Samenvatting Nederlandse Taalkunde: sociolinguïstiek hoofdstuk 1 tem 14 (behalve 11)

Nederlandse taalkunde: inleiding tot de
sociolinguïstiek

Hoofdstuk 1: Spreek, en ik zal zeggen wie je bent. Eerste
kennismaking met het Nederlands in de Lage Landen (en
daarbuiten)
Waar is het Nederlands één van de officiële talen?


Het Nederlands in de wereld
Het Nederlands wordt wereldwijd door ca. 24 miljoen moedertaalsprekers gesproken. Het
is een van de officiële talen in Nederland, België, Suriname,
Aruba, Curaçao en Sint-Maarten.
Suriname:
- 1667-1954: onder bewind van de WIC / Nederland
- 1954-1975: land binnen Koninkrijksverband
- Sinds 1975 onafhankelijk

,Dat het Nederlands in die landen een officiële taal is, betekent uiteraard niet dat er in die
landen geen andere officiële talen zijn
1ste eiland dat bijzondere status heeft
2010: Eilanden konden kiezen of ze een autonoom status wouden worden binnen Nederland,
of dat ze ‘meer’ bij Nederland wouden horen.
Autonomie: Aruba, Curaçao, Sint-Maarten
Bij ned: Bonaire, Saba, Sint Eustatius




Waar heeft het Nederlands (andere) sporen nagelaten?
Dat het Nederlands in de landen op de vorige slides een officiële taal is, betekent uiteraard
niet dat er nergens anders ter wereld Nederlands gesproken wordt (d.w.z. gebieden waar het
Nederlands gesproken wordt, maar waar het geen officiële taal is).


Net over de grens
Ook in Duitsland en Frankrijk zijn er gebieden waar de bewoners een taalvariëteit spreken
die nauw verwant is met het Nederlands:
• Dialecten stoppen niet aan (artificiële) landsgrenzen (dialectcontinuüm).
• Maar: de druk van nationale talen is natuurlijk wel groot, waardoor de dialecten
van weleer verloren dreigen te gaan.
• Ook in de regio rond Kleef in Duitsland (nabij Nijmegen) werd/wordt er een
dialect gesproken dat nauw verwant is met Nederlandse dialecten
• In het gebied rond Duinkerken (Dunkerque) werd/wordt er een Vlaams dialect
gesproken (het zogenaamde Frans-Vlaams)




NEDERLANDSE HANDELSCOMPAGNIEËN
Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC)
 1602-1799
 handelsmonopolie voor de Oost
 specerijen; koffie
 o.a. Indonesisch archipel
 Jan Pieterszoon Coen stichtte in 1619 Batavia
West-Indische Compagnie (WIC)
 1621-1792

,  handelsmonopolie voor de West
 suiker; slavenhandel
 o.a. Caraïbische eilanden




Nederlandse straatnamen en leenwoorden
• biru (bier, Japans)
• pōnci (boontje, Tamil)
• kerko (van ‘kerkhof’; vloekwoord in het Ambonese Maleis)
• Lijnbaanstraat (in Galle, Sri Lanka)


Nederlands als bronnentaal in het huidige Indonesië


• Na de onafhankelijkheid in 1949 werd de officiële taal van Indonesië het Bahasa
Indonesia, een vorm van het Maleis
• Nederlands als vreemde taal aan universiteiten
• Nederlands als bronnentaal (voor historici en juristen)


Het Afrikaans

, • Afrikaans ≠variëteit van het Nederlands, maar is een aparte taal binnen de West-
Germaanse taalfamilie
• Een van de 12 officiële talen van Zuid-Afrika
• universitair onderwijs in verband met het Afrikaans is over het algemeen geïntegreerd in de
vakgroepen Nederlands
• het Afrikaans  ‘dochtertaal’ van het Nederlands
• ontstaanstheorie: het Afrikaans gaat terug op enerzijds het ‘Kaaps- Hollands’, anderzijds het
‘Hottentots-Hollands’




Mauritstad Nieuw-Nederland (New-York &
omgeving)
• 1630: Maurits van Nassau door de • In 1626 kocht de WIC het eiland Manna-hatta
Staten-Generaal benoemd tot voor de Noordamerikaanse oostkust voor 60
gouverneur-generaal van Nederlands- gulden
Brazilië • In 1664 moest de gouverneur van Nieuw-
Nederland, Peter Stuyvesant, de kolonie
• voerde beleid van religieuze tolerantie
overgeven aan de Engelsen
(eerste synagoge in de nieuwe wereld) • Nederlandse plaatsnamen
• grote particuliere universiteit in Recife, de • Brooklyn (oorspronkelijk
Faculdade Maurício de Nassau ‘Breukelen’), Flushing (van
‘Vlissingen’), Long Island
(‘Lange Eylandt’) en Rhode
Island (‘Roode Eylant’)