Profilering van het beroep en
bijdrage aan sociale innovatie
Onderzoek doen naar brede beroepsvraagstukken ten behoeve van sociale innovatie
binnen Sociaal werk in de Zorg
Student naam Rosa Kraan
Student nummer 1152833
Opleiding Social work
Titel EVL Onderzoek doen naar brede beroepsvraagstukken ten behoeve
van sociale innovatie
Code EVL SWB72D20
Datum van inleveren 05-01-2025
Versie (eerste kans of herkansing) Eerste
,Voorwoord
Tijdens mijn werk als persoonlijk begeleider bij Ambulante Hulpverlening Midden Nederland
heb ik zes cliënten met hoogbegaafd autisme begeleid. Wat mij hierbij vaak opviel, waren de
hoge eisen die we als maatschappij aan hen stellen. Hoewel we streven naar maatwerk en
cliëntgericht werken, verwachten we tegelijkertijd dat deze cliënten doelen stellen,
participeren in de samenleving, zich houden aan regels, afspraken nakomen met diverse
partijen, een huishouden onderhouden, gezond eten en een gezonde leefstijl aannemen.
Als professionals beschikken we over de basistheorie van autisme, maar het daadwerkelijk
doorgronden van het autistische brein vraagt om een gespecialiseerde benadering. Deze
uitdaging zette mij aan om me verder te verdiepen in de wereld van autisme en de
hindernissen die deze mensen ervaren bij het voldoen aan maatschappelijke verwachtingen.
Door bewuster te observeren en beter te luisteren, ontdekte ik hoe snel iemand met autisme
stress kan krijgen van ogenschijnlijk eenvoudige taken. Dit inzicht leidde tot de volgende
vraag: speelt stress een rol in het feit dat 50% van onze cliënten te maken heeft met
verslavingsproblematiek?
Ik ben mij vervolgens gaan verdiepen in de relatie tussen autisme en verslaving. Wat mij
daarbij opviel, is dat er in de wetenschappelijke literatuur weinig aandacht wordt besteed
aan deze comorbiditeit. Dit staat in schril contrast met de praktijk, waar deze combinatie
regelmatig voorkomt en grote invloed heeft op het verloop van begeleidingstrajecten. Dit
inzicht vormde uiteindelijk de basis voor het onderwerp van mijn scriptie: de samenhang
tussen autisme en verslaving
Het schrijven van mijn scriptie was een intensief en leerzaam proces. Er waren momenten
van vooruitgang en stagnatie, en periodes waarin mijn motivatie op de proef werd gesteld.
Toch kijk ik met trots terug op het resultaat. Het onderzoek heeft niet alleen mijn kennis
verdiept, maar mij ook geholpen te groeien als hulpverlener. Ik heb meer oog gekregen voor
de behoeften van mijn cliënten en meer geduld ontwikkeld voor hun individuele processen.
Ik wil graag mijn collega’s bedanken voor hun waardevolle input en ondersteuning tijdens
het onderzoek, bijvoorbeeld door mee te denken en interviews mogelijk te maken.
Daarnaast ben ik mijn familie en vrienden dankbaar voor hun geduld en aanmoediging,
vooral in de momenten dat ik het moeilijk had.
Rosa Kraan1
Zeewolde, December 2024
1
Verklaring AI
Tijdens de voorbereiding van dit werk heb ik Rosa Kraan, Chat GPT gebruikt om spelling, grammatica, structuur en/of
zinsformulering te verbeteren. Tijdens en na het gebruik van deze tool heb ik de output ervan aangepast om ervoor te zorgen
dat mijn werk mijn eigen competenties en leeruitkomsten reflecteert Ik draag de volledige verantwoordelijkheid voor de inhoud
van dit werk.
1
,Samenvatting
Het onderzoek richt zich op woonlocatie Middelste Wei waar de comorbiditeit autisme en
verslaving steeds vaker voorkomt. De begeleiders die werkzaam zijn op de woonlocatie
merken dat de doelgroep steeds complexer wordt. De decentralisatie in 2015 en de
doordecentralisatie van 2024 kunnen de oorzaak zijn. Door het landelijk personeelstekort
wordt er veel gebruikgemaakt van invalkrachten, wat niet bevorderlijk is voor de cliënten met
autisme. Zij hebben baat bij voorspelbaarheid, structuur en een vaste routine.
