Economie
Economie, een inleiding
Hoofdstuk 1: Economie als wetenschap
Inhoud
1. Onderwerp en invalshoek
2. De positieve wetenschap van de keuze
2.1 Economische agenten en hun activiteiten
2.2 Het rationele-keuzemodel
2.3 Samenspel en uitkomsten
3. De normatieve wetenschap van evaluatie en beleid
→Economie is een wetenschap dat 2 luiken heeft:
1)een Positief luik.
2)Een normatief luik.
1. Onderwerp en invalshoek
▪ ‘Economics is the study of economies.’
→In het Nederlands gebruiken wij het woord economie voor 2 verschillende zaken:
1)Economics= Economie als wetenschap, het vak economie, de wetenschap
economie.
2)The Economy= Het studieobject van de economie (als wetenschap) is de economie.
Het economisch gebeuren= alles wat er gebeurd in de samenlevingen, waar mensen,
bedrijven, producenten, consumenten ,… keuzes maken, dingen wel of niet doen.
→Dat zijn twee dezelfde woorden in het Nederlands maar er wordt iets anders mee
bedoelt.
→In het Engels zijn dat wel twee verschillende woorden: economie als wetenschap/ vak
(=economics) , maar het economisch gebeuren, het studieobject (= the studie of
economies.)
→Het verschil tussen economen en andere sociale wetenschappers is niet het
studieonderwerp, maar eerder de invalshoek.
1
,▪ ‘The science which studies human behavior as a relationship between
ends and scarce means which have alternative uses.’
→stelt schaarste centraal
→‘The science which studies human behavior … = De wetenschap dat het handelen van
mensen gaat bestuderen. Net zoals bv criminologen het gedrag van mensen bestuderen
doen economen dat ook.
→1: … as a relationship between ends and scarce means which have alternative uses.’=
Er is een spanningsveld tussen de doelen die we willen bereiken (=ends) , we willen bv
materiële zaken bereiken zoals geld en kunnen uitgeven aan fijne dingen, maar we willen
bv ook gelukkig worden. Dus we mogen de definitie van economie niet verengen naar
enkel iets wat met geld te maken heeft.
→Economie gaat ook nadenken over wat we nodig hebben om een maatschappij
gelukkig te maken. En dan kan je u de vraag stellen welke aspecten en bijdragen tot
geluk (hier denken economen ook over na).
→2: … as a relationship between ends and scarce means which have alternative uses.’=
We willen dus van alles bereiken MAAR dat is soms moeilijk om heel veel te bereiken
want we zijn beperkt in de middelen die we hebben (=scarce means) .
→Er is dus schaarste aan bv tijd want je hebt maar een beperkte tijd en je moet met de
tijd die je hebt keuzes maken of je bv gaat studeren of liever wilt uitgaan, studeren of
direct werken,… en je bent natuurlijk ook beperkt in de financiële middelen die je hebt,
je kan niet zomaar alles doen wat we zouden willen doen, we zijn beperkt in financiële
middelen en we gaan proberen die zo goed mogelijk in te zetten en we gaan keuzes
maken. Schaarste vereist het maken van keuzes! We gaan dus goed nadenken over waar
je het best aan kan besteden.
→Hier kijkt de economie naar: de keuzes die gemaakt worden in de maatschappij omdat
we schaarste hebben. Als je geen schaarste hebt dan moeten er ook geen keuzes
gemaakt worden. Dit betekent dan ook dat economen dus altijd schaarste
veronderstellen. Schaarste is dus ergens een uitgangspunt!
→3: … as a relationship between ends and scarce means which have alternative uses.’=
Die middelen hebben alternative uses= We kunnen ze dus voor van alles gebruiken, je
kan tijd en geld hebben die schaars zijn maar je kan evengoed het domein veranderen en
kijken naar de grondstoffen. Grondstoffen zijn ook schaars, zeker landen die heel veel
grondstoffen moeten invoeren die moeten keuzes maken, als je beperkt bent in
grondstoffen moet je kijken aan wat je die grondstoffen gaat spenderen.
