Duitsland 1871 - 1945
Algemeen over het keizerrijk
Duitsland was eeuwenlang versnipperd in een groot aantal staatjes. Otto von Bismarck, de
Rijkskanselier, wist deze staatjes echter bijeen te brengen door de Frans-Pruisische Oorlog. Zo
wordt in Versailles op 18 januari 1871 het Duitse keizerrijk uitgeroepen met de Pruisische koning
Wilhelm 1 als keizer.
Staatsinrichting:
- De keizer had veel macht: hij mocht de Rijkskanselier benoemen en ontslaan en was militair
opperbevelhebber.
- De Rijkskanselier benoemde de ministers.
- De Rijksdag had beperkte macht: hij mocht alleen de begroting, belastingmaatregelen en
wetten goed- of afkeuren
- Het rijk bestond ook uit meerdere deelstaten. De regeringen van die deelstaten hadden veel
bevoegdheden voor zichzelf gehouden en vormden de Bondsraad.
De belangrijkste politieke stromingen waren:
- de conservatieven en de nationaal-liberalen (vooral aanhang onder de hogere lagen)
- het Centrum (vooral aanhang onder de katholieken)
- de socialisten (vooral aanhang onder de industriearbeiders)
De bevolking bestond uit verschillende lagen:
- adel, o cieren en ambtenaren beheersten de openbare mening.
- grote fabrikanten en bankiers verkeerden ‘in de hoogste kringen’ en raakten door huwelijken
met adel en o cieren verbonden.
- werknemers in de dienstensector, lagere ambtenaren, kleine ondernemers en chefs van
afdelingen van grote ondernemingen genoten niet van veel aanzien, maar voelde zich bekneld
tussen de lagen boven en beneden.
- boeren, arbeiders in landbouw en industrie en lage ambtenaren stonden onderaan in de
samenleving.
Opkomst Duitsland in de wereldpolitiek
Rijkskanselier Bismarck was tevreden met de bestaande grenzen, maar zag wel dat Duitsland
omsingeld was door sterke mogendheden. Zijn buitenlandse beleid was er daarom op gericht om
door een alliantiepolitiek het bestaande machtsevenwicht te handhaven. Door het sluiten van
allianties wilde hij namelijk zowel Duitslands positie in de wereld versterken als de vrede
handhaven. De conferentie van Berlijn in 1884-1885 is een goed voorbeeld van zijn
alliantiepolitiek. Onder zijn leiding werd Afrika onder de westerse staten verdeeld.
De troonsbestijging van Wilhelm 2 in 1888 luidde echter een nieuw tijdperk in. Wilhelm 2
versterkte de positie van de keizer en zijn regering kreeg steeds meer autocratische trekken. Hij
beschouwde zijn keizerschap als een ‘Instrument des Himmels’, alleen aan God achtte hij zich
verantwoording schuldig. In Duitsland was dan nu ook geen plaats meer voor Bismarck, hij werd
in 1890 ontslagen.
Duitsland wilde een belangrijkere plaats op het wereldtoneel. Deze Duitse Weltpolitik was in eerste
instantie gericht op overzees imperialisme, waarbij Duitsland Groot-Brittannië als grote koloniale
tegenstander had. Na de Duitse vlootwet van 1898 werd een grote oorlogsvloot gebouwd om
Groot-Brittannië te verslaan. De Engelsen bleken te sterk, maar waren wel verontrust.
Aanleiding Eerste Wereldoorlog
De Eerste Wereldoorlogen had verschillende oorzaken:
- toenemend militarisme vergrootte de kans op een oorlog.
- toenemend imperialisme leidde tot con icten tussen Engeland, Frankrijk en Duitsland.
- sommige bevolkingsgroepen wilden zich losmaken van de staat waarin ze leefden en gingen
samenwerken met aan hen verwante staten.
- als men een sterk leger had, stond men ook bij een vreedzame regeling van con icten sterk.
