Recht
Staatsrecht en grondrechten
2.1 Hoofdthema’s staatsrecht
De staat kan omschreven worden als een rechtsgemeenschap van overheid en burgers
(onderdanen) op een bepaald grondgebied. Het is de overheid die daarbij gezag uitoefent.
De twee hoofdonderwerpen uit staatsrecht zijn:
- de staatsorganen en een bevoegdheden;
- De fundamentele rechten van de onderdaan (grondrechten).
De rechtsbronnen waar staatsrechtelijke rechtsregels te vinden zijn, zijn:
- de Grondwet
- andere wettelijke regelingen, zoals de Provinciewet;
- bepaalde internationale verdragen;
- het staatsrechtelijke gewoonterecht.
2.2 Kenmerken van de Nederlandse staat
Macht
Machtenscheiding= organen houden zich slechts met één bepaalde macht bezig en ze
moeten elkaar controleren.
De onderscheiden machten bestaan uit:
- de wetgevende macht (het geven van algemeen verbindende regels).
- de uitvoerende of bestuurlijke macht (het uitvoeren van regels).
- de rechterlijke macht (het oplossen van conflicten naar aanleiding van de uitvoering).
Gedecentraliseerde eenheidsstaat
Nederland is een gedecentraliseerde eenheidsstaat.
➔ Eenheidsstaat= overheidsfuncties worden centraal vervuld, tenzij nadrukkelijk anders
is bepaald.
Het begrip eenheidsstaat slaat op het feit dat:
- de bevoegdheden die door de centrale overheid naar lagere overheden
overgeheveld zijn, altijd door de centrale overheid kunnen worden teruggenomen;
- hogere overheden controle uitoefenen op lagere overheden.
Provincies en gemeenten hebben met betrekking tot de taken op een grondgebied eigen
bevoegdheden, dus ze zijn autonoom.
Provincies en gemeente moeten soms ook regels opstellen in opdracht van een hogere
regeling, dus is er sprake van medebewind.
Parlementair-democratische rechtsstaat
, Kenmerken van een rechtsstaat:
1. Het legaliteitsbeginsel: elk overheidshandelen moet op een wettelijke grondslag
berusten.
2. Het beginsel van de machtenscheiding: in principe mag een orgaan zich slechts met
het uitoefenen van één macht bezighouden.
3. Het bestaan van grondrechten
4. Onafhankelijke rechtspraak: in geschillen tussen overheid en burger kan door een
onafhankelijke rechter worden beslist. Hiermee is het overheidshandelingen te
controleren.
Kenmerken van een parlementaire democratie:
- Het bestaan van vrije en geheime verkiezingen om van een gekozen
volksvertegenwoordiger verzekerd te zijn. Hierdoor hebben burgers het recht om te
kiezen door wie ze willen worden geregeerd.
- De mogelijkheid van de rechtstreekse invloed van burgers.
➔ Het petitierecht: het recht van de burger om bij officiële instanties zoals de
regering of het parlement een verzoekschrift ofwel petitie aan te brengen.
➔ Het burgerinitiatief: de kiesgerechtigden kan voorstellen om met
ondersteuning van 40.000 handtekeningen van een bepaald onderwerp op de
agenda van de Tweede Kamer te laten plaatsen.
➔ Het raadgevend referendum: instrument dat kon worden gehouden over een
wet die of een verdrag dat al wel was aangenomen en bekrachtigd, maar nog
niet in werking was getreden.
- Openbaarheid van besluitvorming en openbaarheid van besluiten.
- Vertegenwoordigende collega’s. De Staten-Generaal, Provinciale Staten en
gemeenteraden hebben als vertegenwoordigers van het volk invloed op de
besluitvorming, beslissingsrecht en/of de bevoegdheid tot controle achteraf.
- Parlementaire stelsel. De volksvertegenwoordiging heeft het laatste woord over de
vraag of de regering aan het bewind kan blijven.
- Het bestaan van vrije en onafhankelijke media
Rechtspersoon
Mensen, natuurlijke personen, worden rechtssubject bij de geboorte.
Het is kenmerkend voor een rechtspersoon dat hij een eigen vermogen en eigen rechten en
plichten heeft.
Openbaar lichaam en (bestuurs)orgaan
Het openbaar lichaam bestaat uit een aantal bestuursorganen. Deze bestuursorganen
treden op namens de (publiekrechtelijke) rechtspersoon, het openbaar lichaam (staat,
provincie en gemeente).
In een rechtsgeding wordt niet het bestuursorgaan, maar de staat, provincie of gemeente
gedagvaard.
In de Wet gemeenschappelijke regelingen is de mogelijkheid/verplichting opgenomen dat
boven genoemde bestuursorganen samenwerken over de gemeente- of provinciegrenzen
heen.
