Verbintenissenrecht
Hoorcollege 1
Het ontstaan van een verbintenis
Art. 6:1 BW: verbintenissen kunnen slechts ontstaan, indien dit uit de wet voortvloeit.
o De wet wijst rechtstreeks feiten aan als bronnen van verbintenissen
o De wet wijst via het ongeschreven recht bepaalde feiten aan als bronnen van
verbintenissen
o De wet wijst geen directe bron aan, maar het feit doet toch een verbintenis ontstaan,
omdat dit past in het stelsel van de wet en aansluit bij de in de wet geregelde
gevallen
Het burgerlijk wetboek bestaat uit een gelaagde structuur: onderwerpen zijn eerst in
algemene zin beschreven en deze worden later gedetailleerd uitgewerkt. Strijd?
Lex specialis > les generalis (de bijzondere regel krijgt voorrang boven de algemene regel)
Effectenlease
Procederen tegen banken doordat er veel geld verloren is gegaan door effectenlease (= met
geleend geld aandelen kopen). Geprobeerd via de volgende manieren:
o Strijd met besluit toezicht effectenverkeer/consumentenkrediet art. 3:40 BW
Slaagt niet: effectenlease valt niet onder consumentenkrediet.
o Dwaling mededelingsplicht art. 6:228 BW
Slaagt niet: de consumenten hebben voldoende informatie vertrekt gekregen waardoor de
mededingingsplicht niet is geschonden en eerder de onderzoeksplicht vanuit de kant van de
consument wel
o Misleidende reclame art. 6:193a BW
Slaagt niet: misleidende reclame moet door de gemiddelde consument als misleidend
worden ervaren. Daarnaast mag van de consument worden verwacht dat hij weet dat de
aandelen zowel kunnen stijgen als dalen.
o Schending van de bijzondere zorgplicht art. 6:98/101/109 BW
Slaagt deels, omdat banken een maatschappelijke functie hebben rust er een bijzondere
zorgplicht op hen. Banken hebben een waarschuwingsplicht naar de consument en
daarnaast moeten zij onderzoeken wat de draagkracht van de consument is, is deze laag?
Dan is er een conditio sine qua non-verband tussen de normschending en de schade en dient
deze vergoed te worden art. 6:98 BW. Wel is er ook sprake van eigen schuld omdat de
consument ook meer onderzoeksplicht diende te doen art. 6:101 BW.
*Verschil mededingingsplicht en waarschuwingsplicht
Bij schending van de mededingingsplicht is de overeenkomst vernietigbaar (art. 6:228 BW)
en bij schending van de waarschuwingsplicht is er alleen recht op schadevergoeding (art.
6:162 BW).
,Probleem 1
1. Wat kunnen de gevolgen zijn als een partij de onderhandelingen afbreekt?
2. Hoe werkt vertegenwoordiging? Welke voorwaarden gelden hiervoor?
3. Wat geldt er in geval van onbevoegde vertegenwoordiging?
Art. 6:213 lid 1 BW: ‘Een overeenkomst in de zin van deze titel is een meerzijdige
rechtshandeling waarbij één of meer partijen jegens één of meer anderen een verbintenis
aangaan.’
Art. 6:217 lid BW: ‘een overeenkomst komt tot stand door aanbod en aanvaarding daarvan.’
o Aanbod = er is sprake van een aanbod indien een voorstel tot het sluiten van een
overeenkomst wordt gedaan, dat alle essentiële elementen van de inhoud van die
overeenkomst bevat –> alleen een ‘ja’ is nodig om de overeenkomst te sluiten
o Art. 6:219 lid 1 BW: Een aanbod is herroepelijk, tenzij uit het aanbod
onherroepelijkheid volgt.
Lid 2, herroepelijk aanbod kan door de aanbieder worden herroepen tot aan
het moment dat de andere partij het aanbod aanvaardt of de
aanvaardingsmededeling is verzonden aanbod vervalt en er komt geen
overeenkomst tot stand.
Onherroepelijk aanbod = een aanbod waarbij een uitdrukkelijk tijdstip is
opgenomen tot wanneer het aanbod geldt, hiervoor kan het aanbod niet
worden teruggetrokken (‘aanbod geldig tot’ ‘aanvaarding dient te geschieden
voor’).
