Webcollege 1 HisMo
De verlichting
Geschiedenis en politicologie
Het analyseren van maatschappelijke verhoudingen en hoe deze verhoudingen sinds de 18e
eeuw zijn veranderd en ‘modern’ zijn geworden (sociaal, economisch, politiek, cultureel).
Conceptualiseren:
Wanneer je een zogenaamde intentie/definitie van een fenomeen probeert te geven waarbij de
noodzakelijke voorwaarden waar alle fenomenen binnen die categorie aan dienen te voldoen
uitputtend worden opgesomd.
Basisprincipes van de verlichting
De wereld is kenbaar en wordt gestuurd door natuurlijke en niet door supernatuurlijke
krachten.
De rationele, experimentele, empirische wetenschappelijke methode zal uiteindelijk
alle vragen over de natuur en de samenleving kunnen beantwoorden.
De natuur en samenleving zijn beheersbaar en maakbaar door toepassing van deze
universele kennis.
De mensheid – en de menselijke samenleving – kan opgevoed en geschoold worden
om steeds grotere vormen van perfectie te bereiken: vooruitgangsgeloof.
Descartes (1596-1650): rationeel
Systematische twijfel over waarneming en ideeën.
o Of deze wel daadwerkelijk uit kennis voorkomen: zintuigen/subjectieve
kronkels.
Wiskunde als logisch redeneren
o Taal/methode staat buiten de mens.
Deductie: om vanuit algemene theorie te komen naar dat wat waar is (via wiskunde).
Cartesiaans dualisme: alles wat uitgerekend kan worden kan onderdeel worden van dit
nieuwe objectieve, rationele bouwwerk van kennis van de wereld. Hiermee is een
dualisme ontstaan in hoe de mens nadenkt over kennis die op het moment dat het
ontstond als gruwelijk werd ervaren.
Francis Bacon (1561-1626): empirisch
Natuur begrijpen en beheersen: deductie methode is niet genoeg.
Systematisch observeren, experimenteren en redeneren als methode: empirisch
denken.
Inductie.
Nova Atlantis: belangrijk geschrift waarin hij een wereld schetst die de samenleving
inricht op grond van kennisvruchten die deze wetenschappelijke methode opleveren.
Deïsme:
,Een rationeel godsbeeld wat ontstaat in de 18e eeuw veelal bij wetenschappers en
hoogopgeleiden dus bij een klein deel van de samenleving.
Niet hetzelfde als atheïsten die bestaan in deze tijd nog nauwelijks.
Bij deïsme kan er een goddelijke entiteit zijn, alleen is dit niet in menselijke vorm, maar meer
een kracht die de natuurwetten in gang heeft gezet.
Tolerantie
Individuele beleving
Afwijzen kerk/tradities
Verlichting als maatschappelijk fenomeen
Slechts een klein deel van de bevolking participeerde in de nieuwe Verlichte bezigheden.
Denk aan:
Salons, genootschappen, loges.
o Zij deelden kennis met elkaar en voerden discussies.
Onderwijs
o Van onderwijs op het platteland gedomineerd door de kerk naar
privéonderwijs aan de universiteiten in de steden.
Positie vrouwen
o Bijv. madame Geoffrin en madame Julie de Lespinasse:
o Vrouwen waren de poortwachters van het rijke milieu (hun man).
o De vrouwen hadden veel kennis
Censuur en boekdrukkunst
o In veel landen heerste er censuur, maar in Amsterdam werd bijna alles gedrukt
(alsnog ook vaak onder de toonbank).
Thomas Hobbes (1588-1679)
Volgens veel mensen uit zijn tijd een gevaarlijke gek.
Hij schreef op een gevoelig punt in de geschiedenis:
o De koning had het parlement naar huis gestuurd tegen hun wil in de koning
werd na een kleine burgeroorlog onthoofd.
Dit beïnvloedde Hobbes.
Hobbes haalde god uit zijn plan voor een nieuw politiek systeem
o Hij was op zoek naar een objectief ankerpunt: niet gebaseerd op
toevalligheden.
