PSYCHOLOGIE, EEN INLEIDING
Zimbardo, Johnson & McCann
8e editie: Tweede druk, juli 2018
H7 | Psychologische ontwikkelingen
Centrale vraag: blijkt uit het verbluffende aantal overeenkomsten tussen
tweelingen die afzonderlijk zijn opgegroeid dat we primair een product van
onze genen zijn? Of beïnvloeden erfelijkheid en omgeving samen de groei en
ontwikkeling tijdens het gehele leven?
Kernvraag 7.3 Welke ontwikkelingen vinden plaats tijdens de adolescentie?
De adolescentie brengt nieuwe ontwikkelingsproblemen met zich mee, die het gevolg zijn van lichamelijke
veranderingen, cognitieve veranderingen en sociaal-emotionele druk.
Adolescentie: in industriële landen: ontwikkelingsperiode die begin met de puberteit en (minder duidelijk) eindigt bij
aanvang van de volwassenheid.
Puberteit: seksuele rijping.
De sociale en psychologische dimensie van de adolescentie is afhankelijk van de culturele context.
De meeste niet-industriële samenlevingen kennen geen fase van adolescentie. In deze samenlevingen ondergaan
kinderen na hun kindertijd een overgangsritueel: sociaal ritueel dat de overgang tussen twee ontwikkelingsstadia
markeert, vooral die tussen de kindertijd en de volwassenheid.
Lichaamsbeeld: de perceptie van en gevoelens over de eigen lichamelijke verschijning.
Seksuele oriëntatie: de richting van iemand seksuele belangstelling (voor mensen van het andere geslacht, hetzelfde
geslacht of beide geslachten).
Veranderingsprocessen die in de baarmoeder zijn begonnen, blijven in de hersenen van de puber doorgaan. Terwijl
de neurale verbindingen zich tijdens de vroege kindertijd het snelst ontwikkelen, ontwikkelen de frontale kwabben
van de hersenen zich gedurende de gehele adolescentie tot in de jonge volwassenheid.
- De frontaalkwabben zijn betrokken bij sociale en emotionele gedragingen, net als bij rationeel denken en
oordelen.
Reacties in de puberteit zijn emotioneler, omdat de informatie verwerkt wordt via de amygdala, i.p.v. door de
(rationelere) frontaalkwab. De amygdala verstuurt impulsen die zijn of haar onrijpe frontale cortex nog niet kan
verwerken.
Formeel-operationele fase: laatste fase uit Piagets theorie, waarin abstract denken ontwikkeld wordt.
Kohlbergs theorie over morele ontwikkeling: moreel denken is niet meer dan een bijzondere vorm van cognitie.
Kohlberg was vooral geïnteresseerd in de gedachteprocessen die men doormaakt tijden het beslissingsproces.
Niveaus en fases Redenen voor moreel gedrag
I. Preconventionele moraliteit
Fase 1: Egocentrisch(e) genot/pijn/profijt Pijn vermijden of niet betrapt willen worden
Fase 2: Kosten/baten-afweging; wederkerigheid Het ontvangen van beloningen of wederzijdse voordelen
II. Conventionele moraliteit
Fase 3: ‘Het brave kind’-moraal Acceptatie winnen, afkeuring vermijden
Fase 4: Orde- en wetshandhaving-moraal Regels volgen, strafmaatregelen vermijden
III. Postconventionele (principiële) moraliteit
Fase 5: Sociaal-contract-moraal Het welzijn van de maatschappij bevorderen
Fase 6: Ethische-principes-moraal Rechtvaardigheid bereiken, in overeenstemming met je
principes handelen, zelfveroordeling vermijden.
- Fases 5 en 6 komen niet altijd naar voren. Deze fases blijken samen te hangen met een grote verbale
vaardigheid en opleidingsniveau.
Zimbardo, Johnson & McCann
8e editie: Tweede druk, juli 2018
H7 | Psychologische ontwikkelingen
Centrale vraag: blijkt uit het verbluffende aantal overeenkomsten tussen
tweelingen die afzonderlijk zijn opgegroeid dat we primair een product van
onze genen zijn? Of beïnvloeden erfelijkheid en omgeving samen de groei en
ontwikkeling tijdens het gehele leven?
Kernvraag 7.3 Welke ontwikkelingen vinden plaats tijdens de adolescentie?
De adolescentie brengt nieuwe ontwikkelingsproblemen met zich mee, die het gevolg zijn van lichamelijke
veranderingen, cognitieve veranderingen en sociaal-emotionele druk.
Adolescentie: in industriële landen: ontwikkelingsperiode die begin met de puberteit en (minder duidelijk) eindigt bij
aanvang van de volwassenheid.
Puberteit: seksuele rijping.
De sociale en psychologische dimensie van de adolescentie is afhankelijk van de culturele context.
De meeste niet-industriële samenlevingen kennen geen fase van adolescentie. In deze samenlevingen ondergaan
kinderen na hun kindertijd een overgangsritueel: sociaal ritueel dat de overgang tussen twee ontwikkelingsstadia
markeert, vooral die tussen de kindertijd en de volwassenheid.
Lichaamsbeeld: de perceptie van en gevoelens over de eigen lichamelijke verschijning.
Seksuele oriëntatie: de richting van iemand seksuele belangstelling (voor mensen van het andere geslacht, hetzelfde
geslacht of beide geslachten).
Veranderingsprocessen die in de baarmoeder zijn begonnen, blijven in de hersenen van de puber doorgaan. Terwijl
de neurale verbindingen zich tijdens de vroege kindertijd het snelst ontwikkelen, ontwikkelen de frontale kwabben
van de hersenen zich gedurende de gehele adolescentie tot in de jonge volwassenheid.
- De frontaalkwabben zijn betrokken bij sociale en emotionele gedragingen, net als bij rationeel denken en
oordelen.
Reacties in de puberteit zijn emotioneler, omdat de informatie verwerkt wordt via de amygdala, i.p.v. door de
(rationelere) frontaalkwab. De amygdala verstuurt impulsen die zijn of haar onrijpe frontale cortex nog niet kan
verwerken.
Formeel-operationele fase: laatste fase uit Piagets theorie, waarin abstract denken ontwikkeld wordt.
Kohlbergs theorie over morele ontwikkeling: moreel denken is niet meer dan een bijzondere vorm van cognitie.
Kohlberg was vooral geïnteresseerd in de gedachteprocessen die men doormaakt tijden het beslissingsproces.
Niveaus en fases Redenen voor moreel gedrag
I. Preconventionele moraliteit
Fase 1: Egocentrisch(e) genot/pijn/profijt Pijn vermijden of niet betrapt willen worden
Fase 2: Kosten/baten-afweging; wederkerigheid Het ontvangen van beloningen of wederzijdse voordelen
II. Conventionele moraliteit
Fase 3: ‘Het brave kind’-moraal Acceptatie winnen, afkeuring vermijden
Fase 4: Orde- en wetshandhaving-moraal Regels volgen, strafmaatregelen vermijden
III. Postconventionele (principiële) moraliteit
Fase 5: Sociaal-contract-moraal Het welzijn van de maatschappij bevorderen
Fase 6: Ethische-principes-moraal Rechtvaardigheid bereiken, in overeenstemming met je
principes handelen, zelfveroordeling vermijden.
- Fases 5 en 6 komen niet altijd naar voren. Deze fases blijken samen te hangen met een grote verbale
vaardigheid en opleidingsniveau.