Vrijblijvend aanbod = aanbod met een ruime herroepingsmogelijkheid die
ook na de aanvaarding nog kan worden herroepen.
Herroepen is NIET gelijk aan intrekken art. 3:37 lid 5 BW
Verval aanbod
o Er is een tijdsbepaling opgenomen in het aanbod, niet hierbinnen aanvaard? Aanbod
vervalt
o Schriftelijk aanbod vervalt indien het niet binnen ‘een redelijke tijd’ wordt aanvaard,
een mondeling aanbod indien het niet ‘onmiddellijk’ wordt aanvaard art. 6:221 BW
o Wanneer het wordt verworpen art. 6:221 lid 2 BW
o Aanbod vervalt door herroeping
o Art. 6:222 BW een aanbod vervalt niet door de dood, verlies van
handelingsbekwaamheid of het verlies van de bevoegdheid door bewind van één van
de partijen
Aanvaarding = verklaring van de wederpartij waarin zij het aan haar gedane aanbod
aanvaardt. De aanvaarding moet in overeenkomst zijn met de inhoud van het aanbod en de
aanvaarding dient te zijn gedaan op het moment nadat het aanbod nog van kracht was.
Wil en wilsverklaring
Art. 3:33 BW: ‘Een rechtshandeling vereist een op een rechtsgevolg gerichte wil die zich door
een verklaring heeft geopenbaard.’ Er is sprake van wilsovereenstemming indien beide
partijen verklaren uit vrije wil een overeenkomst te willen sluiten.
o Discrepantie tussen wil en verklaring, ‘schuilgaande wil’, door geestelijke stoornis,
vergissing, verspreking, verschrijving of een misverstand. Art. 3:34/3:35 BW
, Feitelijke onbekwaamheid = staat niet onder curatele, is onbekwaam
(vb. dronken)
Handelingsonbekwaamheid = er is bepaalde toestemming vereist van
de wettelijke vertegenwoordiger (onder curatele gesteld)
o Gerechtvaardigd vertrouwen Art. 3:35 BW biedt bescherming voor de
geadresseerde/wederpartij wanneer er sprake is van discrepantie tussen wil
en verklaring. Hiervoor moet worden voldaan aan de vereisten van art. 3:11
BW.
Subjectief: de wederpartij wist niet dat de wil van de ander ontbrak
Objectief: en zij behoorde dit ook niet te kennen
Onderzoekplicht is nodig, er kan geen beroep worden gedaan indien
de ene partij redelijkerwijs had kunnen weten dat de verklaring van de
ander niet door de wil werd gedekt.
*Art. 6:2 en art. 6:248 BW indien een beroep op gerechtvaardigd
vertrouwen als onaanvaardbaar wordt gezien, wordt het beroep op 3:35
BW ontnomen.
Dubbele grondslag totstandkoming van een rechtsgeldige overeenkomst
Komt dus tot stand op grond van art. 3:33 BW, wil en verklaring stemmen overeen, en op
grond van 3:35 BW, wil en verklaring komen niet overeen maar er kan een beroep worden
gedaan op gerechtvaardigd vertrouwen.
= wilsvertrouwensleer
Inwerkingtreding rechtsgeldige overeenkomst
Genuanceerde ontvangsttheorie art. 3:37 lid 3 BW: verklaring krijgt in beginsel werking vanaf
het moment dat deze de persoon tot wie zij is gericht heeft bereikt. Een niet tot een bepaald
persoon gerichte verklaring werkt reeds vanaf het moment van de wilssluiting. Het heeft ook
zijn werking als het iemand niet heeft bereikt door het risico van de geadresseerde.
Belemmering door:
o Handeling geadresseerde zelf
o Handeling van personen voor wie de geadresseerde aansprakelijk is
o Een andere omstandigheid die zijn persoon betreft en rechtvaardigen dat hij nadeel
draagt.