Daarom gingen regeringen steeds meer geld uitgeven aan de versterking van hun leger: zo
ontstond een bewapeningswedloop.
ffi ffi fl fl
Algemeen over het keizerrijk
Duitsland was eeuwenlang versnipperd in een groot aantal staatjes. Otto von Bismarck, de
Rijkskanselier, wist deze staatjes echter bijeen te brengen door de Frans-Pruisische Oorlog. Zo
wordt in Versailles op 18 januari 1871 het Duitse keizerrijk uitgeroepen met de Pruisische koning
Wilhelm 1 als keizer.
Staatsinrichting:
- De keizer had veel macht: hij mocht de Rijkskanselier benoemen en ontslaan en was militair
opperbevelhebber.
- De Rijkskanselier benoemde de ministers.
- De Rijksdag had beperkte macht: hij mocht alleen de begroting, belastingmaatregelen en
wetten goed- of afkeuren
- Het rijk bestond ook uit meerdere deelstaten. De regeringen van die deelstaten hadden veel
bevoegdheden voor zichzelf gehouden en vormden de Bondsraad.
De belangrijkste politieke stromingen waren:
- de conservatieven en de nationaal-liberalen (vooral aanhang onder de hogere lagen)
- het Centrum (vooral aanhang onder de katholieken)
- de socialisten (vooral aanhang onder de industriearbeiders)
De bevolking bestond uit verschillende lagen:
- adel, o cieren en ambtenaren beheersten de openbare mening.
- grote fabrikanten en bankiers verkeerden ‘in de hoogste kringen’ en raakten door huwelijken
met adel en o cieren verbonden.
- werknemers in de dienstensector, lagere ambtenaren, kleine ondernemers en chefs van
afdelingen van grote ondernemingen genoten niet van veel aanzien, maar voelde zich bekneld
tussen de lagen boven en beneden.
- boeren, arbeiders in landbouw en industrie en lage ambtenaren stonden onderaan in de
samenleving.
Opkomst Duitsland in de wereldpolitiek
Rijkskanselier Bismarck was tevreden met de bestaande grenzen, maar zag wel dat Duitsland
omsingeld was door sterke mogendheden. Zijn buitenlandse beleid was er daarom op gericht om
door een alliantiepolitiek het bestaande machtsevenwicht te handhaven. Door het sluiten van
allianties wilde hij namelijk zowel Duitslands positie in de wereld versterken als de vrede
handhaven. De conferentie van Berlijn in 1884-1885 is een goed voorbeeld van zijn
alliantiepolitiek. Onder zijn leiding werd Afrika onder de westerse staten verdeeld.
De troonsbestijging van Wilhelm 2 in 1888 luidde echter een nieuw tijdperk in. Wilhelm 2
versterkte de positie van de keizer en zijn regering kreeg steeds meer autocratische trekken. Hij
beschouwde zijn keizerschap als een ‘Instrument des Himmels’, alleen aan God achtte hij zich
verantwoording schuldig. In Duitsland was dan nu ook geen plaats meer voor Bismarck, hij werd
in 1890 ontslagen.
Duitsland wilde een belangrijkere plaats op het wereldtoneel. Deze Duitse Weltpolitik was in eerste
instantie gericht op overzees imperialisme, waarbij Duitsland Groot-Brittannië als grote koloniale
tegenstander had. Na de Duitse vlootwet van 1898 werd een grote oorlogsvloot gebouwd om
Groot-Brittannië te verslaan. De Engelsen bleken te sterk, maar waren wel verontrust.
Aanleiding Eerste Wereldoorlog
De Eerste Wereldoorlogen had verschillende oorzaken:
- toenemend militarisme vergrootte de kans op een oorlog.
- toenemend imperialisme leidde tot con icten tussen Engeland, Frankrijk en Duitsland.
- sommige bevolkingsgroepen wilden zich losmaken van de staat waarin ze leefden en gingen
samenwerken met aan hen verwante staten.
- als men een sterk leger had, stond men ook bij een vreedzame regeling van con icten sterk.
Daarom gingen regeringen steeds meer geld uitgeven aan de versterking van hun leger: zo
ontstond een bewapeningswedloop.
ffi ffi fl fl
