Week 3: Eiwitexpressie
Introductie
DNA-RNA-eiwitten. Vandaag van mutatie naar metabolische ziekte.
PKU: stofwisselingsziekte
Ziekte dat veroorzaakt wordt door een mutatie van een gen die codeert voor het eiwit PAH, enzym
die betrokken is bij het omzetten van PHE (essentieel amminozuur) naar Tyr (niet essentieel
amminozuur: kan je lichaam aanmaken vanuit essentiële amminozuren vanuit PHE)
Types mutaties die tot een ziekte kunnen leiden:
Single-gene inheritance diseases: mutaties in één enkel gen
Multifactorial genetic inheritance disorders: meerdere genen zijn betrokken (PKU)
Chromosome abnormalities: gehele chromosoomafwijkingen (trisomie 13)
Mitochondrial genetic inheritance disorders: genetische ziektes die gecodeerd worden door
het mitochondriële DNA (kan single of multifactorial zijn)
Wat voor types van single-gene inheritance zijn er?
Autosomaal dominant (verlies van functie kan maar kan ook haploinsufficiency: je kunt niet
genoeg van het eiwit maken, maar vaker is het zo dat het gemuteerde eiwit een dominant
negatief effect heeft, toxic gainer function: het gen gaat wat doen wat giftig is voor de cel) (1
ouder drager dan 50% risico)
Autosomaal recessief (PKU) (vaak verlies van functie, 2 ouders zijn drager (maar niet ziek) dan
25% risico)
X-linked recessief (vaak verlies van functie, veel mannen) (1 ouder drager: man 50% risico
vrouw geen risico, 2 ouders drager dan beide kinderen 50% risico)
X-linked dominant (Dominant negatieve invloed, of vergiftigen, geen verschil tussen mannen
en vrouwen)
PKU: recessief single-gene mutatie die leidt tot verlies van functie.
Op welke manieren kan een gen allemaal gemuteerd zijn
Punt mutatie: bij deze soort mutaties is er verandering van maar één nucleotide
o Silent (derde nucleotide in een triplet is verandert maar dat geeft nog steeds
hetzelfde aminozuur dus geeft geen consequenties)
o Missense (een nucleotide verandert waardoor je een ander aminozuur krijgt)
Mutatie kan in coderend of niet coderend deel zitten, het effect is hiervan
afhankelijk
o Nonsense (van coderend voor een aminozuur naar het coderen van een stopcodon
(als dit gebeurt middenin een RNA mis je veel aminozuren en krijg je dus een ander
eiwit)
o Splicing (complex proces, intronen gaan eruit op specifieke plaatsen, door mutaties
kan er een ander aminozuur worden gevormd door het fout knippen van intronen)
Deletie
o Frameshift (1 of 2 nucleotiden vallen weg hierdoor veranderd de manier van coderen
omdat dit per 3 nucleotiden is)
Insertie
Introductie
DNA-RNA-eiwitten. Vandaag van mutatie naar metabolische ziekte.
PKU: stofwisselingsziekte
Ziekte dat veroorzaakt wordt door een mutatie van een gen die codeert voor het eiwit PAH, enzym
die betrokken is bij het omzetten van PHE (essentieel amminozuur) naar Tyr (niet essentieel
amminozuur: kan je lichaam aanmaken vanuit essentiële amminozuren vanuit PHE)
Types mutaties die tot een ziekte kunnen leiden:
Single-gene inheritance diseases: mutaties in één enkel gen
Multifactorial genetic inheritance disorders: meerdere genen zijn betrokken (PKU)
Chromosome abnormalities: gehele chromosoomafwijkingen (trisomie 13)
Mitochondrial genetic inheritance disorders: genetische ziektes die gecodeerd worden door
het mitochondriële DNA (kan single of multifactorial zijn)
Wat voor types van single-gene inheritance zijn er?
Autosomaal dominant (verlies van functie kan maar kan ook haploinsufficiency: je kunt niet
genoeg van het eiwit maken, maar vaker is het zo dat het gemuteerde eiwit een dominant
negatief effect heeft, toxic gainer function: het gen gaat wat doen wat giftig is voor de cel) (1
ouder drager dan 50% risico)
Autosomaal recessief (PKU) (vaak verlies van functie, 2 ouders zijn drager (maar niet ziek) dan
25% risico)
X-linked recessief (vaak verlies van functie, veel mannen) (1 ouder drager: man 50% risico
vrouw geen risico, 2 ouders drager dan beide kinderen 50% risico)
X-linked dominant (Dominant negatieve invloed, of vergiftigen, geen verschil tussen mannen
en vrouwen)
PKU: recessief single-gene mutatie die leidt tot verlies van functie.
Op welke manieren kan een gen allemaal gemuteerd zijn
Punt mutatie: bij deze soort mutaties is er verandering van maar één nucleotide
o Silent (derde nucleotide in een triplet is verandert maar dat geeft nog steeds
hetzelfde aminozuur dus geeft geen consequenties)
o Missense (een nucleotide verandert waardoor je een ander aminozuur krijgt)
Mutatie kan in coderend of niet coderend deel zitten, het effect is hiervan
afhankelijk
o Nonsense (van coderend voor een aminozuur naar het coderen van een stopcodon
(als dit gebeurt middenin een RNA mis je veel aminozuren en krijg je dus een ander
eiwit)
o Splicing (complex proces, intronen gaan eruit op specifieke plaatsen, door mutaties
kan er een ander aminozuur worden gevormd door het fout knippen van intronen)
Deletie
o Frameshift (1 of 2 nucleotiden vallen weg hierdoor veranderd de manier van coderen
omdat dit per 3 nucleotiden is)
Insertie
