ONTWIKKELINGSPSYCHOPA
THOLOGIE
AANTEKENINGEN HOORCOLLEGES
2020-2021
1
,Hoorcollege 1 Ontwikkelingspsychologisch kader
DEEL 1
Doel deel 1
- Weten wat een ontwikkelingspsychologisch perspectief op ontwikkelingspsychopathologie is
o Wat verstaan we onder een ontwikkelingsperspectief?
o Wat zijn daarvan de kenmerken?
- Weten wat proceswetten van ontwikkeling zijn
1. Ontwikkelingspsychopathologie
Psychopathologie:
- De richting in de wetenschap die zich bezighoudt met de aard, de totstandkoming en de
mogelijke behandeling en voorkoming van psychische stoornissen
- Hierin werken verschillende disciplines samen: psychologie, psychiatrie, neurologie,
epidemiologie, etc.
Ontwikkeling:
- De opeenvolging van veranderingen gedurende de hele levensperiode van een individu
- Als functie van een complex samenspel tussen het individu (bv een kind) en de omgeving,
over tijd
o Via transacties = serie van dynamische, wederzijdse interacties tussen het kind en
diens sociale context
Een ontwikkelingsperspectief – op ontwikkelingspsychopathologie:
- Een benadering die zich richt op het begrijpen van psychopathologie over de levensloop.
- Oftewel:
- ‘De studie van ontwikkelingsprocessen die bijdragen aan de totstandkoming van, of het
weerstand bieden teen, psychopathologie’
Aandacht voor:
- Invloed van ontwikkeling op ontstaan & voortbestaan van pp.
- Invloed van pp op ontwikkeling
o wederzijdse invloed op elkaar
- Heterotypische continuiteit: verschillende manifestatievormen van psychopathologie op
verschillende leeftijden (bv bij kind kan depressie er anders uitzien dan bij een oudere)
Ontwikkelingspsychopathologie:
- Pathologie: normale ontwikkeling die op enig moment in het ontwikkelingstraject is gaan
afwijken
Vragen vanuit ontwikkelingsperspectief:
- Wat heeft pathologie op jonge leeftijd voor gevolgen voor verder ontwikkeling van deze
persoon?
- Wat heeft een kind nodig om in een volgende ontwikkelingsfase weer in ‘de normale range’
terecht te komen?
2
, - Hoe ziet pathologie (bv een depressie) op jonge leeftijd eruit in vergelijking met een
depressie op oudere leeftijd?
Vergelijking vragen vanuit verschillend perspectief:
- Traditionele vraag: wat is het antecedente ‘signaal’ dat voorafgaat aan het ontstaan van
pathologie, bv conduct disorder?
- Procesvraag: Wat zijn de factoren die zorgen voor het starten en de factoren die zorgen voor
het instandhouden van het ‘bewandelen’ van ontwikkelingspaden door individuen waarin
grote kans bestaat dat pathologie ontstaat, bv conduct disorder?
Mechanismen:
- Uitdaging: achterhalen waarom ontwikkeling gaat afwijken
- Welke risico- en beschermende factoren en mechanismen spelen een rol?
- Mechanismen specificeren de processen waardoor risico- en beschermende factoren werken
om een bepaalde ontwikkelingsuitkomst te produceren
Risico- en beschermende factoren in de context
Risicofactor: Factor die de kans op psychopathologie verhoogd. Niet statisch (geen simpele oorzaak-
gevolg relatie)
Beschermende factor:
- Risicofactor thuis: conflicten tussen ouders, onveilige gehechtheid etc.
- Beschermingsfactor thuis: positieve ouder-kind relatie
- Mechanismen: hoe werken de factoren uit de verschillende lagen op elkaar in?
o Dynamische interactie tussen factoren
o Proceswetten spelen rol
Ingewikkeld samenspel van risicofactoren, beschermende factoren, kwetsbaarheid en
veerkracht bij ontwikkeling
Verschillende ontwikkelingspaden:
- Verschillende paden kunnen leiden naar dezelfde uitkomst, dezelfde problemen =
Equifinaliteit
- Zelfde combinatie van risico- en beschermende factoren kunnen leiden tot verschillende
uitkomsten Multifinaliteit
- Beide op zelfde moment aan de orede
2. Verschillende manieren van kijken
Verschillende manieren van kijken naar psychopathologie
Categoriale benadering – volgens medisch model
DSM – in ‘stukjes hakken’ voor classificatie. Persoon is ofwel gezond ofwel ziek.