Precontractuele fase
Begint met een aanbod of uitnodiging om in onderhandeling te treden.
o Rompovereenkomst: wilsovereenkomst tussen partijen is er maar niet tot ELK punt.
o Bepaalbaarheidseis: art. 6:227 BW partijen moeten overeenstemming hebben
bereikt over de essentialia.
o Partijen moeten elkaar bedoelingen, verklaringen en gedragingen in de
gegeven omstandigheden zo begrijpen dat zij aan het tot dan toe bereikte
onderhandelingsresultaat inderdaad reeds zijn gebonden.
Verplichtingen tijdens de precontractuele fase volgen uit de rechtspraak
1. Baris/Riezenkamp: ‘partijen, door in onderhandeling te treden over het sluiten van
een overeenkomst, tot elkaar komen te staan in een bijzondere, door goede trouw
(redelijkheid en billijkheid) beheerste rechtsverhouding, medebrengende dat zij hun
, gedrag mede moeten laten bepalen door de gerechtvaardigde belangen van de
wederpartij.’
2. Plas/Valburg, driefasenleer:
o Fase 1, onderhandelingen afbreken mag ongestraft op grond van contractsvrijheid,
waardoor de partij die de onderhandelingen afbreekt geen schadevergoeding hoeft te
betalen.
o Fase 2, onderhandelingen afbreken mag, mits vergoeding van het negatieve
contractsbelang plaatsvindt. (afbrekende partij moet zijn wederpartij in dezelfde
financiële toestand brengen als waarin hij verkeerde als er niet had plaatsgevonden)
o Fase 3, onderhandelingen afbreken mag niet, moet verder worden onderhandeld
volgens positieve contractsbelang (Wisman/Trijber). Dit houdt in dat er moet worden
gekeken naar de financiële positie van de wederpartij waarin hij zou verkeren als de
onderhandelingen wel succesvol waren gegaan.
Deze derde fase is bereikt indien de grote contouren zichtbaar zijn geweest en er moet
totstandkomingsvertrouwen zijn (er moet een gerechtvaardigde verwachting zijn geweest
dat de onderhandeling tot een overeenkomst zou leiden)
- Ruiterij/MBO: ook al is er totstandkomingsvertrouwen betekent het niet dat het
afbreken onaanvaardbaar is. Er moet namelijk ook worden gekeken naar in hoeverre de
partij die de onderhandelingen afbreekt, heeft bijgedragen aan het vertrouwen en met
de gerechtvaardigde belangen. (Hierbij ook letten op onvoorziene omstandigheden).
CBB/JPO
Veel kritiek op de plasvalburg-doctrine omdat het in strijd is met de contractsvrijheid. Voor
het behoorlijk functioneren van de markteconomie is de vrijheid te kunnen onderhandelen
en de onderhandelingen te kunnen afbreken zonder aansprakelijk te zijn, of de angst
daarvoor te hoeven hebben, namelijk van essentieel belang. Er moet daarom terughoudend
worden gedaan met het toekennen van de schadevergoeding wegens het afbreken van de
onderhandelingen. ‘Onaanvaardbaarheid’ moet niet te snel worden aangenomen.
*Noot van Hartlief: de schadevergoedingsplicht komt pas in beeld wanneer afbreken als
onaanvaardbaar wordt gezien. Afbreken is onaanvaardbaar als er totstandskomings -
vertrouwen was. Er moet dus altijd naar het gehele onderhandelingsproces worden gekeken
en naar andere omstandigheden.
Vertegenwoordiging
o Volmacht:de bevoegdheid die een volmachtgever verleent aan een ander, de
gevolmachtigde, om in zijn naam rechtshandelingen te verrichten (moet schriftelijk) art.
3:60 lid 1 BW
- Bevoegdheid
- In naam van/in hoedanigheid van een ander (in naam van volmacht worden handelingen
verricht)
- Rechtshandelingen (gericht op een bepaald rechtsgevolg)
o Bijzondere volmacht art. 3:62 BW, wordt slechts verleend voor het verrichten van een
vooraf bepaalde specifieke rechtshandeling. (kan ook mondeling)
Eisen art. 3:66 BW moet worden voldaan.
o Pseudovolmachtgever: iemand waarvan wordt gezegd dat hij/zij volmacht heeft
gegeven maar dat is helemaal niet zo (niet voldaan aan de eisen van art. 3:66 BW).
