4.1. Empathieontwikkeling
Een ander woord voor empathie is
inlevingsvermogen. Empathie betekent dat je je kunt verplaatsen in een
ander en dat je je iets kunt voorstellen bij de gevoelens van een ander.
Een goede empathieontwikkeling zorgt er uiteindelijk voor dat sociale
relaties goed verlopen en dat je op gepaste manier op de ander kunt
reageren. Empathie is ook een voorwaarde voor het ontstaan van
prosociaal gedrag, zoals het helpen en kunnen troosten. Samen spelen en
samenwerken kan alleen als de empathische ontwikkeling goed verloopt.
De basis voor de empatische ontwikkeling wordt in het eerste levensjaar
gelegd, doordat er interactie is tussen ouders en kind. Hoe ouder het kind
wordt, hoe meer het leert zich in te leven in andere kinderen en rekening
te houden met de gevoelens van een ander. Empathie ontwikkelt zich in
fasen.
Egocentrische empathie
In het tweede levensjaar is er egocentrische empathie. Dit wil zeggen
dat een kind zich probeert in te leven in een ander kind, maar dat nog
doet vanuit zijn eigen gevoelens en behoeften. Kinderen snappen dat het
verdriet van een ander ook bij de ander hoort. Ze laten troostgedrag zien,
maar ze troosten op een manier waarop ze zelf getroost willen worden.
Ingeleefde empathie
Vanaf het derde levensjaar kunnen kinderen zich steeds beter inleven in
de gevoelens van anderen. Als er problemen zijn, begrijpen ze dat de
oplossing die voor hen werkt, niet de beste oplossing hoeft te zijn voor een
ander. Ze proberen ook steeds meer te begrijpen waarom een ander kind
verdrietig is. In deze fase spreek je van ingeleefde empathie.
Persoonlijke empathie
Rond vierjarige leeftijd ontwikkelt zich persoonlijke empathie. Het kind
kan zich nu inleven in de gevoelens en behoeften van andere kinderen.
Kinderen snappen dat een ander kind z’n eigen geschiedenis heeft. Een
kind kan het verdriet van een ander kind over de dood van een konijn
begrijpen, ook als het zelf nog nooit een huisdier heeft verloren. Dat komt
omdat het kinderen van deze leeftijd meer taal en een rijker
gedachteleven tot zijn beschikking heeft. Het kind is in staat om zijn
gedachten beter onder woorden te brengen en begrijpt ook beter wat
andere kinderen zeggen en doen.
Theory of mind
, Een kind gaat tijdens zijn ontwikkeling dus meer en meer begrijpen dat
anderen ook emoties en gevoelens hebben. Een kind begrijpt ook dat die
emoties kunnen verschillen van de eigen emoties. Je noemt dit Theory of
mind: het vermogen je een beeld te vormen vanuit het perspectief van de
ander. Als je beschrijft wat de ander denkt, voelt of ziet, dan maak je
gebruik van Theory of mind (kortweg: Tom). Kinderen uit grote gezinnen en
kinderen die naar een kinderdagopvang gaan, ontwikkelen eerder een
Theory of mind dan kinderen die niet zoveel met leeftijdsgenoten spelen.
Theory of mind is een noodzakelijke vaardigheid om empatisch te kunnen
zijn, de ontwikkeling ervan loopt constant door.
4.2. Hechtingsontwikkeling
Hechting is de diepe, blijvende band die een kind ontwikkelt met zijn
opvoeders. Baby’s van nul tot drie maanden gebruiken specifiek gedrag –
zoals lachen, huilen, brabbelen – om in contact te komen met anderen. Dit
heet gehechtheidsgedrag. In de eerste levensjaren zijn kinderen
kwetsbaar en afhankelijk van de verzorging en de bescherming van
anderen. Ze hechten zich dan ook aan de volwassenen die hen dit bieden.
Je noemt dit hechtingsfiguren.
In het begin heeft een baby één hechtingsfiguur. Dit noem je exclusieve
gehechtheid. Dat is meestal de moeder. Maar al snel is er ruimte voor
meer hechtingsfiguren, zoals de vader, opa en oma. Door de band die het
kind heeft met zijn opvoeder(s), voelt het veiligheid, geborgenheid en
voldoening.
Scheidingsangst
Scheidingsangst is de angst die sommige kinderen voelen als een ouder
weggaat. Scheidingsangst noem je ook wel verlatingsangst. Dit is het
hevigst tussen de acht en achttien maanden. Scheidingsangst is een fase
en heeft te maken met angst hebben voor het onbekende. Het jonge kind
denkt dat dingen die je niet ziet ook niet (meer) bestaan. In je werk krijg je
regelmatig te maken met kinderen die moeite hebben met het nemen van
afscheid. Kinderen kunnen zich op dat moment vreselijk verloren en
onbegrepen voelen. Zij missen dan de mensen waar ze zich veilig en
vertrouwd bij voelen. Het heeft geen zin om boos te worden op het kind.
Het kan er niets aan doen. Het is belangrijk dat je er bent en veiligheid en
geborgenheid biedt.
Scheidingsangst kun je verminderen door een kiekeboespel te spelen.
Door even te ‘verdwijnen’ en dan weer te verschijnen, laat de volwassene
zien dat die weer terugkomt. Scheidingsangst verdwijnt als kinderen
begrijpen dat de ouder altijd weer terugkomt.
