Het belang van het omgevingsrecht
• Het vormt het juridisch kader voor de overheid om toe te zien op de kwaliteit van onze
leefomgeving
• Het heeft een grote economische impact
Milieurecht en ruimtelijk ordeningsrecht als vakgebied zijn jonge rechtstakken waarbij de
instrumentele functie centraal staat
→ ze voeren een bepaald beleid zoals om het milieu te beschermen door middel van
instrumenten
→ ze hebben een eigen systematiek en instrumenten (beginselen, kwaliteitsnormen,
emissienormen, …)
→ belangrijk voor welzijn en voor economie = economische aspecten verbonden aan het
milieurecht, want een beschermd milieu zou kunnen zorgen voor een stilstand van de
economie
Handboeken kunnen ook van belang zijn maar dit begint te verminderen omdat het
omgevingsrecht steeds breder en meer gewijzigd wordt
3. B RONNEN
3.3. Belgisch en Vlaams niveau
3.3.5. RECHTSBESCHERMING
= de mogelijkheden van de burger om in rechte om te komen tegen wetgevende akten en
besluiten van de overheid
• Wetgevende akten = beperkt beroep bij de rechter bij het GwH die ze kan toetsen aan
bepaalde regels van de Grondwet of prejudiciële vraag
→ nietigverklaring of schorsing
→ vervaltermijn van 6 maanden na de bekendmaking in het Belgisch Staatsblad
3
, Samenvatting omgevingsrecht AJ 2020/21
• Besluiten van de overheid (met een algemene strekking of een individuele
draagwijdte)
o Preventieve rechtsbescherming = het beïnvloeden van een nog te nemen
besluit
o Curatieve rechtsbescherming = gericht tegen een reeds genomen besluit door
middel van een administratief of een jurisdictioneel beroep
→ de wet organiseert een administratief beroep tegen een besluit van de
overheid = georganiseerd administratief beroep en er moet dan een nieuwe
beslissing komen
→ het jurisdictioneel beroep is een beroep bij de rechter waarbij men de
legaliteit beoordeelt (vernietiging)
Verschil tussen beide
1. Overheid vs. rechter (RvS tenzij een ander rechtscollege bevoegd is)
2. Legaliteits- en opportuniteitstoetsing vs. alleen legaliteitstoetsing
3. Nieuwe beslissing door beroepsinstantie vs. in geval van vernietiging moet de overheid
een nieuwe beslissing nemen
Er wordt getoetst aan de wet van 19 juli 1991 betreffende de uitdrukkelijke motivering van
bestuurshandelingen = besluiten met een individuele draagwijdte moeten een uitdrukkelijke
motivering bevatten
→ ofwel in de beslissing zelf of in het dossier volstaat
De federale wet van 11 april 1994 + het Vlaams decreet van 26 maart 2004 op de
openbaarheid van bestuur leggen het vermelden van eventuele beroepsmogelijkheden en -
instanties tegen bestuursbeslissing van de betrokken overheid op
Naast de RvS bestaan er ook specifieke administratieve rechtscolleges opgericht bij decreet
met elk hun eigen bevoegdheden en werking => Raad voor Vergunningsbetwistingen die zich
bezig houdt met alle beroepen die worden ingesteld tegen beslissingen genomen waarbij een
omgevingsvergunning wordt verleend of geweigerd (45 dagen)
Art. 159 Gw. = exceptie van onwettigheid als een curatieve rechtsbescherming waardoor de
rechter een strijdig besluit buiten beschouwing kan laten
Organisatie beleidsdomein omgeving
4