2
,▪ ‘Economics is the study of how human beings coordinate their wants and
desires, given the decision-making mechanisms, social customs, and
political realities of the society.’
→Behoeftebevrediging gebeurt door individuen in een maatschappelijk verband.
→Mensen willen van alles bereiken (=they have wants and desires) en ze moeten weer
keuzes maken (decision-making). Hier is dus wat overlap met het vorige, maar hier staat
ook van we maken voortdurend keuzes , mensen maken voortdurend individuele keuzes
en zijn daar liefst helemaal vrij in, in wat ze kiezen (bv op ze gaan werken of niet, hoeveel
ze gaan werken, waar ze gaan werken, of ze bepaalde zaken gaan kopen of niet,…). We
spreken over soevereiniteit, we laten de consument zelf beslissen wat zij al dan niet
willen kopen.
→Maar die keuzes worden toch sterk bepaald door die social customs, political
realities,… De keuzes die wij maken worden misschien ook sterk beïnvloedt door wat
mensen van ons verwachten (bv Als je op 18 jaar gaat verder studeren woon je
misschien in een samenleving waarin dat verwacht wordt van jou, als je misschien in
een ander land woonde zou dat niet zo evident zijn om dat te gaan doen,…).
→Dus die keuzes worden daar heel sterk door ingegeven, door verwachtingen, door
gebruiken, er zijn bepaalde verwachtingspatronen in onze samenleving.
→coordinate= Wil in de definitie ook verwijzen naar het feit dat wij beslissingen nemen
en dingen doen en dat heeft soms ook een impact op andere. We zinnen in een
samenleving en leven samen en als jij bepaalde zaken beslist, kan dat een impact
hebben op het resultaat/ het maatschappelijk resultaat voor iemand anders.
Bv Als we allemaal samen beslissen dat we voor elke afstand die we moeten doen de
auto nemen, dan ga je zien dat we uiteindelijk sneller files gaan krijgen en files heeft dan
weer een impact op de samenleving in zijn geheel. Dus het is niet zo dat hetgeen jij
beslist om te doen enkel een impact heeft op jezelf, het heeft ook impact op andere.
Bv Als bedrijven beslissen een product te maken waarbij ze kiezen voor een vrij
vervuilend productieproces , ze zouden bv ook keuze hebben om een duurder
productieproces te volgen dat minder vervuilend is maar ze kiezen voor het goedkopere
en vervuilender productieproces, dan heeft de beslissing die dat bedrijf maakt ook weer
een impact op de samenleving. Keuzes die worden gemaakt triggeren vaak ook reactie of
interactie.
→Vanuit een positief-wetenschappelijke invalshoek definiëren we economie als de
wetenschap die de samenleving als een samenspel van menselijke keuzes bekijkt
waarin actie, reactie en interactie van belang zijn.
3
, ▪ ‘Political economy or economics is a study of mankind in the ordinary
business of life; it examines that part of individual and social action which is
most closely connected with the attainment and with the use of the
material requisites of wellbeing.’ (Alfred Marshall)
→A. Marshall is de grondlegger van de neoklassieke economie (de economie zoals we
ze ook in dit vak zien). Het is Marshall die begonnen is met bv vraag en aanbodscurve,…
→Marshall zegt dat economics eigenlijk political economy is= politiek. Hij zegt van
allemaal individuen maken keuzes en dat resulteert uiteindelijk in een bepaalde
maatschappelijke toestand. En is eigenlijk economie, de analyse van de uitkomst van
alle individuele keuzes die gemaakt zijn waarbij er ook interacties geweest zijn tussen de
mensen. Hij zegt van als we kijken naar die maatschappelijke toestand en het bijsturen
van die toestand , want we kunnen ons afvragen van een bepaalde uitkomst in de
maatschappij kan bv zijn dat alle mensen een zeer ongelijk inkomen hebben, dat er een
enorme ongelijkheid is. Op zo’n moment vereist de maatschappij soms ook actie, dat we
bv herverdelende zaken gaan doen, dat we bv sociale zekerheid zouden hebben of
progressief zouden belasten,… En dan zit je eigenlijk heel snel in dat politieke luik.