Door het bezoeken van andere locaties en het afnemen van interviews bij collega’s is de
conclusie getrokken dat de comorbiditeit autisme en verslaving vaak voorkomt en gezien
wordt als een complexe doelgroep. De literatuurstudie bevestigt dat de diagnoses elkaar
versterken en/of in stand houden en vragen om een specifieke aanpak. Er is nog weinig
wetenschappelijk onderzoek beschikbaar over autisme in combinatie met
verslavingsproblematiek. Hierdoor zijn de begeleiders zoekende naar een passende manier
van begeleiden die aansluit bij de behoefte van deze doelgroep. Het doel van het onderzoek
is om kennis te vergaren over de behoefte van de doelgroep zodat de begeleiders meer
handvatten en concrete richtlijnen krijgen om de doelgroep te begeleiden. De
onderzoeksvraag is als volgt: Hoe kan de begeleiding van woonlocatie Middelste Wei
passende hulp en ondersteuning bieden aan volwassen cliënten met normaal begaafd
autisme in combinatie met verslavingsproblematiek?
Uit de resultaten van het onderzoek blijkt dat de begeleiders onvoldoende kennis hebben
over deze comorbiditeit waardoor zij handelingsverlegenheid ervaren. Zij missen kennis en
expertise over het onderwerp waardoor het onderwerp óf wordt vermeden óf er niet
adequaat op wordt gereageerd. Het gevolg hiervan is dat er frictie ontstaat in de
vertrouwensband, de cliënten uit beeld raken en het begeleidingstraject stagneert.
Uit de conclusie blijkt dat de cliënten met autisme en verslaving vragen om een op maat
gemaakte aanpak waarbij zowel de specifieke kenmerken van autisme als van
verslavingsproblematiek centraal staan. Begeleiders hebben behoefte aan training over
autisme en verslaving, gericht op methodisch handelen en het bespreekbaar maken van
verslavingsproblematiek. Tools zoals motiverende gesprekstechnieken, psycho-educatie en
signalenkaart helpen cliënten inzicht te krijgen in hun gedrag en patronen. Het versterken
van structuur en voorspelbaarheid, bijvoorbeeld door vaste routines en dagindelingen,
vermindert stress en overprikkeling
Hierop volgend heb ik een drietal aanbevelingen uitgewerkt die bijdragen aan het vergroten
van kennis en expertise van de begeleiding. Er is behoefte aan cursussen en trainingsdagen
om meer kennis te vergaren over autisme en verslaving. Een cursus Motiverende
gespreksvoering is passend bij de hulpvraag van de begeleiders. Een andere optie is het
inschakelen van een ervaringsdeskundige. Daarnaast is het wenselijk om een
samenwerkingsrelatie aan te gaan met gespecialiseerde verslavingszorg om complexe
casussen te bespreken. Als laatste doe ik een aanbeveling om de implementatie van
bestaande interventies die samenkomen in een handreiking te uploaden op intranet. Zodat
informatie en toepasbare interventies over de doelgroep beschikbaar zijn voor alle collega’s.
2
, Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1 Oriënteren 5
Context 5
Aanleiding 5
Probleemanalyse 6
Hoofdstuk 2 Richten 7
Doelstelling 7
Hoofd(onderzoeks)vraag met deelvragen 8
Begripsdefiniëring 8
Maatschappelijke relevantie en beroepsrelevantie 9
Maatschappelijke relevantie 9
Relevantie voor de organisatie 9
Beroepsrelevantie 10
Hoofdstuk 3: Methoden van dataverzameling 11
Onderzoeksactiviteiten 11
Onderzoeksinstrumenten 12
Betrouwbaarheid en validiteit 14
Hoofdstuk 4 Analyseren en resultaten 15
Deelvraag 1 15
Conclusie 18
Deelvraag 2 19
Conclusie 20
Deelvraag 3 21
Conclusie 24
Deelvraag 4 24
Conclusie 26
Hoofdstuk 5 Conclusie 27
Hoofdstuk 6: Discussie 28
Hoofdstuk 7: Aanbevelingen 29
Presentatie 30
Bronnen 31
Bijlage 1 Uitwerking probleemanalyse 35
Bijlage 2 vragen gestructureerde interview collega’s 39
Bijlage 3 Interviews locaties 40
Bijlage 4 Risicosituaties & Patronen 46
Bijlage 5 Intranet 47
Bijlage 5 Handreiking 48
Bijlage 6 Feedbackformulier leerwerkbegeleider 54
3
bijdrage aan sociale innovatie
Onderzoek doen naar brede beroepsvraagstukken ten behoeve van sociale innovatie
binnen Sociaal werk in de Zorg
Student naam Rosa Kraan
Student nummer 1152833
Opleiding Social work
Titel EVL Onderzoek doen naar brede beroepsvraagstukken ten behoeve
van sociale innovatie
Code EVL SWB72D20
Datum van inleveren 05-01-2025
Versie (eerste kans of herkansing) Eerste
,Voorwoord
Tijdens mijn werk als persoonlijk begeleider bij Ambulante Hulpverlening Midden Nederland
heb ik zes cliënten met hoogbegaafd autisme begeleid. Wat mij hierbij vaak opviel, waren de
hoge eisen die we als maatschappij aan hen stellen. Hoewel we streven naar maatwerk en
cliëntgericht werken, verwachten we tegelijkertijd dat deze cliënten doelen stellen,
participeren in de samenleving, zich houden aan regels, afspraken nakomen met diverse
partijen, een huishouden onderhouden, gezond eten en een gezonde leefstijl aannemen.
