Bestuurs(proces)recht I (hoorcolleges):
theorie, voorbeelden en uitwerkingen van
gegeven arresten tijdens het college
Algemene Beginselen van Behoorlijk Bestuur
1. Vraag: Noem de zes klassieke Algemene Beginselen van Behoorlijk Bestuur (ABBB).
Antwoord: Het motiveringsbeginsel, het rechtszekerheidsbeginsel, het vertrouwensbeginsel,
het gelijkheidsbeginsel, het zorgvuldigheidsbeginsel en het verbod van détournement de
pouvoir.
2. Vraag: Wat houdt het motiveringsbeginsel in?
Antwoord: Een bestuursorgaan moet de gronden voor zijn besluit bekendmaken. Het moet
uitleggen welk belang of welke afwegingen ten grondslag liggen aan het genomen besluit.
3. Vraag: Wat is het kernverschil tussen het formele en materiële rechtszekerheidsbeginsel?
Antwoord: Formele rechtszekerheid gaat over de kenbaarheid en voorzienbaarheid van het
recht (bijv. publicatie van wetten). Materiële rechtszekerheid gaat over de kenbaarheid en
voorzienbaarheid van besluiten van een bestuursorgaan in een concreet geval.
4. Vraag: Onder welke twee voorwaarden kan een belanghebbende een beroep doen op het
vertrouwensbeginsel?
Antwoord: 1. Er moet sprake zijn van een 'vertrouwenswekkende gedraging' van het
bestuursorgaan (bijv. een bepaalde toezegging). 2. Het door de belanghebbende geschonden
vertrouwen moet 'redelijk' (gegrond) zijn.
5. Vraag: Wat is het verschil tussen objectieve en subjectieve rechtsongelijkheid?
Antwoord: Objectieve rechtsongelijkheid: gelijke gevallen worden ongelijk
behandeld. Subjectieve rechtsongelijkheid: ongelijke gevallen worden gelijk behandeld. Het
gelijkheidsbeginsel verbiedt beide, tenzij daar een objectieve rechtvaardiging voor is.
6. Vraag: Welk ABBB is geschonden als een ambtenaar bij het nemen van een besluit
beïnvloed is door een vooroordeel?
Antwoord: Het zorgvuldigheidsbeginsel (in het bijzonder het fair play-beginsel of het beginsel
van onpartijdigheid).
7. Vraag: Wat betekent 'détournement de pouvoir'?
Antwoord: Het misbruik van bevoegdheid. Een bestuursorgaan gebruikt zijn bevoegdheid voor
een ander doel dan waarvoor die bevoegdheid is verleend.
,8. Vraag: Noem een voorbeeld van een schending van het rechtszekerheidsbeginsel.
Antwoord: Het intrekken van een vergunning met onmiddellijke ingang, zonder een
overgangsregeling voor de vergunninghouder die redelijkerwijs op de continuïteit van de
vergunning mocht vertrouwen.
9. Vraag: Welk wetsartikel in de Algemene wet bestuursrecht (Awb) codificeert de meeste
ABBB's?
Antwoord: Artikel 3:2 Awb: "Een bestuursorgaan betracht een behoorlijke voorbereiding van
een besluit en put zich niet uit tot een besluit dat kennelijk ondoelmatig is."
10. Vraag: Kan een schending van een ABBB altijd leiden tot vernietiging van een besluit?
Antwoord: Nee, soms kan het een relatief of irrelevant gebrek zijn (artikel 3:47 Awb). De rechter
weegt de ernst van de schending af tegen de gevolgen van vernietiging.
Besluit, Beschikking en Besluit van Buitenlandse Aard
11. Vraag: Geef de definitie van een 'besluit' volgens de Awb.
Antwoord: Een besluit is een schriftelijke beslissing van een bestuursorgaan, inhoudende een
publiekrechtelijke rechtshandeling (artikel 1:3, lid 1 Awb).
12. Vraag: Wat is het verschil tussen een 'besluit' en een 'beschikking'?
Antwoord: Alle beschikkingen zijn besluiten, maar niet alle besluiten zijn beschikkingen. Een
beschikking is een concreet besluit gericht op een bepaald persoon (artikel 1:3, lid 2 Awb), zoals
een vergunning, subsidie of boete.