De natuurtoestand: waarbij je mensen gedrag gaat toebedelen die van nature het geval
is; dus niet omdat ze in een bepaalde tijd leven.
Gedragingen en gedachtes zijn dus universeel: los van plaats en tijd.
Bijvoorbeeld: allemaal geboren dus allemaal evenveel recht op leven.
allemaal honger elkaar bekvechten.
De oorlog van allen tegen allen.
Dit is onwenselijk mega prisoner’s dilemma
, Het brengt ieders recht op leven in gevaar.
Het geweldsmonopolie geven in handen van een alleen heersende vorst (absoluut gezag):
Orde bewaren + oorlog allen tegen allen tegengaan.
Resulteert in een stabiel + legitiem politiek stelsel.
Hobbes heeft zonder god een legitiem absoluut gezag voorgelegd.
John Locke (1632-1704)
Doet ongeveer hetzelfde als Hobbes kijkt ook naar natuurlijke gedragingen.
Alleen hij komt tot andere conclusies:
o De mens is van nature in staat tot het verrichten van arbeid meerwaarde
komt vanuit samenwerken.
o Men heeft individuele vrijheden in eigen keuzes bijv. tot het verrichten van
arbeid.
o Geen absoluut gezag, maar een parlement met alleen gezag wanneer het volk
hiermee ingestemd heeft dit is het fundament voor volkssoevereiniteit.
GRONDLEGGER LIBERALISME
Jean-Jacques Rousseau (1712-1778)
Grote kritiek op de bestaande standenmaatschappij van Frankrijk. Natuurrechtelijk is er geen
echte legitimatie voor structurele sociaaleconomische ongelijkheid ofwel de fout is het
accepteren van het vaststellen van eigendom.
Elk individu zou invloed moeten hebben op collectieve besluitvorming.
Du Contract Social (1762) als directe aanval op de hiërarchische standenstaat.
De Algemene Wil.
Baron de Montesquieu (1689-1755)
Trias Politica als politieke structuur voor de deling van de staatsmacht en
regeringsfuncties
1. Wording
2. Uitvoering
3. Controle
Losknippen van de macht resulteert in onafhankelijke besluitvorming
dit voorkomt tirannie.
L’Esprit des Lois (1748)
Beschermen van vrijheid in de maatschappij.
Verlicht despotisme
, Wat hadden de bovengenoemde ideeën voor invloed op de absolute vorsten?
Absoluut vorst die verlicht wordt om tegen de adel en de kerk in te gaan.
Deze raakte hierdoor de steun kwijt van de (onderontwikkelde) middenklasse + de
adel en de kerk.
Voortgedreven uit Philosophes, maar ook door militaire noodzaak.
Beperkt door hervormbaarheid van de standenstaat en de opkomende krachten van de
adel en de kerk.
Dit was een mislukking.
De romantiek
Is een reactie op en de voortzetting van de Verlichting.
Is tegen eenzijdige rationalisering.
Ze erkennen dat ook de subjectieve kracht van de mens waarde heeft en meedraagt aan
het vergroten van het geluk van de mens.
De mens kan zich alleen bevrijden door ook het hart te gebruiken.
De natuur is meer dan alleen een machine die beheerst kan worden, de natuur is een
levend wezen.
Universalisme vs. particularisme.
Webcollege 2 HisMo
The Dual Revolution
Einde 18e/begin 19e eeuw zie je dat twee revolutionaire historische krachten tot ontwikkeling
komen die samengebundeld één kracht zijn geweest die het onderscheid heeft gemaakt tussen
de samenlevingsvormen die we vroegmodern en modern noemen.
De Franse Revolutie en de industriële revolutie kunnen gezien worden als twee zijden
van dezelfde revolutie Dual Revolution.
De industriële revolutie
Factor: technologische innovaties + schaalvergroting.
Nijverheid (textiel/weven spinmachine 1764)
Landbouw (nieuwe manier van ploegen)
James Watts verbeterde de stoommachine in 1744.
Factor: politiek/economische verandering enclosure movement in de UK: de
geleidelijke verdwijning van commons en open fields.