→We mogen de economie dus niet enkel beperkten tot wat is de maatschappelijke
uitkomst naar aanleiding van alle individuele keuzes die gemaakt zijn, maar ook denken
van wat vinden we nu van die maatschappij. We moeten niet stoppen bij gewoon het
beschrijven van die toestand door bv te zeggen van de werkloosheidsgraad is vandaag
15%. We kunnen nadenken over hoe we de zaken kunnen bijsturen om ervoor te zorgen
dat de werkloosheidsgraad zou dalen, dat de inflatie zou dalen, dat de
werkzaamheidsgraad zou verhogen,… DUS economie evalueert dus ook die uitkomsten
van dat samenspel van alle individuen en hoe we die uitkomst kunnen verbeteren.
→Waarover gaat die uitkomst dan juist?= The material requisites of wellbeing dus de
materiële zaken die we nodig hebben om een fijn leven te hebben = welvaart.
→Welvaart= de materiële zaken die we bezitten om ons leven te leiden. En dus
economie gaat kijken naar die marktuitkomst, de uitkomst van de samenleving, de
welvaart, het welvaartsniveau MAAR gaat zich ook afvragen wat
individuen/samenlevingen kunnen doen om die welvaart te verhogen. En om die
welvaart te verhogen balanceer je misschien al weer een beetje op dat politieke.
Bv Belasting heffen om in een markt die het nodig heeft een subsidie te kunnen geven,
dus ergens geld gaan halen om ergens anders iets te subsidiëren ,het goedkoper te
maken→ Is dat welvaartsverhogen? →Afhankelijk van uw politieke visie ga je vinden van
wel of van niet.
4
Economie, een inleiding
Hoofdstuk 1: Economie als wetenschap
Inhoud
1. Onderwerp en invalshoek
2. De positieve wetenschap van de keuze
2.1 Economische agenten en hun activiteiten
2.2 Het rationele-keuzemodel
2.3 Samenspel en uitkomsten
3. De normatieve wetenschap van evaluatie en beleid
→Economie is een wetenschap dat 2 luiken heeft:
1)een Positief luik.
2)Een normatief luik.
1. Onderwerp en invalshoek
▪ ‘Economics is the study of economies.’
→In het Nederlands gebruiken wij het woord economie voor 2 verschillende zaken:
1)Economics= Economie als wetenschap, het vak economie, de wetenschap
economie.
2)The Economy= Het studieobject van de economie (als wetenschap) is de economie.
Het economisch gebeuren= alles wat er gebeurd in de samenlevingen, waar mensen,
bedrijven, producenten, consumenten ,… keuzes maken, dingen wel of niet doen.
→Dat zijn twee dezelfde woorden in het Nederlands maar er wordt iets anders mee
bedoelt.
→In het Engels zijn dat wel twee verschillende woorden: economie als wetenschap/ vak
(=economics) , maar het economisch gebeuren, het studieobject (= the studie of
economies.)
→Het verschil tussen economen en andere sociale wetenschappers is niet het
studieonderwerp, maar eerder de invalshoek.
1
,▪ ‘The science which studies human behavior as a relationship between
ends and scarce means which have alternative uses.’
→stelt schaarste centraal
→‘The science which studies human behavior … = De wetenschap dat het handelen van
mensen gaat bestuderen. Net zoals bv criminologen het gedrag van mensen bestuderen
doen economen dat ook.
→1: … as a relationship between ends and scarce means which have alternative uses.’=
Er is een spanningsveld tussen de doelen die we willen bereiken (=ends) , we willen bv
materiële zaken bereiken zoals geld en kunnen uitgeven aan fijne dingen, maar we willen
bv ook gelukkig worden. Dus we mogen de definitie van economie niet verengen naar
enkel iets wat met geld te maken heeft.