Maar toch kan iemand worden gebonden namelijk als hij: ‘op grond van een
Hoorcollege 1
Het ontstaan van een verbintenis
Art. 6:1 BW: verbintenissen kunnen slechts ontstaan, indien dit uit de wet voortvloeit.
o De wet wijst rechtstreeks feiten aan als bronnen van verbintenissen
o De wet wijst via het ongeschreven recht bepaalde feiten aan als bronnen van
verbintenissen
o De wet wijst geen directe bron aan, maar het feit doet toch een verbintenis ontstaan,
omdat dit past in het stelsel van de wet en aansluit bij de in de wet geregelde
gevallen
Het burgerlijk wetboek bestaat uit een gelaagde structuur: onderwerpen zijn eerst in
algemene zin beschreven en deze worden later gedetailleerd uitgewerkt. Strijd?
Lex specialis > les generalis (de bijzondere regel krijgt voorrang boven de algemene regel)
Effectenlease
Procederen tegen banken doordat er veel geld verloren is gegaan door effectenlease (= met
geleend geld aandelen kopen). Geprobeerd via de volgende manieren:
o Strijd met besluit toezicht effectenverkeer/consumentenkrediet art. 3:40 BW
Slaagt niet: effectenlease valt niet onder consumentenkrediet.
o Dwaling mededelingsplicht art. 6:228 BW
Slaagt niet: de consumenten hebben voldoende informatie vertrekt gekregen waardoor de
mededingingsplicht niet is geschonden en eerder de onderzoeksplicht vanuit de kant van de
consument wel
o Misleidende reclame art. 6:193a BW
Slaagt niet: misleidende reclame moet door de gemiddelde consument als misleidend
worden ervaren. Daarnaast mag van de consument worden verwacht dat hij weet dat de
aandelen zowel kunnen stijgen als dalen.
o Schending van de bijzondere zorgplicht art. 6:98/101/109 BW
Slaagt deels, omdat banken een maatschappelijke functie hebben rust er een bijzondere
zorgplicht op hen. Banken hebben een waarschuwingsplicht naar de consument en
daarnaast moeten zij onderzoeken wat de draagkracht van de consument is, is deze laag?
Dan is er een conditio sine qua non-verband tussen de normschending en de schade en dient
deze vergoed te worden art. 6:98 BW. Wel is er ook sprake van eigen schuld omdat de
consument ook meer onderzoeksplicht diende te doen art. 6:101 BW.
*Verschil mededingingsplicht en waarschuwingsplicht
Bij schending van de mededingingsplicht is de overeenkomst vernietigbaar (art. 6:228 BW)
en bij schending van de waarschuwingsplicht is er alleen recht op schadevergoeding (art.
6:162 BW).
,Probleem 1
1. Wat kunnen de gevolgen zijn als een partij de onderhandelingen afbreekt?
2. Hoe werkt vertegenwoordiging? Welke voorwaarden gelden hiervoor?
3. Wat geldt er in geval van onbevoegde vertegenwoordiging?
Art. 6:213 lid 1 BW: ‘Een overeenkomst in de zin van deze titel is een meerzijdige
rechtshandeling waarbij één of meer partijen jegens één of meer anderen een verbintenis
aangaan.’
Art. 6:217 lid BW: ‘een overeenkomst komt tot stand door aanbod en aanvaarding daarvan.’
o Aanbod = er is sprake van een aanbod indien een voorstel tot het sluiten van een
overeenkomst wordt gedaan, dat alle essentiële elementen van de inhoud van die
overeenkomst bevat –> alleen een ‘ja’ is nodig om de overeenkomst te sluiten
o Art. 6:219 lid 1 BW: Een aanbod is herroepelijk, tenzij uit het aanbod
onherroepelijkheid volgt.
Lid 2, herroepelijk aanbod kan door de aanbieder worden herroepen tot aan
het moment dat de andere partij het aanbod aanvaardt of de
aanvaardingsmededeling is verzonden aanbod vervalt en er komt geen
overeenkomst tot stand.
Onherroepelijk aanbod = een aanbod waarbij een uitdrukkelijk tijdstip is
opgenomen tot wanneer het aanbod geldt, hiervoor kan het aanbod niet
worden teruggetrokken (‘aanbod geldig tot’ ‘aanvaarding dient te geschieden
voor’).
