Geschiedenis samenvatting h6,7,8
6.1 De verlichting
27. Rationeel optimisme en 'verlicht denken' werd toegepast op alle terreinen van de
samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen.
Voltaire: noemde het geloof dogmatisch: iets werd zonder bewijs voor waarheid
aangenomen en er mocht geen kritiek op worden geleverd. Voltaire nam niet zomaar
aan wat de kerk vond.
Het vertrouwen in eigen verstand (ratio) was erg gegroeid in de wetenschappelijk
revolutie. Geleerden werden beter in logisch nadenken en onderzoek doen via
waarneming verlichting. Antwoorden op vragen niet zoeken in de bijbel en
klassieke schrijvers, maar nadenken met het verstand.
Verlichte denkers waren ook kritisch over de samenleving en de rol van de kerk. Zo
vonden deze dat de scholing en opvoeding verbeterd moest worden. Mensen
moesten worden opgevoed tot verantwoordelijke en kritische burgers. Dit vonden niet
alle verlichte denkers dit. Sommige denkers kregen ook oog voor de duistere kanten
met de menselijke geest.
Jean-Jacques Rousseau: zag de ontwikkeling van de westerse beschaving eerder
als een afwijking van wat oorspronkelijk goed was geweest dan als en vooruitgang
naar een betere wereld.
Verlichte denkers hadden zelf ook twijfel aan de rol van god en de bijbel. Ze vonden
dat afwijkende religieuze opvattingen niet moesten verbieden en al zeker niet
vervolgen.
Benedictus de Spinoza: stelde God niet meer voor als een persoon, maar zag het
goddelijke alleen nog in natuurlijke processen. Dit heet het ‘ongodisme’.
John Locke: vond dat alle mensen natuurlijke rechten hebben, zoals het recht op
leven, vrijheid en bezit. Ook stelde hij dat mensen hun rechten niet in hun eentje
kunnen beschermen. Daarom vormen zij een politieke gemeenschap door middel
van sociaal contract. Een regering regeert die gemeenschap op basis van
vertrouwen. Als de regering faalt of kwaadwillend is, dan hebben de burgers het
recht zich te verzetten en een andere regering in te stellen.
Rousseau: hij was radicaler, hij ging ervan uit dat de regering niets anders is dan een
uitvoerder van de gezamenlijke wil van alle burgers. De burgers kunnen macht altijd
terugnemen volkssoevereiniteit.
De Fransman Montesquieu schreef dat machtsmisbruik kan worden voorkomen door
een scheiding der machten. 1 groep maakt wetten. 1 groep voert de wetten uit en 1
groep controleert of burgers zich aan de wettenhouden.
Immanuel kant: was een Duitse filosoof tijdens de verlichting. Hij vond dat je je
eigen verstand moet gebruiken zonder leiding van een ander.
, 6.2 vorsten en verlichte ideeën
28. Voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op
eigentijdse verlichte wijze vorm te geven (verlicht absolutisme).
Koning Frederik (koning van Pruisen) voerde verschillende hervormingen door. Hij
stelde religieuze vrijheid, stimuleerde kunsten en wetenschappen en lijkt kanalen
aanleggen. Hij voerde hervorming door met de bedoeling de samenleving te
verbeteren volgens ideeën van verlichte denkers. Hij baseerde zijn macht niet op
religie, maar op rationele redenering. Een verlicht vorst blijft wel alle macht
behouden. Wel liet Frederik het lijfeigenschap bestaan.
Een andere verlichte vorst, keizer Jozef II van Oostenrijk schafte lijfeigenschap wel
af. Dit leidde tot een opstand van adel, de kerk en de boeren.
Het verlicht absolutisme legde de verlicht ideeën van bovenaf op:
- Mogelijkheden scholing
- Eerlijkere rechtspraak
- Oude voorrecht (privileges) werden afgeschaft
- Moderne bureaucratie voerde de wetten uit
- Kerk werd net zo behandeld als andere organisaties,
- Kerk moest belasting betalen.
In de Verlichting werden wetenschap en rationeel denken gepopulariseerd door:
1 Door publicatie boeken en tijdschriften raakten verlichte ideeën toegankelijk voor
een grote groep.
2 Groepen burgers bediscussieerden in verenigingen en genootschappen
wetenschappelijke en maatschappelijke problemen.
3 In koffiehuizen en salons van rijke dames besprak men nieuwe ideeën in de
literatuur en wetenschappelijke ontdekkingen.
De burgers namen de nieuwe ideeën niet zomaar voor waar aan, maar vormden er
zelf een oordeel over publieke opinie
Er werd verschillend omgegaan met de kritische mening van burgers. De koningen in
Frankrijk hadden geen enkele interesse in verlichte denkbeelden. Zij vonden het
vanzelfsprekend dat hun macht absoluut was en werden daarin gesteund door de
kerk en de adel. In ruil voor hun steun genoten adel en geestelijkheid allerlei
privileges ancien régime.
In Groot-Brittannië en de Republiek ontstond vrijheid van drukpers. Veel boeken
werden hier gedrukt en later naar Frankrijk gesmokkeld.