→Economie gaat ook nadenken over wat we nodig hebben om een maatschappij
gelukkig te maken. En dan kan je u de vraag stellen welke aspecten en bijdragen tot
geluk (hier denken economen ook over na).
→2: … as a relationship between ends and scarce means which have alternative uses.’=
We willen dus van alles bereiken MAAR dat is soms moeilijk om heel veel te bereiken
want we zijn beperkt in de middelen die we hebben (=scarce means) .
→Er is dus schaarste aan bv tijd want je hebt maar een beperkte tijd en je moet met de
tijd die je hebt keuzes maken of je bv gaat studeren of liever wilt uitgaan, studeren of
direct werken,… en je bent natuurlijk ook beperkt in de financiële middelen die je hebt,
je kan niet zomaar alles doen wat we zouden willen doen, we zijn beperkt in financiële
middelen en we gaan proberen die zo goed mogelijk in te zetten en we gaan keuzes
maken. Schaarste vereist het maken van keuzes! We gaan dus goed nadenken over waar
je het best aan kan besteden.
→Hier kijkt de economie naar: de keuzes die gemaakt worden in de maatschappij omdat
we schaarste hebben. Als je geen schaarste hebt dan moeten er ook geen keuzes
gemaakt worden. Dit betekent dan ook dat economen dus altijd schaarste
veronderstellen. Schaarste is dus ergens een uitgangspunt!
→3: … as a relationship between ends and scarce means which have alternative uses.’=
Die middelen hebben alternative uses= We kunnen ze dus voor van alles gebruiken, je
kan tijd en geld hebben die schaars zijn maar je kan evengoed het domein veranderen en
kijken naar de grondstoffen. Grondstoffen zijn ook schaars, zeker landen die heel veel
grondstoffen moeten invoeren die moeten keuzes maken, als je beperkt bent in
grondstoffen moet je kijken aan wat je die grondstoffen gaat spenderen.
2
,▪ ‘Economics is the study of how human beings coordinate their wants and
desires, given the decision-making mechanisms, social customs, and
political realities of the society.’
→Behoeftebevrediging gebeurt door individuen in een maatschappelijk verband.
→Mensen willen van alles bereiken (=they have wants and desires) en ze moeten weer
keuzes maken (decision-making). Hier is dus wat overlap met het vorige, maar hier staat
ook van we maken voortdurend keuzes , mensen maken voortdurend individuele keuzes
en zijn daar liefst helemaal vrij in, in wat ze kiezen (bv op ze gaan werken of niet, hoeveel
ze gaan werken, waar ze gaan werken, of ze bepaalde zaken gaan kopen of niet,…). We
spreken over soevereiniteit, we laten de consument zelf beslissen wat zij al dan niet
willen kopen.
→Maar die keuzes worden toch sterk bepaald door die social customs, political
realities,… De keuzes die wij maken worden misschien ook sterk beïnvloedt door wat
mensen van ons verwachten (bv Als je op 18 jaar gaat verder studeren woon je
misschien in een samenleving waarin dat verwacht wordt van jou, als je misschien in
een ander land woonde zou dat niet zo evident zijn om dat te gaan doen,…).
→Dus die keuzes worden daar heel sterk door ingegeven, door verwachtingen, door
gebruiken, er zijn bepaalde verwachtingspatronen in onze samenleving.
→coordinate= Wil in de definitie ook verwijzen naar het feit dat wij beslissingen nemen
en dingen doen en dat heeft soms ook een impact op andere. We zinnen in een
samenleving en leven samen en als jij bepaalde zaken beslist, kan dat een impact
hebben op het resultaat/ het maatschappelijk resultaat voor iemand anders.