Vrijblijvend aanbod = aanbod met een ruime herroepingsmogelijkheid die
ook na de aanvaarding nog kan worden herroepen.
Herroepen is NIET gelijk aan intrekken art. 3:37 lid 5 BW
Verval aanbod
o Er is een tijdsbepaling opgenomen in het aanbod, niet hierbinnen aanvaard? Aanbod
vervalt
o Schriftelijk aanbod vervalt indien het niet binnen ‘een redelijke tijd’ wordt aanvaard,
een mondeling aanbod indien het niet ‘onmiddellijk’ wordt aanvaard art. 6:221 BW
o Wanneer het wordt verworpen art. 6:221 lid 2 BW
o Aanbod vervalt door herroeping
o Art. 6:222 BW een aanbod vervalt niet door de dood, verlies van
handelingsbekwaamheid of het verlies van de bevoegdheid door bewind van één van
de partijen
Aanvaarding = verklaring van de wederpartij waarin zij het aan haar gedane aanbod
aanvaardt. De aanvaarding moet in overeenkomst zijn met de inhoud van het aanbod en de
aanvaarding dient te zijn gedaan op het moment nadat het aanbod nog van kracht was.
Wil en wilsverklaring
Art. 3:33 BW: ‘Een rechtshandeling vereist een op een rechtsgevolg gerichte wil die zich door
een verklaring heeft geopenbaard.’ Er is sprake van wilsovereenstemming indien beide
partijen verklaren uit vrije wil een overeenkomst te willen sluiten.
o Discrepantie tussen wil en verklaring, ‘schuilgaande wil’, door geestelijke stoornis,
vergissing, verspreking, verschrijving of een misverstand. Art. 3:34/3:35 BW
, Feitelijke onbekwaamheid = staat niet onder curatele, is onbekwaam
(vb. dronken)
Handelingsonbekwaamheid = er is bepaalde toestemming vereist van
de wettelijke vertegenwoordiger (onder curatele gesteld)
o Gerechtvaardigd vertrouwen Art. 3:35 BW biedt bescherming voor de
geadresseerde/wederpartij wanneer er sprake is van discrepantie tussen wil
en verklaring. Hiervoor moet worden voldaan aan de vereisten van art. 3:11
BW.
Subjectief: de wederpartij wist niet dat de wil van de ander ontbrak
Objectief: en zij behoorde dit ook niet te kennen
Onderzoekplicht is nodig, er kan geen beroep worden gedaan indien
de ene partij redelijkerwijs had kunnen weten dat de verklaring van de
ander niet door de wil werd gedekt.
*Art. 6:2 en art. 6:248 BW indien een beroep op gerechtvaardigd
vertrouwen als onaanvaardbaar wordt gezien, wordt het beroep op 3:35
BW ontnomen.
Dubbele grondslag totstandkoming van een rechtsgeldige overeenkomst
Komt dus tot stand op grond van art. 3:33 BW, wil en verklaring stemmen overeen, en op
grond van 3:35 BW, wil en verklaring komen niet overeen maar er kan een beroep worden
gedaan op gerechtvaardigd vertrouwen.
= wilsvertrouwensleer
Inwerkingtreding rechtsgeldige overeenkomst
Genuanceerde ontvangsttheorie art. 3:37 lid 3 BW: verklaring krijgt in beginsel werking vanaf
het moment dat deze de persoon tot wie zij is gericht heeft bereikt. Een niet tot een bepaald
persoon gerichte verklaring werkt reeds vanaf het moment van de wilssluiting. Het heeft ook
zijn werking als het iemand niet heeft bereikt door het risico van de geadresseerde.
Belemmering door:
o Handeling geadresseerde zelf
o Handeling van personen voor wie de geadresseerde aansprakelijk is
o Een andere omstandigheid die zijn persoon betreft en rechtvaardigen dat hij nadeel
draagt.