Als professionals beschikken we over de basistheorie van autisme, maar het daadwerkelijk
doorgronden van het autistische brein vraagt om een gespecialiseerde benadering. Deze
uitdaging zette mij aan om me verder te verdiepen in de wereld van autisme en de
hindernissen die deze mensen ervaren bij het voldoen aan maatschappelijke verwachtingen.
Door bewuster te observeren en beter te luisteren, ontdekte ik hoe snel iemand met autisme
stress kan krijgen van ogenschijnlijk eenvoudige taken. Dit inzicht leidde tot de volgende
vraag: speelt stress een rol in het feit dat 50% van onze cliënten te maken heeft met
verslavingsproblematiek?
Ik ben mij vervolgens gaan verdiepen in de relatie tussen autisme en verslaving. Wat mij
daarbij opviel, is dat er in de wetenschappelijke literatuur weinig aandacht wordt besteed
aan deze comorbiditeit. Dit staat in schril contrast met de praktijk, waar deze combinatie
regelmatig voorkomt en grote invloed heeft op het verloop van begeleidingstrajecten. Dit
inzicht vormde uiteindelijk de basis voor het onderwerp van mijn scriptie: de samenhang
tussen autisme en verslaving
Het schrijven van mijn scriptie was een intensief en leerzaam proces. Er waren momenten
van vooruitgang en stagnatie, en periodes waarin mijn motivatie op de proef werd gesteld.
Toch kijk ik met trots terug op het resultaat. Het onderzoek heeft niet alleen mijn kennis
verdiept, maar mij ook geholpen te groeien als hulpverlener. Ik heb meer oog gekregen voor
de behoeften van mijn cliënten en meer geduld ontwikkeld voor hun individuele processen.
Ik wil graag mijn collega’s bedanken voor hun waardevolle input en ondersteuning tijdens
het onderzoek, bijvoorbeeld door mee te denken en interviews mogelijk te maken.
Daarnaast ben ik mijn familie en vrienden dankbaar voor hun geduld en aanmoediging,
vooral in de momenten dat ik het moeilijk had.
Rosa Kraan1
Zeewolde, December 2024
1
Verklaring AI
Tijdens de voorbereiding van dit werk heb ik Rosa Kraan, Chat GPT gebruikt om spelling, grammatica, structuur en/of
zinsformulering te verbeteren. Tijdens en na het gebruik van deze tool heb ik de output ervan aangepast om ervoor te zorgen
dat mijn werk mijn eigen competenties en leeruitkomsten reflecteert Ik draag de volledige verantwoordelijkheid voor de inhoud
van dit werk.
1
,Samenvatting
Het onderzoek richt zich op woonlocatie Middelste Wei waar de comorbiditeit autisme en
verslaving steeds vaker voorkomt. De begeleiders die werkzaam zijn op de woonlocatie
merken dat de doelgroep steeds complexer wordt. De decentralisatie in 2015 en de
doordecentralisatie van 2024 kunnen de oorzaak zijn. Door het landelijk personeelstekort
wordt er veel gebruikgemaakt van invalkrachten, wat niet bevorderlijk is voor de cliënten met
autisme. Zij hebben baat bij voorspelbaarheid, structuur en een vaste routine.