6.1 De verlichting
27. Rationeel optimisme en 'verlicht denken' werd toegepast op alle terreinen van de
samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen.
Voltaire: noemde het geloof dogmatisch: iets werd zonder bewijs voor waarheid
aangenomen en er mocht geen kritiek op worden geleverd. Voltaire nam niet zomaar
aan wat de kerk vond.
Het vertrouwen in eigen verstand (ratio) was erg gegroeid in de wetenschappelijk
revolutie. Geleerden werden beter in logisch nadenken en onderzoek doen via
waarneming verlichting. Antwoorden op vragen niet zoeken in de bijbel en
klassieke schrijvers, maar nadenken met het verstand.
Verlichte denkers waren ook kritisch over de samenleving en de rol van de kerk. Zo
vonden deze dat de scholing en opvoeding verbeterd moest worden. Mensen
moesten worden opgevoed tot verantwoordelijke en kritische burgers. Dit vonden niet
alle verlichte denkers dit. Sommige denkers kregen ook oog voor de duistere kanten
met de menselijke geest.
Jean-Jacques Rousseau: zag de ontwikkeling van de westerse beschaving eerder
als een afwijking van wat oorspronkelijk goed was geweest dan als en vooruitgang
naar een betere wereld.
Verlichte denkers hadden zelf ook twijfel aan de rol van god en de bijbel. Ze vonden
dat afwijkende religieuze opvattingen niet moesten verbieden en al zeker niet
vervolgen.
Benedictus de Spinoza: stelde God niet meer voor als een persoon, maar zag het
goddelijke alleen nog in natuurlijke processen. Dit heet het ‘ongodisme’.
John Locke: vond dat alle mensen natuurlijke rechten hebben, zoals het recht op
leven, vrijheid en bezit. Ook stelde hij dat mensen hun rechten niet in hun eentje
kunnen beschermen. Daarom vormen zij een politieke gemeenschap door middel
van sociaal contract. Een regering regeert die gemeenschap op basis van
vertrouwen. Als de regering faalt of kwaadwillend is, dan hebben de burgers het
recht zich te verzetten en een andere regering in te stellen.
Rousseau: hij was radicaler, hij ging ervan uit dat de regering niets anders is dan een
uitvoerder van de gezamenlijke wil van alle burgers. De burgers kunnen macht altijd
terugnemen volkssoevereiniteit.
De Fransman Montesquieu schreef dat machtsmisbruik kan worden voorkomen door
een scheiding der machten. 1 groep maakt wetten. 1 groep voert de wetten uit en 1
groep controleert of burgers zich aan de wettenhouden.
Immanuel kant: was een Duitse filosoof tijdens de verlichting. Hij vond dat je je
eigen verstand moet gebruiken zonder leiding van een ander.
, 6.2 vorsten en verlichte ideeën
28. Voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op
eigentijdse verlichte wijze vorm te geven (verlicht absolutisme).
Koning Frederik (koning van Pruisen) voerde verschillende hervormingen door. Hij
stelde religieuze vrijheid, stimuleerde kunsten en wetenschappen en lijkt kanalen
aanleggen. Hij voerde hervorming door met de bedoeling de samenleving te
verbeteren volgens ideeën van verlichte denkers. Hij baseerde zijn macht niet op
religie, maar op rationele redenering. Een verlicht vorst blijft wel alle macht
behouden. Wel liet Frederik het lijfeigenschap bestaan.
Een andere verlichte vorst, keizer Jozef II van Oostenrijk schafte lijfeigenschap wel
af. Dit leidde tot een opstand van adel, de kerk en de boeren.
Het verlicht absolutisme legde de verlicht ideeën van bovenaf op:
- Mogelijkheden scholing
- Eerlijkere rechtspraak
- Oude voorrecht (privileges) werden afgeschaft
- Moderne bureaucratie voerde de wetten uit
- Kerk werd net zo behandeld als andere organisaties,
- Kerk moest belasting betalen.
In de Verlichting werden wetenschap en rationeel denken gepopulariseerd door:
1 Door publicatie boeken en tijdschriften raakten verlichte ideeën toegankelijk voor
een grote groep.
2 Groepen burgers bediscussieerden in verenigingen en genootschappen
wetenschappelijke en maatschappelijke problemen.
3 In koffiehuizen en salons van rijke dames besprak men nieuwe ideeën in de
literatuur en wetenschappelijke ontdekkingen.
De burgers namen de nieuwe ideeën niet zomaar voor waar aan, maar vormden er
zelf een oordeel over publieke opinie
Er werd verschillend omgegaan met de kritische mening van burgers. De koningen in
Frankrijk hadden geen enkele interesse in verlichte denkbeelden. Zij vonden het
vanzelfsprekend dat hun macht absoluut was en werden daarin gesteund door de
kerk en de adel. In ruil voor hun steun genoten adel en geestelijkheid allerlei
privileges ancien régime.
In Groot-Brittannië en de Republiek ontstond vrijheid van drukpers. Veel boeken
werden hier gedrukt en later naar Frankrijk gesmokkeld.
