Samenvatting ICT & Recht 1

Samenvatting Hoofdstuk 1
Het recht

Het recht wordt kennelijk gezien als een belangrijk instrument om de samenleving te
beïnvloeden. Wat het recht precies moet bereiken, wel doel wordt nagestreefd is een zaak
van politieke keuzes. De inhoud van het recht wordt dus door de politiek bepaald. Daarom
verschilt het (gedeeltelijk) van land tot land.

Los van politiek-inhoudelijke keuzes noemen veel juridische schrijvers als belangrijkste doel
van het recht: het ordenen van de samenleving en het geven van regels om conflicten op
te lossen zodat de orde kan terugkeren.
 Door deze regels kan het samenleven van mensen ordelijk verlopen.
 Het geeft rechten en plichten zodat duidelijk wordt wat mensen van elkaar mogen
verwachten
 Mocht er toch een meningsverschil ontstaan, dan geeft het recht regels om het
conflict op te lossen.

Omschrijving recht: het recht is het geheel van overheidsregels dat de samenleving ordent.
 Wanneer partijen er niet uitkomen moet de rechter uitmaken wat ‘recht’ is in een
bepaald conflict.

Om enige ordening aan te brengen in die enorme massa juridische regels wordt het recht
ingedeeld in verschillend onderdelen, die rechtsgebieden worden genoemd.
1. Staatsrecht
2. Bestuursrecht
3. Strafrecht
4. Burgerlijk recht

Staatsrecht:
- Het staatsrecht geeft grondregels voor de organisatie van de staat. Het biedt een
beschrijving van de verschillende organen van de staat, van hun onderlinge
verhouding en van de relatie tussen burger en overheid.
- Biedt een ‘organisatieplaatje’ van de overheid. Het schetst de overheid ‘in ruste’.

Bestuursrecht:
- Het bestuursrecht houdt zich bezig met de overheid ‘in actie’. Het geeft de regels
over de bestuurstaak van de overheid.
- Met ‘bestuurstaak’ bedoelen we de ordenende taak van de overheid.
- Het bestuursrecht geeft regels voor de uitoefening van deze veelzijdige bestuurstaak.
- Bij het uitoefenen van deze taak komt de overheid veelvuldig met burgers in
aanraking. Wat de overheid in dit soort contacten wel en niet mag doen, hoe ze zich
ten opzichte van burgers dient te gedragen, wordt beschreven in het bestuursrecht.
Daarnaast biedt het bestuursrecht burgers recht op bezwaar en beroep als ze zich
tegen handelingen of besluiten van de besturende overheid willen verzetten.

,Strafrecht:
- Het strafrecht vormt maar een bescheiden onderdeel van het totale recht.
- Kenmerkend voor het strafrecht is dat het verboden gedragingen beschrijft waarop
straf staat. Wie zich toch schuldig maakt aan zo’n gedraging, kan door de rechter
gestraft worden.
- De wetgever neemt een bepaalde gedraging op in het strafrecht als hij vindt dat deze
gedraging de rechtsorde zozeer schendt, dat een bestraffende reactie van de
overheid moet volgen. (diefstal, moord, verkrachting, vernieling en valsheid in
geschifte)
- In het strafrecht spelen politie -> openbaar ministerie -> de rechter een belangrijke
rol.
- Het openbaar ministerie is er verantwoordelijk voor dat de veroordeelde de straf
ook feitelijk ondergaat.

Burgerlijk recht:
- Het burgerlijk recht regelt de rechtsverhoudingen tussen burgers onderling.
- Zo zijn er rechtsrelaties die op geld waardeerbaar zijn (vermogensrecht) en die niet
op geld waardeerbaar zijn (personen- en familierecht).
- Binnen het vermogensrecht heeft het erfrecht een specifieke plaats. Dit deel van het
vermogensrecht beschrijft wat er gebeurt met het vermogen van een overledene.
- Ten slotte behoort ook het rechtspersonenrecht tot het burgerlijk recht.
Rechtspersonen zijn organisaties en bedrijven die zelfstandig aan het rechtsverkeer
deelnemen (heeft een eigen vermogen).
- Het burgerlijk recht wordt ook wel civiel recht of privaatrecht genoemd.
 Civiel recht of privaat recht regelt dus de verhouding tussen burgers onderling.