Door het bezoeken van andere locaties en het afnemen van interviews bij collega’s is de
conclusie getrokken dat de comorbiditeit autisme en verslaving vaak voorkomt en gezien
wordt als een complexe doelgroep. De literatuurstudie bevestigt dat de diagnoses elkaar
versterken en/of in stand houden en vragen om een specifieke aanpak. Er is nog weinig
wetenschappelijk onderzoek beschikbaar over autisme in combinatie met
verslavingsproblematiek. Hierdoor zijn de begeleiders zoekende naar een passende manier
van begeleiden die aansluit bij de behoefte van deze doelgroep. Het doel van het onderzoek
is om kennis te vergaren over de behoefte van de doelgroep zodat de begeleiders meer
handvatten en concrete richtlijnen krijgen om de doelgroep te begeleiden. De
onderzoeksvraag is als volgt: Hoe kan de begeleiding van woonlocatie Middelste Wei
passende hulp en ondersteuning bieden aan volwassen cliënten met normaal begaafd
autisme in combinatie met verslavingsproblematiek?
Uit de resultaten van het onderzoek blijkt dat de begeleiders onvoldoende kennis hebben
over deze comorbiditeit waardoor zij handelingsverlegenheid ervaren. Zij missen kennis en
expertise over het onderwerp waardoor het onderwerp óf wordt vermeden óf er niet
adequaat op wordt gereageerd. Het gevolg hiervan is dat er frictie ontstaat in de
vertrouwensband, de cliënten uit beeld raken en het begeleidingstraject stagneert.
Uit de conclusie blijkt dat de cliënten met autisme en verslaving vragen om een op maat
gemaakte aanpak waarbij zowel de specifieke kenmerken van autisme als van
verslavingsproblematiek centraal staan. Begeleiders hebben behoefte aan training over
autisme en verslaving, gericht op methodisch handelen en het bespreekbaar maken van
verslavingsproblematiek. Tools zoals motiverende gesprekstechnieken, psycho-educatie en
signalenkaart helpen cliënten inzicht te krijgen in hun gedrag en patronen. Het versterken
van structuur en voorspelbaarheid, bijvoorbeeld door vaste routines en dagindelingen,
vermindert stress en overprikkeling
Hierop volgend heb ik een drietal aanbevelingen uitgewerkt die bijdragen aan het vergroten
van kennis en expertise van de begeleiding. Er is behoefte aan cursussen en trainingsdagen
om meer kennis te vergaren over autisme en verslaving. Een cursus Motiverende
gespreksvoering is passend bij de hulpvraag van de begeleiders. Een andere optie is het
inschakelen van een ervaringsdeskundige. Daarnaast is het wenselijk om een
samenwerkingsrelatie aan te gaan met gespecialiseerde verslavingszorg om complexe
casussen te bespreken. Als laatste doe ik een aanbeveling om de implementatie van
bestaande interventies die samenkomen in een handreiking te uploaden op intranet. Zodat
informatie en toepasbare interventies over de doelgroep beschikbaar zijn voor alle collega’s.
2
, Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1 Oriënteren 5
Context 5
Aanleiding 5
Probleemanalyse 6
Hoofdstuk 2 Richten 7
Doelstelling 7
Hoofd(onderzoeks)vraag met deelvragen 8
Begripsdefiniëring 8
Maatschappelijke relevantie en beroepsrelevantie 9
Maatschappelijke relevantie 9
Relevantie voor de organisatie 9
Beroepsrelevantie 10
Hoofdstuk 3: Methoden van dataverzameling 11
Onderzoeksactiviteiten 11
Onderzoeksinstrumenten 12
Betrouwbaarheid en validiteit 14
Hoofdstuk 4 Analyseren en resultaten 15
Deelvraag 1 15
Conclusie 18
Deelvraag 2 19
Conclusie 20
Deelvraag 3 21
Conclusie 24
Deelvraag 4 24
Conclusie 26
Hoofdstuk 5 Conclusie 27
Hoofdstuk 6: Discussie 28
Hoofdstuk 7: Aanbevelingen 29
Presentatie 30
Bronnen 31
Bijlage 1 Uitwerking probleemanalyse 35
Bijlage 2 vragen gestructureerde interview collega’s 39
Bijlage 3 Interviews locaties 40
Bijlage 4 Risicosituaties & Patronen 46
Bijlage 5 Intranet 47
Bijlage 5 Handreiking 48
Bijlage 6 Feedbackformulier leerwerkbegeleider 54
3