Staatsrecht en grondrechten
2.1 Hoofdthema’s staatsrecht
De staat kan omschreven worden als een rechtsgemeenschap van overheid en burgers
(onderdanen) op een bepaald grondgebied. Het is de overheid die daarbij gezag uitoefent.
De twee hoofdonderwerpen uit staatsrecht zijn:
- de staatsorganen en een bevoegdheden;
- De fundamentele rechten van de onderdaan (grondrechten).
De rechtsbronnen waar staatsrechtelijke rechtsregels te vinden zijn, zijn:
- de Grondwet
- andere wettelijke regelingen, zoals de Provinciewet;
- bepaalde internationale verdragen;
- het staatsrechtelijke gewoonterecht.
2.2 Kenmerken van de Nederlandse staat
Macht
Machtenscheiding= organen houden zich slechts met één bepaalde macht bezig en ze
moeten elkaar controleren.
De onderscheiden machten bestaan uit:
- de wetgevende macht (het geven van algemeen verbindende regels).
- de uitvoerende of bestuurlijke macht (het uitvoeren van regels).
- de rechterlijke macht (het oplossen van conflicten naar aanleiding van de uitvoering).
Gedecentraliseerde eenheidsstaat
Nederland is een gedecentraliseerde eenheidsstaat.
➔ Eenheidsstaat= overheidsfuncties worden centraal vervuld, tenzij nadrukkelijk anders
is bepaald.
Het begrip eenheidsstaat slaat op het feit dat:
- de bevoegdheden die door de centrale overheid naar lagere overheden
overgeheveld zijn, altijd door de centrale overheid kunnen worden teruggenomen;
- hogere overheden controle uitoefenen op lagere overheden.
Provincies en gemeenten hebben met betrekking tot de taken op een grondgebied eigen
bevoegdheden, dus ze zijn autonoom.
Provincies en gemeente moeten soms ook regels opstellen in opdracht van een hogere
regeling, dus is er sprake van medebewind.
Parlementair-democratische rechtsstaat
, Kenmerken van een rechtsstaat:
1. Het legaliteitsbeginsel: elk overheidshandelen moet op een wettelijke grondslag
berusten.
2. Het beginsel van de machtenscheiding: in principe mag een orgaan zich slechts met
het uitoefenen van één macht bezighouden.
3. Het bestaan van grondrechten
4. Onafhankelijke rechtspraak: in geschillen tussen overheid en burger kan door een
onafhankelijke rechter worden beslist. Hiermee is het overheidshandelingen te
controleren.
Kenmerken van een parlementaire democratie:
- Het bestaan van vrije en geheime verkiezingen om van een gekozen
volksvertegenwoordiger verzekerd te zijn. Hierdoor hebben burgers het recht om te
kiezen door wie ze willen worden geregeerd.
- De mogelijkheid van de rechtstreekse invloed van burgers.
➔ Het petitierecht: het recht van de burger om bij officiële instanties zoals de
regering of het parlement een verzoekschrift ofwel petitie aan te brengen.
➔ Het burgerinitiatief: de kiesgerechtigden kan voorstellen om met
ondersteuning van 40.000 handtekeningen van een bepaald onderwerp op de
agenda van de Tweede Kamer te laten plaatsen.
➔ Het raadgevend referendum: instrument dat kon worden gehouden over een
wet die of een verdrag dat al wel was aangenomen en bekrachtigd, maar nog
niet in werking was getreden.
- Openbaarheid van besluitvorming en openbaarheid van besluiten.
- Vertegenwoordigende collega’s. De Staten-Generaal, Provinciale Staten en
gemeenteraden hebben als vertegenwoordigers van het volk invloed op de
besluitvorming, beslissingsrecht en/of de bevoegdheid tot controle achteraf.
- Parlementaire stelsel. De volksvertegenwoordiging heeft het laatste woord over de
vraag of de regering aan het bewind kan blijven.
- Het bestaan van vrije en onafhankelijke media
Rechtspersoon
Mensen, natuurlijke personen, worden rechtssubject bij de geboorte.
Het is kenmerkend voor een rechtspersoon dat hij een eigen vermogen en eigen rechten en
plichten heeft.
Openbaar lichaam en (bestuurs)orgaan
Het openbaar lichaam bestaat uit een aantal bestuursorganen. Deze bestuursorganen
treden op namens de (publiekrechtelijke) rechtspersoon, het openbaar lichaam (staat,
provincie en gemeente).
In een rechtsgeding wordt niet het bestuursorgaan, maar de staat, provincie of gemeente
gedagvaard.
In de Wet gemeenschappelijke regelingen is de mogelijkheid/verplichting opgenomen dat
boven genoemde bestuursorganen samenwerken over de gemeente- of provinciegrenzen
heen.