Het recht kan niet alleen ingedeeld worden naar rechtsgebied, maar ook naar onderwerp.
Uit de verschillende rechtsgebieden worden die onderdelen gehaald die voor het onderwerp
van belang zijn.

In de vorige paragraaf deelden we het recht in naar rechtsgebied. Een andere indeling van
het recht is gebaseerd op de specifieke rol van de overheid in het rechtsgebied.
 We spreken van publiekrecht als de overheid een geheel eigen taak of positie in een
bepaald rechtsgebied heeft.
 Het staatsrecht, het bestuursrecht en strafrecht behoren tot het publiekrecht.
 In het burgerlijk recht heeft de overheid geen specifieke taak, want daarin gaat het
om rechtsverhoudingen tussen burgers onderling.
 Het burgerlijk recht behoort dus tot het privaatrecht.

Binnen het publiekrecht heeft de overheid, zoals gezegd, een specifieke rol. Ze is daar
‘hoedster van het algemeen belang’. Om deze belangen (algemeen belang,
gemeenschappelijk belang) goed te kunnen behartigen, beschikken organen van de overheid
binnen het publiekrecht over specifieke bevoegdheden waarmee ze de ‘medewerking’ van
burgers en organisaties zo nodig af kunnen dwingen.
 Wanneer een burger hier niet bij neerlegt kan hij/zij het optreden voorleggen aan
een onafhankelijke rechter aan wiens oordeel ook een overheidsorgaan gebonden is.

, (Bij iedere bevoegdheid is de mogelijkheid om je bij een onafhankelijke rechter te
verzetten).
 Het publiekrecht bevat wetten die overheidsorganen in staat stellen de
samenleving te ordenen.

Als koper heeft de overheid geen specifieke rol of bevoegdheid. Deze laatste opvatting
verdient de voorkeur. Indien een overheidsorgaan aankopen doet, gebouwen huurt of
verhuurt, of op een andere manier als ‘gewoon persoon’ binnen het burgerlijk recht handelt,
beweegt de overheid zich binnen het privaatrecht.
 Het optreden van een overheidsorgaan valt alleen onder het publiekrecht als aan de
overheid een specifieke rol of taak is toebedeeld.

Een derde indeling van het recht is het onderscheid tussen materieel en formeel recht.
 Het materieel recht beschrijft rechten en plichten van mensen en instellingen.
 Het formeel recht wordt pas van belang als materiële rechten geschonden worden.
(Procesrecht)
 Het formeel recht geeft namelijk antwoord op de vraag wat er kan worden gedaan
tegen schending van een recht of een plicht uit het materieel recht.

Juridisch gezien: het formeel recht beschrijft hoe het materieel recht gehandhaafd wordt.

Aanvulling:
 Niet alleen in het strafrecht wordt onderscheid gemaakt tussen materieel en formeel
recht, ook het burgerlijk recht en het bestuursrecht kennen materieel en formeel
recht.
 In het staatsrecht wordt geen onderscheid gemaakt tussen materieel en formeel
recht, want het staatsrecht kent maar weinig handhavingsregels. In de meeste
gevallen gaat de wetgever er kennelijk van uit dat overheidsorganen geen dwang
nodig hebben om zich aan de regels uit het staatsrecht te houden.
 Nog twee andere invullingen van recht:
 Nationaal en internationaal recht (verdragen bij internationaal recht).
 Objectief en subjectief recht.
 De rechtsregels zoals we die onder andere in wetten en verdragen vinden, worden
samen het objectieve recht genoemd. De rechten en bevoegdheden die mensen aan
dit objectieve recht ontlenen, worden subjectieve rechten genoemd.