13. Vraag: Noem een voorbeeld van een besluit dat geen beschikking is.
Antwoord: Een algemeen verbindend voorschrift (AVV), zoals een gemeentelijke APV. Dit is een
abstracte regel, niet gericht op een bepaalde persoon.
14. Vraag: Wat is een 'Besluit van Buitenlandse Aard' (BBA)?
Antwoord: Een besluit dat weliswaar binnen de formele bevoegdheid van een bestuursorgaan
valt, maar waarvan de inhoud zo onredelijk is dat het niet aan het bestuursorgaan kan worden
toegerekend. Het wordt geacht een privaatrechtelijke handeling te zijn.
15. Vraag: Wat is de rechtsgevolg van de kwalificatie 'BBA'?
Antwoord: Het bestuursbesluit is onrechtmatig, maar de bestuursrechter is niet bevoegd. De
belanghebbende moet naar de civiele rechter voor een schadevergoeding (onrechtmatige
daad).
16. Vraag: In welk beroemde arrest heeft de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van
State (Afdeling) het leerstuk van het BBA ontwikkeld?
Antwoord: Het Haviltex-arrest (noot: dit is een beroemd civiel arrest over uitleg, het concept
BBA is verder ontwikkeld in arresten zoals Groningen-Haren).
,17. Vraag: Noem een voorbeeld van een situatie die mogelijk als een BBA kan worden
gekwalificeerd.
Antwoord: Een gemeente die een vergunning weigert voor een feestje van een buurtbewoner,
uitsluitend omdat de wethouder een persoonlijke wrok tegen hem koestert.
Bezwaar en Beroep
18. Vraag: Wat is het formele doel van de bezwaarfase?
Antwoord: Het biedt het bestuursorgaan de gelegenheid het eigen besluit here te bezien
(autonoom herstel) voordat een rechter er zich over buigt.
19. Vraag: Wat is het verschil tussen 'bezwaar' en 'beroep'?
Antwoord: Bezwaar wordt gemaakt bij het bestuursorgaan dat het oorspronkelijke besluit heeft
genomen. Beroep wordt ingesteld bij een onafhankelijke rechter (de bestuursrechter).
20. Vraag: Binnen welke termijn moet over het algemeen bezwaar worden gemaakt?
Antwoord: Binnen 6 weken na de dag waarop het besluit is bekendgemaakt (artikel 6:7 Awb).
21. Vraag: Wat is het gevolg als een belanghebbende verzuimt eerst bezwaar te maken, terwijl
dat wel verplicht is?
Antwoord: Het beroep bij de bestuursrechter is niet-ontvankelijk. Het bezwaar is een verplichte
voorprocedure.
22. Vraag: Wanneer is een hoorplicht van toepassing in de bezwaarfase?
Antwoord: Indien de belanghebbende die het bezwaar heeft gemaakt daarom verzoekt, tenzij
het bezwaar kennelijk niet-ontvankelijk of kennelijk ongegrond is (artikel 7:2 Awb).
23. Vraag: Wat is het principe van 'concentratie van middelen'?
Antwoord: Een appellant moet alle gronden en bezwaren die hij tegen het besluit heeft, in één
keer in het beroepschrift naar voren brengen. Nieuwe gronden later in de procedure zijn in
principe niet toegestaan.
Het Besluit met Voorbereidingsvereisten
24. Vraag: Wat is een 'beschikking met voorbereidingsvereisten'?
Antwoord: Een beschikking waarvoor de wet een bijzondere procedure voorschrijft voordat
deze mag worden genomen, zoals het horen van belanghebbenden of het inwinnen van advies.
25. Vraag: Noem twee voorbeelden van voorbereidingsvereisten.
Antwoord: 1. Het instellen van een commissie voor bezwaarschriften (advies). 2. Het verplicht
horen van belanghebbenden.
, 26. Vraag: Wat is de sanctie als een essentieel voorbereidingsvereiste is verzuimd?
Antwoord: Het besluit is in strijd met het zorgvuldigheidsbeginsel en kan worden vernietigd
wegens een formeel gebrek.
27. Vraag: Wat is het verschil tussen een 'verplicht' en een 'vrijwillig' horen?
Antwoord: Een verplicht horen is voorgeschreven door de wet. Een vrijwillig horen gebeurt op
initiatief van het bestuursorgaan zelf, maar als het eenmaal heeft plaatsgevonden, moet het wel
zorgvuldig worden uitgevoerd.