Precontractuele fase
Begint met een aanbod of uitnodiging om in onderhandeling te treden.
o Rompovereenkomst: wilsovereenkomst tussen partijen is er maar niet tot ELK punt.
o Bepaalbaarheidseis: art. 6:227 BW partijen moeten overeenstemming hebben
bereikt over de essentialia.
o Partijen moeten elkaar bedoelingen, verklaringen en gedragingen in de
gegeven omstandigheden zo begrijpen dat zij aan het tot dan toe bereikte
onderhandelingsresultaat inderdaad reeds zijn gebonden.
Verplichtingen tijdens de precontractuele fase volgen uit de rechtspraak
1. Baris/Riezenkamp: ‘partijen, door in onderhandeling te treden over het sluiten van
een overeenkomst, tot elkaar komen te staan in een bijzondere, door goede trouw
(redelijkheid en billijkheid) beheerste rechtsverhouding, medebrengende dat zij hun
, gedrag mede moeten laten bepalen door de gerechtvaardigde belangen van de
wederpartij.’
2. Plas/Valburg, driefasenleer:
o Fase 1, onderhandelingen afbreken mag ongestraft op grond van contractsvrijheid,
waardoor de partij die de onderhandelingen afbreekt geen schadevergoeding hoeft te
betalen.
o Fase 2, onderhandelingen afbreken mag, mits vergoeding van het negatieve
contractsbelang plaatsvindt. (afbrekende partij moet zijn wederpartij in dezelfde
financiële toestand brengen als waarin hij verkeerde als er niet had plaatsgevonden)
o Fase 3, onderhandelingen afbreken mag niet, moet verder worden onderhandeld
volgens positieve contractsbelang (Wisman/Trijber). Dit houdt in dat er moet worden
gekeken naar de financiële positie van de wederpartij waarin hij zou verkeren als de
onderhandelingen wel succesvol waren gegaan.
Deze derde fase is bereikt indien de grote contouren zichtbaar zijn geweest en er moet
totstandkomingsvertrouwen zijn (er moet een gerechtvaardigde verwachting zijn geweest
dat de onderhandeling tot een overeenkomst zou leiden)
- Ruiterij/MBO: ook al is er totstandkomingsvertrouwen betekent het niet dat het
afbreken onaanvaardbaar is. Er moet namelijk ook worden gekeken naar in hoeverre de
partij die de onderhandelingen afbreekt, heeft bijgedragen aan het vertrouwen en met
de gerechtvaardigde belangen. (Hierbij ook letten op onvoorziene omstandigheden).
CBB/JPO
Veel kritiek op de plasvalburg-doctrine omdat het in strijd is met de contractsvrijheid. Voor
het behoorlijk functioneren van de markteconomie is de vrijheid te kunnen onderhandelen
en de onderhandelingen te kunnen afbreken zonder aansprakelijk te zijn, of de angst
daarvoor te hoeven hebben, namelijk van essentieel belang. Er moet daarom terughoudend
worden gedaan met het toekennen van de schadevergoeding wegens het afbreken van de
onderhandelingen. ‘Onaanvaardbaarheid’ moet niet te snel worden aangenomen.
*Noot van Hartlief: de schadevergoedingsplicht komt pas in beeld wanneer afbreken als
onaanvaardbaar wordt gezien. Afbreken is onaanvaardbaar als er totstandskomings -
vertrouwen was. Er moet dus altijd naar het gehele onderhandelingsproces worden gekeken
en naar andere omstandigheden.
Vertegenwoordiging
o Volmacht:de bevoegdheid die een volmachtgever verleent aan een ander, de
gevolmachtigde, om in zijn naam rechtshandelingen te verrichten (moet schriftelijk) art.
3:60 lid 1 BW
- Bevoegdheid
- In naam van/in hoedanigheid van een ander (in naam van volmacht worden handelingen
verricht)
- Rechtshandelingen (gericht op een bepaald rechtsgevolg)
o Bijzondere volmacht art. 3:62 BW, wordt slechts verleend voor het verrichten van een
vooraf bepaalde specifieke rechtshandeling. (kan ook mondeling)
Eisen art. 3:66 BW moet worden voldaan.
o Pseudovolmachtgever: iemand waarvan wordt gezegd dat hij/zij volmacht heeft
gegeven maar dat is helemaal niet zo (niet voldaan aan de eisen van art. 3:66 BW).
Maar toch kan iemand worden gebonden namelijk als hij: ‘op grond van een