Veilige hechting
Een ander woord voor empathie is
inlevingsvermogen. Empathie betekent dat je je kunt verplaatsen in een
ander en dat je je iets kunt voorstellen bij de gevoelens van een ander.
Een goede empathieontwikkeling zorgt er uiteindelijk voor dat sociale
relaties goed verlopen en dat je op gepaste manier op de ander kunt
reageren. Empathie is ook een voorwaarde voor het ontstaan van
prosociaal gedrag, zoals het helpen en kunnen troosten. Samen spelen en
samenwerken kan alleen als de empathische ontwikkeling goed verloopt.
De basis voor de empatische ontwikkeling wordt in het eerste levensjaar
gelegd, doordat er interactie is tussen ouders en kind. Hoe ouder het kind
wordt, hoe meer het leert zich in te leven in andere kinderen en rekening
te houden met de gevoelens van een ander. Empathie ontwikkelt zich in
fasen.
Egocentrische empathie
In het tweede levensjaar is er egocentrische empathie. Dit wil zeggen
dat een kind zich probeert in te leven in een ander kind, maar dat nog
doet vanuit zijn eigen gevoelens en behoeften. Kinderen snappen dat het
verdriet van een ander ook bij de ander hoort. Ze laten troostgedrag zien,
maar ze troosten op een manier waarop ze zelf getroost willen worden.
Ingeleefde empathie
Vanaf het derde levensjaar kunnen kinderen zich steeds beter inleven in
de gevoelens van anderen. Als er problemen zijn, begrijpen ze dat de
oplossing die voor hen werkt, niet de beste oplossing hoeft te zijn voor een
ander. Ze proberen ook steeds meer te begrijpen waarom een ander kind
verdrietig is. In deze fase spreek je van ingeleefde empathie.
Persoonlijke empathie
Rond vierjarige leeftijd ontwikkelt zich persoonlijke empathie. Het kind
kan zich nu inleven in de gevoelens en behoeften van andere kinderen.
Kinderen snappen dat een ander kind z’n eigen geschiedenis heeft. Een
kind kan het verdriet van een ander kind over de dood van een konijn
begrijpen, ook als het zelf nog nooit een huisdier heeft verloren. Dat komt
omdat het kinderen van deze leeftijd meer taal en een rijker
gedachteleven tot zijn beschikking heeft. Het kind is in staat om zijn
gedachten beter onder woorden te brengen en begrijpt ook beter wat
andere kinderen zeggen en doen.
Theory of mind
, Een kind gaat tijdens zijn ontwikkeling dus meer en meer begrijpen dat
anderen ook emoties en gevoelens hebben. Een kind begrijpt ook dat die
emoties kunnen verschillen van de eigen emoties. Je noemt dit Theory of
mind: het vermogen je een beeld te vormen vanuit het perspectief van de
ander. Als je beschrijft wat de ander denkt, voelt of ziet, dan maak je
gebruik van Theory of mind (kortweg: Tom). Kinderen uit grote gezinnen en
kinderen die naar een kinderdagopvang gaan, ontwikkelen eerder een
Theory of mind dan kinderen die niet zoveel met leeftijdsgenoten spelen.
Theory of mind is een noodzakelijke vaardigheid om empatisch te kunnen
zijn, de ontwikkeling ervan loopt constant door.
4.2. Hechtingsontwikkeling
Hechting is de diepe, blijvende band die een kind ontwikkelt met zijn
opvoeders. Baby’s van nul tot drie maanden gebruiken specifiek gedrag –
zoals lachen, huilen, brabbelen – om in contact te komen met anderen. Dit
heet gehechtheidsgedrag. In de eerste levensjaren zijn kinderen
kwetsbaar en afhankelijk van de verzorging en de bescherming van
anderen. Ze hechten zich dan ook aan de volwassenen die hen dit bieden.
Je noemt dit hechtingsfiguren.
In het begin heeft een baby één hechtingsfiguur. Dit noem je exclusieve
gehechtheid. Dat is meestal de moeder. Maar al snel is er ruimte voor
meer hechtingsfiguren, zoals de vader, opa en oma. Door de band die het
kind heeft met zijn opvoeder(s), voelt het veiligheid, geborgenheid en
voldoening.
Scheidingsangst
Scheidingsangst is de angst die sommige kinderen voelen als een ouder
weggaat. Scheidingsangst noem je ook wel verlatingsangst. Dit is het
hevigst tussen de acht en achttien maanden. Scheidingsangst is een fase
en heeft te maken met angst hebben voor het onbekende. Het jonge kind
denkt dat dingen die je niet ziet ook niet (meer) bestaan. In je werk krijg je
regelmatig te maken met kinderen die moeite hebben met het nemen van
afscheid. Kinderen kunnen zich op dat moment vreselijk verloren en
onbegrepen voelen. Zij missen dan de mensen waar ze zich veilig en
vertrouwd bij voelen. Het heeft geen zin om boos te worden op het kind.
Het kan er niets aan doen. Het is belangrijk dat je er bent en veiligheid en
geborgenheid biedt.
Scheidingsangst kun je verminderen door een kiekeboespel te spelen.
Door even te ‘verdwijnen’ en dan weer te verschijnen, laat de volwassene
zien dat die weer terugkomt. Scheidingsangst verdwijnt als kinderen
begrijpen dat de ouder altijd weer terugkomt.
Veilige hechting