Bv Als we allemaal samen beslissen dat we voor elke afstand die we moeten doen de
auto nemen, dan ga je zien dat we uiteindelijk sneller files gaan krijgen en files heeft dan
weer een impact op de samenleving in zijn geheel. Dus het is niet zo dat hetgeen jij
beslist om te doen enkel een impact heeft op jezelf, het heeft ook impact op andere.
Bv Als bedrijven beslissen een product te maken waarbij ze kiezen voor een vrij
vervuilend productieproces , ze zouden bv ook keuze hebben om een duurder
productieproces te volgen dat minder vervuilend is maar ze kiezen voor het goedkopere
en vervuilender productieproces, dan heeft de beslissing die dat bedrijf maakt ook weer
een impact op de samenleving. Keuzes die worden gemaakt triggeren vaak ook reactie of
interactie.
→Vanuit een positief-wetenschappelijke invalshoek definiëren we economie als de
wetenschap die de samenleving als een samenspel van menselijke keuzes bekijkt
waarin actie, reactie en interactie van belang zijn.
3
, ▪ ‘Political economy or economics is a study of mankind in the ordinary
business of life; it examines that part of individual and social action which is
most closely connected with the attainment and with the use of the
material requisites of wellbeing.’ (Alfred Marshall)
→A. Marshall is de grondlegger van de neoklassieke economie (de economie zoals we
ze ook in dit vak zien). Het is Marshall die begonnen is met bv vraag en aanbodscurve,…
→Marshall zegt dat economics eigenlijk political economy is= politiek. Hij zegt van
allemaal individuen maken keuzes en dat resulteert uiteindelijk in een bepaalde
maatschappelijke toestand. En is eigenlijk economie, de analyse van de uitkomst van
alle individuele keuzes die gemaakt zijn waarbij er ook interacties geweest zijn tussen de
mensen. Hij zegt van als we kijken naar die maatschappelijke toestand en het bijsturen
van die toestand , want we kunnen ons afvragen van een bepaalde uitkomst in de
maatschappij kan bv zijn dat alle mensen een zeer ongelijk inkomen hebben, dat er een
enorme ongelijkheid is. Op zo’n moment vereist de maatschappij soms ook actie, dat we
bv herverdelende zaken gaan doen, dat we bv sociale zekerheid zouden hebben of
progressief zouden belasten,… En dan zit je eigenlijk heel snel in dat politieke luik.
→We mogen de economie dus niet enkel beperkten tot wat is de maatschappelijke
uitkomst naar aanleiding van alle individuele keuzes die gemaakt zijn, maar ook denken
van wat vinden we nu van die maatschappij. We moeten niet stoppen bij gewoon het
beschrijven van die toestand door bv te zeggen van de werkloosheidsgraad is vandaag
15%. We kunnen nadenken over hoe we de zaken kunnen bijsturen om ervoor te zorgen
dat de werkloosheidsgraad zou dalen, dat de inflatie zou dalen, dat de
werkzaamheidsgraad zou verhogen,… DUS economie evalueert dus ook die uitkomsten
van dat samenspel van alle individuen en hoe we die uitkomst kunnen verbeteren.
→Waarover gaat die uitkomst dan juist?= The material requisites of wellbeing dus de
materiële zaken die we nodig hebben om een fijn leven te hebben = welvaart.
→Welvaart= de materiële zaken die we bezitten om ons leven te leiden. En dus
economie gaat kijken naar die marktuitkomst, de uitkomst van de samenleving, de
welvaart, het welvaartsniveau MAAR gaat zich ook afvragen wat
individuen/samenlevingen kunnen doen om die welvaart te verhogen. En om die
welvaart te verhogen balanceer je misschien al weer een beetje op dat politieke.
Bv Belasting heffen om in een markt die het nodig heeft een subsidie te kunnen geven,
dus ergens geld gaan halen om ergens anders iets te subsidiëren ,het goedkoper te
maken→ Is dat welvaartsverhogen? →Afhankelijk van uw politieke visie ga je vinden van
wel of van niet.
4