Delegatie en Mandaat
28. Vraag: Wat is 'delegatie'?
Antwoord: Het overdragen van beslissingsbevoegdheid van een hoger bestuursorgaan aan een
lager orgaan (bijv. van de minister aan een directeur-generaal).
29. Vraag: Wat is 'mandaat'?
Antwoord: Het overdragen van de bevoegdheid om in naam van het bestuursorgaan besluiten
te nemen aan een ondergeschikte (ambtenaar). De verantwoordelijkheid blijft bij het
mandaatgevende orgaan.
30. Vraag: Wat is het belangrijkste verschil tussen delegatie en mandaat?
Antwoord: Bij delegatie verschuift de beslissingsbevoegdheid, bij mandaat verschuift alleen de
uitvoeringsbevoegdheid, maar blijft de bevoegdheid bij het oorspronkelijke orgaan.
31. Vraag: Wat is 'subdelegatie'?
Antwoord: Het door een gedelegeerde zijn bevoegdheid opnieuw overdragen aan een nóg lager
orgaan. Dit is alleen toegestaan als de wet dat uitdrukkelijk toestaat.
32. Vraag: Kan een burgemeester gemandateerd worden om namens de gemeenteraad
besluiten te nemen?
Antwoord: Nee, mandaat is alleen mogelijk binnen hetzelfde bestuursorgaan (van college naar
ambtenaar) of binnen een hiërarchische verhouding. De raad en het college zijn verschillende
organen.
Toepassing en Uitleg van Rechtsregels
33. Vraag: Wat is de 'Haviltex-formule'?
Antwoord: Bij de uitleg van een (rechts)handeling is niet de letterlijke tekst, maar wat partijen
over en weer redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten maatgevend. Dit vereist een beroep
op de wederzijdse bedoelingen en de omstandigheden van het geval.
34. Vraag: In welke type zaken wordt de Haviltex-criteria vooral toegepast?
Antwoord: Vooral in privaatrechtelijke verhoudingen, maar de onderliggende gedachte (niet de
theorie, voorbeelden en uitwerkingen van
gegeven arresten tijdens het college
Algemene Beginselen van Behoorlijk Bestuur
1. Vraag: Noem de zes klassieke Algemene Beginselen van Behoorlijk Bestuur (ABBB).
Antwoord: Het motiveringsbeginsel, het rechtszekerheidsbeginsel, het vertrouwensbeginsel,
het gelijkheidsbeginsel, het zorgvuldigheidsbeginsel en het verbod van détournement de
pouvoir.
2. Vraag: Wat houdt het motiveringsbeginsel in?
Antwoord: Een bestuursorgaan moet de gronden voor zijn besluit bekendmaken. Het moet
uitleggen welk belang of welke afwegingen ten grondslag liggen aan het genomen besluit.
3. Vraag: Wat is het kernverschil tussen het formele en materiële rechtszekerheidsbeginsel?
Antwoord: Formele rechtszekerheid gaat over de kenbaarheid en voorzienbaarheid van het
recht (bijv. publicatie van wetten). Materiële rechtszekerheid gaat over de kenbaarheid en
voorzienbaarheid van besluiten van een bestuursorgaan in een concreet geval.
4. Vraag: Onder welke twee voorwaarden kan een belanghebbende een beroep doen op het
vertrouwensbeginsel?
Antwoord: 1. Er moet sprake zijn van een 'vertrouwenswekkende gedraging' van het
bestuursorgaan (bijv. een bepaalde toezegging). 2. Het door de belanghebbende geschonden
vertrouwen moet 'redelijk' (gegrond) zijn.
5. Vraag: Wat is het verschil tussen objectieve en subjectieve rechtsongelijkheid?
Antwoord: Objectieve rechtsongelijkheid: gelijke gevallen worden ongelijk
behandeld. Subjectieve rechtsongelijkheid: ongelijke gevallen worden gelijk behandeld. Het
gelijkheidsbeginsel verbiedt beide, tenzij daar een objectieve rechtvaardiging voor is.
6. Vraag: Welk ABBB is geschonden als een ambtenaar bij het nemen van een besluit
beïnvloed is door een vooroordeel?