De verlichting
Geschiedenis en politicologie
Het analyseren van maatschappelijke verhoudingen en hoe deze verhoudingen sinds de 18e
eeuw zijn veranderd en ‘modern’ zijn geworden (sociaal, economisch, politiek, cultureel).
Conceptualiseren:
Wanneer je een zogenaamde intentie/definitie van een fenomeen probeert te geven waarbij de
noodzakelijke voorwaarden waar alle fenomenen binnen die categorie aan dienen te voldoen
uitputtend worden opgesomd.
Basisprincipes van de verlichting
De wereld is kenbaar en wordt gestuurd door natuurlijke en niet door supernatuurlijke
krachten.
De rationele, experimentele, empirische wetenschappelijke methode zal uiteindelijk
alle vragen over de natuur en de samenleving kunnen beantwoorden.
De natuur en samenleving zijn beheersbaar en maakbaar door toepassing van deze
universele kennis.
De mensheid – en de menselijke samenleving – kan opgevoed en geschoold worden
om steeds grotere vormen van perfectie te bereiken: vooruitgangsgeloof.
Descartes (1596-1650): rationeel
Systematische twijfel over waarneming en ideeën.
o Of deze wel daadwerkelijk uit kennis voorkomen: zintuigen/subjectieve
kronkels.
Wiskunde als logisch redeneren
o Taal/methode staat buiten de mens.
Deductie: om vanuit algemene theorie te komen naar dat wat waar is (via wiskunde).
Cartesiaans dualisme: alles wat uitgerekend kan worden kan onderdeel worden van dit
nieuwe objectieve, rationele bouwwerk van kennis van de wereld. Hiermee is een
dualisme ontstaan in hoe de mens nadenkt over kennis die op het moment dat het
ontstond als gruwelijk werd ervaren.
Francis Bacon (1561-1626): empirisch
Natuur begrijpen en beheersen: deductie methode is niet genoeg.
Systematisch observeren, experimenteren en redeneren als methode: empirisch
denken.
Inductie.
Nova Atlantis: belangrijk geschrift waarin hij een wereld schetst die de samenleving
inricht op grond van kennisvruchten die deze wetenschappelijke methode opleveren.
Deïsme:
,Een rationeel godsbeeld wat ontstaat in de 18e eeuw veelal bij wetenschappers en
hoogopgeleiden dus bij een klein deel van de samenleving.
Niet hetzelfde als atheïsten die bestaan in deze tijd nog nauwelijks.
Bij deïsme kan er een goddelijke entiteit zijn, alleen is dit niet in menselijke vorm, maar meer
een kracht die de natuurwetten in gang heeft gezet.
Tolerantie
Individuele beleving
Afwijzen kerk/tradities
Verlichting als maatschappelijk fenomeen
Slechts een klein deel van de bevolking participeerde in de nieuwe Verlichte bezigheden.
Denk aan:
Salons, genootschappen, loges.
o Zij deelden kennis met elkaar en voerden discussies.
Onderwijs
o Van onderwijs op het platteland gedomineerd door de kerk naar
privéonderwijs aan de universiteiten in de steden.
Positie vrouwen
o Bijv. madame Geoffrin en madame Julie de Lespinasse:
o Vrouwen waren de poortwachters van het rijke milieu (hun man).
o De vrouwen hadden veel kennis
Censuur en boekdrukkunst
o In veel landen heerste er censuur, maar in Amsterdam werd bijna alles gedrukt
(alsnog ook vaak onder de toonbank).
Thomas Hobbes (1588-1679)
Volgens veel mensen uit zijn tijd een gevaarlijke gek.
Hij schreef op een gevoelig punt in de geschiedenis:
o De koning had het parlement naar huis gestuurd tegen hun wil in de koning
werd na een kleine burgeroorlog onthoofd.
Dit beïnvloedde Hobbes.
Hobbes haalde god uit zijn plan voor een nieuw politiek systeem
o Hij was op zoek naar een objectief ankerpunt: niet gebaseerd op
toevalligheden.