- Geen aandacht voor ontwikkelingsdimensie van pp
o Diagnostische criteria zijn leeftijdsonafhankelijk, terwijl:
o Ontwikkelingsprocessen zijn fluctuerend en discontinue
- Stoornissen worden in de persoon gelokaliseerd
o Er wordt geen recht gedaan aan interpersoonlijke en opvoedingscontext, die een
sterke positieve of negatieve rol kan spelen
3
THOLOGIE
AANTEKENINGEN HOORCOLLEGES
2020-2021
1
,Hoorcollege 1 Ontwikkelingspsychologisch kader
DEEL 1
Doel deel 1
- Weten wat een ontwikkelingspsychologisch perspectief op ontwikkelingspsychopathologie is
o Wat verstaan we onder een ontwikkelingsperspectief?
o Wat zijn daarvan de kenmerken?
- Weten wat proceswetten van ontwikkeling zijn
1. Ontwikkelingspsychopathologie
Psychopathologie:
- De richting in de wetenschap die zich bezighoudt met de aard, de totstandkoming en de
mogelijke behandeling en voorkoming van psychische stoornissen
- Hierin werken verschillende disciplines samen: psychologie, psychiatrie, neurologie,
epidemiologie, etc.
Ontwikkeling:
- De opeenvolging van veranderingen gedurende de hele levensperiode van een individu
- Als functie van een complex samenspel tussen het individu (bv een kind) en de omgeving,
over tijd
o Via transacties = serie van dynamische, wederzijdse interacties tussen het kind en
diens sociale context
Een ontwikkelingsperspectief – op ontwikkelingspsychopathologie:
- Een benadering die zich richt op het begrijpen van psychopathologie over de levensloop.
- Oftewel:
- ‘De studie van ontwikkelingsprocessen die bijdragen aan de totstandkoming van, of het
weerstand bieden teen, psychopathologie’
Aandacht voor:
- Invloed van ontwikkeling op ontstaan & voortbestaan van pp.
- Invloed van pp op ontwikkeling
o wederzijdse invloed op elkaar
- Heterotypische continuiteit: verschillende manifestatievormen van psychopathologie op
verschillende leeftijden (bv bij kind kan depressie er anders uitzien dan bij een oudere)
Ontwikkelingspsychopathologie:
- Pathologie: normale ontwikkeling die op enig moment in het ontwikkelingstraject is gaan
afwijken
Vragen vanuit ontwikkelingsperspectief:
- Wat heeft pathologie op jonge leeftijd voor gevolgen voor verder ontwikkeling van deze
persoon?
- Wat heeft een kind nodig om in een volgende ontwikkelingsfase weer in ‘de normale range’
terecht te komen?
2
, - Hoe ziet pathologie (bv een depressie) op jonge leeftijd eruit in vergelijking met een
depressie op oudere leeftijd?
Vergelijking vragen vanuit verschillend perspectief:
- Traditionele vraag: wat is het antecedente ‘signaal’ dat voorafgaat aan het ontstaan van
pathologie, bv conduct disorder?
- Procesvraag: Wat zijn de factoren die zorgen voor het starten en de factoren die zorgen voor
het instandhouden van het ‘bewandelen’ van ontwikkelingspaden door individuen waarin
grote kans bestaat dat pathologie ontstaat, bv conduct disorder?
Mechanismen:
- Uitdaging: achterhalen waarom ontwikkeling gaat afwijken
- Welke risico- en beschermende factoren en mechanismen spelen een rol?
- Mechanismen specificeren de processen waardoor risico- en beschermende factoren werken
om een bepaalde ontwikkelingsuitkomst te produceren
Risico- en beschermende factoren in de context
Risicofactor: Factor die de kans op psychopathologie verhoogd. Niet statisch (geen simpele oorzaak-
gevolg relatie)
Beschermende factor:
- Risicofactor thuis: conflicten tussen ouders, onveilige gehechtheid etc.
- Beschermingsfactor thuis: positieve ouder-kind relatie
- Mechanismen: hoe werken de factoren uit de verschillende lagen op elkaar in?
o Dynamische interactie tussen factoren
o Proceswetten spelen rol
Ingewikkeld samenspel van risicofactoren, beschermende factoren, kwetsbaarheid en
veerkracht bij ontwikkeling
Verschillende ontwikkelingspaden:
- Verschillende paden kunnen leiden naar dezelfde uitkomst, dezelfde problemen =
Equifinaliteit
- Zelfde combinatie van risico- en beschermende factoren kunnen leiden tot verschillende
uitkomsten Multifinaliteit
- Beide op zelfde moment aan de orede
2. Verschillende manieren van kijken
Verschillende manieren van kijken naar psychopathologie
Categoriale benadering – volgens medisch model
DSM – in ‘stukjes hakken’ voor classificatie. Persoon is ofwel gezond ofwel ziek.
- Geen aandacht voor ontwikkelingsdimensie van pp
o Diagnostische criteria zijn leeftijdsonafhankelijk, terwijl:
o Ontwikkelingsprocessen zijn fluctuerend en discontinue
- Stoornissen worden in de persoon gelokaliseerd
o Er wordt geen recht gedaan aan interpersoonlijke en opvoedingscontext, die een
sterke positieve of negatieve rol kan spelen
3