Antwoord: Het zorgvuldigheidsbeginsel (in het bijzonder het fair play-beginsel of het beginsel
van onpartijdigheid).
7. Vraag: Wat betekent 'détournement de pouvoir'?
Antwoord: Het misbruik van bevoegdheid. Een bestuursorgaan gebruikt zijn bevoegdheid voor
een ander doel dan waarvoor die bevoegdheid is verleend.
,8. Vraag: Noem een voorbeeld van een schending van het rechtszekerheidsbeginsel.
Antwoord: Het intrekken van een vergunning met onmiddellijke ingang, zonder een
overgangsregeling voor de vergunninghouder die redelijkerwijs op de continuïteit van de
vergunning mocht vertrouwen.
9. Vraag: Welk wetsartikel in de Algemene wet bestuursrecht (Awb) codificeert de meeste
ABBB's?
Antwoord: Artikel 3:2 Awb: "Een bestuursorgaan betracht een behoorlijke voorbereiding van
een besluit en put zich niet uit tot een besluit dat kennelijk ondoelmatig is."
10. Vraag: Kan een schending van een ABBB altijd leiden tot vernietiging van een besluit?
Antwoord: Nee, soms kan het een relatief of irrelevant gebrek zijn (artikel 3:47 Awb). De rechter
weegt de ernst van de schending af tegen de gevolgen van vernietiging.
Besluit, Beschikking en Besluit van Buitenlandse Aard
11. Vraag: Geef de definitie van een 'besluit' volgens de Awb.
Antwoord: Een besluit is een schriftelijke beslissing van een bestuursorgaan, inhoudende een
publiekrechtelijke rechtshandeling (artikel 1:3, lid 1 Awb).
12. Vraag: Wat is het verschil tussen een 'besluit' en een 'beschikking'?
Antwoord: Alle beschikkingen zijn besluiten, maar niet alle besluiten zijn beschikkingen. Een
beschikking is een concreet besluit gericht op een bepaald persoon (artikel 1:3, lid 2 Awb), zoals
een vergunning, subsidie of boete.
13. Vraag: Noem een voorbeeld van een besluit dat geen beschikking is.
Antwoord: Een algemeen verbindend voorschrift (AVV), zoals een gemeentelijke APV. Dit is een
abstracte regel, niet gericht op een bepaalde persoon.
14. Vraag: Wat is een 'Besluit van Buitenlandse Aard' (BBA)?
Antwoord: Een besluit dat weliswaar binnen de formele bevoegdheid van een bestuursorgaan
valt, maar waarvan de inhoud zo onredelijk is dat het niet aan het bestuursorgaan kan worden
toegerekend. Het wordt geacht een privaatrechtelijke handeling te zijn.
15. Vraag: Wat is de rechtsgevolg van de kwalificatie 'BBA'?
Antwoord: Het bestuursbesluit is onrechtmatig, maar de bestuursrechter is niet bevoegd. De
belanghebbende moet naar de civiele rechter voor een schadevergoeding (onrechtmatige
daad).
16. Vraag: In welk beroemde arrest heeft de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van
State (Afdeling) het leerstuk van het BBA ontwikkeld?
Antwoord: Het Haviltex-arrest (noot: dit is een beroemd civiel arrest over uitleg, het concept
BBA is verder ontwikkeld in arresten zoals Groningen-Haren).
,17. Vraag: Noem een voorbeeld van een situatie die mogelijk als een BBA kan worden
gekwalificeerd.
Antwoord: Een gemeente die een vergunning weigert voor een feestje van een buurtbewoner,
uitsluitend omdat de wethouder een persoonlijke wrok tegen hem koestert.
Bezwaar en Beroep
18. Vraag: Wat is het formele doel van de bezwaarfase?
Antwoord: Het biedt het bestuursorgaan de gelegenheid het eigen besluit here te bezien
(autonoom herstel) voordat een rechter er zich over buigt.
19. Vraag: Wat is het verschil tussen 'bezwaar' en 'beroep'?
Antwoord: Bezwaar wordt gemaakt bij het bestuursorgaan dat het oorspronkelijke besluit heeft
genomen. Beroep wordt ingesteld bij een onafhankelijke rechter (de bestuursrechter).