De natuurtoestand: waarbij je mensen gedrag gaat toebedelen die van nature het geval
is; dus niet omdat ze in een bepaalde tijd leven.
Gedragingen en gedachtes zijn dus universeel: los van plaats en tijd.
Bijvoorbeeld: allemaal geboren dus allemaal evenveel recht op leven.
allemaal honger elkaar bekvechten.
De oorlog van allen tegen allen.
Dit is onwenselijk mega prisoner’s dilemma
, Het brengt ieders recht op leven in gevaar.
Het geweldsmonopolie geven in handen van een alleen heersende vorst (absoluut gezag):
Orde bewaren + oorlog allen tegen allen tegengaan.
Resulteert in een stabiel + legitiem politiek stelsel.
Hobbes heeft zonder god een legitiem absoluut gezag voorgelegd.
John Locke (1632-1704)
Doet ongeveer hetzelfde als Hobbes kijkt ook naar natuurlijke gedragingen.
Alleen hij komt tot andere conclusies:
o De mens is van nature in staat tot het verrichten van arbeid meerwaarde
komt vanuit samenwerken.
o Men heeft individuele vrijheden in eigen keuzes bijv. tot het verrichten van
arbeid.
o Geen absoluut gezag, maar een parlement met alleen gezag wanneer het volk
hiermee ingestemd heeft dit is het fundament voor volkssoevereiniteit.
GRONDLEGGER LIBERALISME
Jean-Jacques Rousseau (1712-1778)
Grote kritiek op de bestaande standenmaatschappij van Frankrijk. Natuurrechtelijk is er geen
echte legitimatie voor structurele sociaaleconomische ongelijkheid ofwel de fout is het
accepteren van het vaststellen van eigendom.
Elk individu zou invloed moeten hebben op collectieve besluitvorming.
Du Contract Social (1762) als directe aanval op de hiërarchische standenstaat.
De Algemene Wil.
Baron de Montesquieu (1689-1755)
Trias Politica als politieke structuur voor de deling van de staatsmacht en
regeringsfuncties
1. Wording
2. Uitvoering
3. Controle
Losknippen van de macht resulteert in onafhankelijke besluitvorming
dit voorkomt tirannie.
L’Esprit des Lois (1748)
Beschermen van vrijheid in de maatschappij.
Verlicht despotisme
, Wat hadden de bovengenoemde ideeën voor invloed op de absolute vorsten?
Absoluut vorst die verlicht wordt om tegen de adel en de kerk in te gaan.
Deze raakte hierdoor de steun kwijt van de (onderontwikkelde) middenklasse + de
adel en de kerk.
Voortgedreven uit Philosophes, maar ook door militaire noodzaak.
Beperkt door hervormbaarheid van de standenstaat en de opkomende krachten van de
adel en de kerk.
Dit was een mislukking.
De romantiek
Is een reactie op en de voortzetting van de Verlichting.
Is tegen eenzijdige rationalisering.
Ze erkennen dat ook de subjectieve kracht van de mens waarde heeft en meedraagt aan
het vergroten van het geluk van de mens.
De mens kan zich alleen bevrijden door ook het hart te gebruiken.
De natuur is meer dan alleen een machine die beheerst kan worden, de natuur is een
levend wezen.
Universalisme vs. particularisme.
Webcollege 2 HisMo
The Dual Revolution
Einde 18e/begin 19e eeuw zie je dat twee revolutionaire historische krachten tot ontwikkeling
komen die samengebundeld één kracht zijn geweest die het onderscheid heeft gemaakt tussen
de samenlevingsvormen die we vroegmodern en modern noemen.
De Franse Revolutie en de industriële revolutie kunnen gezien worden als twee zijden
van dezelfde revolutie Dual Revolution.
De industriële revolutie
Factor: technologische innovaties + schaalvergroting.
Nijverheid (textiel/weven spinmachine 1764)
Landbouw (nieuwe manier van ploegen)
James Watts verbeterde de stoommachine in 1744.
Factor: politiek/economische verandering enclosure movement in de UK: de
geleidelijke verdwijning van commons en open fields.
