Tussentijdse opdracht (paper) over een duurzame en stabiele democratie

De essentie der essenties
Inleiding
De democratie is een wereldwijd, algemeen bekend verschijnsel. Voor velen is het een deel van het
dagelijks leven. Toch was, en is, deze bestuursvorm niet altijd even vanzelfsprekend. Hoe houden
sommige democratieën het zo lang vol en vallen sommigen zo snel uit elkaar? Wat is het geheim van
een duurzame en stabiele democratie?

Bij de tweede vraag zal in dit essay worden stilgestaan. Hierbij zullen drie voorwaarden worden
behandeld. Ten eerste de transparantie in een economisch licht; ten tweede de participatie in een
politiek licht; ten slotte de vertegenwoordiging in een juridisch licht. In de conclusie wordt bekeken
welke voorwaarde de grootste bijdrage levert.

Transparantie
Transparantie maakt het makkelijker om toezicht te houden op het bestuur van een staat. Het wordt
daarom gezien als versterkende factor van een democratie. 1 Juriste Judith van Erp noemt het zelfs
een van de kernwaarden van een open en democratische samenleving. Een van de punten waarop
transparantie in een democratie belangrijk is, is de economie. Er komen steeds meer multinationale
ondernemingen en bedrijven krijgen over het algemeen meer gezag. Machtsmisbruik en
ondemocratisch gedrag worden niet alleen bij politici, maar ook bij ondernemingen gezien. Een
tegenwicht wordt geboden door transparantie. Het brengt zichtbaarheid, verantwoording en
controleerbaarheid, wat gezien de digitalisering van de wereld wenselijk is. Verder zorgt het voor
participatie, vertrouwen, duurzaamheid en democratische controle. 2

Participatie
Participatie is essentieel voor een democratie. Hoogleraar Anchrit Wille noemt het als een van de
belangrijkste kenmerken. Een democratie kan niet zonder. De politiek is een duidelijk voorbeeld van
participatie; vertegenwoordigers worden rechtstreeks door het volk gekozen. Wille schrijft dat de
toegang van burgers tot politieke besluitvorming een democratie versterkt. Eenzelfde effect heeft de
groei van het aantal participatiemogelijkheden die al sinds de jaren ’70 gaande is. Toch kan de
participatie ook afnemen als er te veel en te intensieve mogelijkheden worden geboden. Ook
politieke kennis is belangrijk; onvoldoende informatie zorgt voor een lagere opkomst, wat kan leiden
tot een incorrect beeld van de mening van het volk. 3

Vertegenwoordiging
Vertegenwoordiging van het volk is een doel van de democratie. Vanuit een juridisch oogpunt kan
worden gekeken naar de wetgevende macht van de Staten-Generaal. Volgens art. 50 Gw
vertegenwoordigen zij het gehele Nederlandse volk. De tekst van dit artikel is sinds 1814 niet meer
veranderd, maar de inhoud wel, zo stelt juriste Eva van Vugt. Ze legt uit dat de leden van de Staten-
Generaal al sinds 1814 rekening moeten houden met de gehele samenleving. Zij moesten niet alleen
rekening houden met de wensen van de groep die hen had verkozen, maar met iedereen. Dit deden
en doen zij met name via wetsvoorstellen en onderzoeken. Ze oefenen namens alle Nederlanders
invloed uit op de wetgeving en het beleid. De Staten-Generaal mag zonder vertegenwoordiging niet

1
Verordening (EG) nr. 1049/2001, overweging 2.
2
Van Erp 2019, p. 69-80.
3
Wille 2011, p. 103-116.