20. Vraag: Binnen welke termijn moet over het algemeen bezwaar worden gemaakt?
Antwoord: Binnen 6 weken na de dag waarop het besluit is bekendgemaakt (artikel 6:7 Awb).
21. Vraag: Wat is het gevolg als een belanghebbende verzuimt eerst bezwaar te maken, terwijl
dat wel verplicht is?
Antwoord: Het beroep bij de bestuursrechter is niet-ontvankelijk. Het bezwaar is een verplichte
voorprocedure.
22. Vraag: Wanneer is een hoorplicht van toepassing in de bezwaarfase?
Antwoord: Indien de belanghebbende die het bezwaar heeft gemaakt daarom verzoekt, tenzij
het bezwaar kennelijk niet-ontvankelijk of kennelijk ongegrond is (artikel 7:2 Awb).
23. Vraag: Wat is het principe van 'concentratie van middelen'?
Antwoord: Een appellant moet alle gronden en bezwaren die hij tegen het besluit heeft, in één
keer in het beroepschrift naar voren brengen. Nieuwe gronden later in de procedure zijn in
principe niet toegestaan.
Het Besluit met Voorbereidingsvereisten
24. Vraag: Wat is een 'beschikking met voorbereidingsvereisten'?
Antwoord: Een beschikking waarvoor de wet een bijzondere procedure voorschrijft voordat
deze mag worden genomen, zoals het horen van belanghebbenden of het inwinnen van advies.
25. Vraag: Noem twee voorbeelden van voorbereidingsvereisten.
Antwoord: 1. Het instellen van een commissie voor bezwaarschriften (advies). 2. Het verplicht
horen van belanghebbenden.
, 26. Vraag: Wat is de sanctie als een essentieel voorbereidingsvereiste is verzuimd?
Antwoord: Het besluit is in strijd met het zorgvuldigheidsbeginsel en kan worden vernietigd
wegens een formeel gebrek.
27. Vraag: Wat is het verschil tussen een 'verplicht' en een 'vrijwillig' horen?
Antwoord: Een verplicht horen is voorgeschreven door de wet. Een vrijwillig horen gebeurt op
initiatief van het bestuursorgaan zelf, maar als het eenmaal heeft plaatsgevonden, moet het wel
zorgvuldig worden uitgevoerd.
Delegatie en Mandaat
28. Vraag: Wat is 'delegatie'?
Antwoord: Het overdragen van beslissingsbevoegdheid van een hoger bestuursorgaan aan een
lager orgaan (bijv. van de minister aan een directeur-generaal).
29. Vraag: Wat is 'mandaat'?
Antwoord: Het overdragen van de bevoegdheid om in naam van het bestuursorgaan besluiten
te nemen aan een ondergeschikte (ambtenaar). De verantwoordelijkheid blijft bij het
mandaatgevende orgaan.
30. Vraag: Wat is het belangrijkste verschil tussen delegatie en mandaat?
Antwoord: Bij delegatie verschuift de beslissingsbevoegdheid, bij mandaat verschuift alleen de
uitvoeringsbevoegdheid, maar blijft de bevoegdheid bij het oorspronkelijke orgaan.
31. Vraag: Wat is 'subdelegatie'?
Antwoord: Het door een gedelegeerde zijn bevoegdheid opnieuw overdragen aan een nóg lager
orgaan. Dit is alleen toegestaan als de wet dat uitdrukkelijk toestaat.
32. Vraag: Kan een burgemeester gemandateerd worden om namens de gemeenteraad
besluiten te nemen?
Antwoord: Nee, mandaat is alleen mogelijk binnen hetzelfde bestuursorgaan (van college naar
ambtenaar) of binnen een hiërarchische verhouding. De raad en het college zijn verschillende
organen.
Toepassing en Uitleg van Rechtsregels
33. Vraag: Wat is de 'Haviltex-formule'?
Antwoord: Bij de uitleg van een (rechts)handeling is niet de letterlijke tekst, maar wat partijen
over en weer redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten maatgevend. Dit vereist een beroep
op de wederzijdse bedoelingen en de omstandigheden van het geval.
34. Vraag: In welke type zaken wordt de Haviltex-criteria vooral toegepast?
Antwoord: Vooral in privaatrechtelijke verhoudingen, maar de onderliggende gedachte (niet de
