Samenvatting Praktisch Personen- en Familierecht - Tentamen Personen en familierecht (1415LB143A)

Week 1 (H1+2)
Hoofdstuk 1 algemene bepalingen en naamrecht

Juridische persoon
Een persoon is degene die drager van rechten en verplichtingen kan zijn.
Rechtsbevoegdheid wil zeggen: bevoegdheden die iemand heeft op basis van de
wet. Iedereen in Nederland is rechtsbevoegd (art. 1:1 lid 1 BW). Persoonlijkheid
begint bij de geboorte van een kind. Aanvullend vereiste is dat het kind levend
ter wereld komt. Een kind dat dood ter wereld komt, wordt geacht nooit te
hebben bestaan (art. 1:2 BW). Een kind dat nog niet geboren is, kan als geboren
wordt aangemerkt als zijn belang daarom vraagt, bijvoorbeeld wanneer de
aanstaande moeder zichzelf en daarmee ook het ongeboren kind in gevaar
brengt.
Persoonlijkheid eindigt als iemand overlijdt. Alle rechten en verplichtingen die op
dat moment nog bestaan, gaan over op de erfgenamen.

Bloed- en aanverwantschap
Bloedverwantschap
Biologische bloedverwantschap is de relatie tussen personen op basis van
geboorte.
Juridische bloedverwantschap is de juridische relatie tussen personen, vaak
aangeduid als familierechtelijke betrekking. Juridische bloedverwantschap
ontstaat:
 als een man een kind erkent van wie hij niet de biologische vader is (arrt.
1:203 BW)
 als de moeder van een kind op het moment van geboorte getrouwd is met
een man of vrouw die geen biologische band heeft met het kind (art. 1:198
BW)
 tussen de adoptieouder en het geadopteerde kind. (art. 1:229 BW)
Bloedverwantschap bestaat in verschillende graden (art. 1:3 lid 1 BW). De graad
van bloedverwantschap wordt bepaald door het aantal geboorten dat de
bloedverwantschap heeft veroorzaakt. Hierbij telt een erkenning, een
gerechtelijke vaststelling van het ouderschap of een adoptie als een geboorte.
Verwantschap tussen ouders en kinderen, alsook tussen grootouders en
kleinkinderen is bloedverwantschap in de rechte linie. Verwantschap met een
oom/tante, broer/zus, of neef/nicht is bloedverwantschap in de zijlinie. Art. 1:41
BW bepaald dat een huwelijk niet mag gesloten worden tussen bloed- en
aanverwanten in de eerste en tweede graad.

Aanverwantschap
Aanverwantschap is de juridische relatie tussen een persoon en de
bloedverwanten van degene met wie hij gehuwd is of een geregistreerd
partnerschap heeft (art. 1:3 lid 2 BW). De graden van aanverwantschap worden
op dezelfde wijze bepaald als voor bloedverwantschap. Aanverwantschap wordt
niet opgeheven door het eindigen van het huwelijk of geregistreerd partnerschap.

Familie- en gezinsleven
Art. 8 EVRM
Iedereen heeft recht op respect voor zijn familie- en gezinsleven (family life).
Ongerechtvaardigde inmenging in de uitoefening van dit recht door

,overheidsorganen is niet toegestaan. Family life is het hebben van een nauwe
persoonlijke betrekking met een ander, vaak een kind. In het Marckx-arrest is
bepaald dat geen onderscheid gemaakt mag worden tussen kinderen geboren
binnen een huwelijk en buitenechtelijke kinderen.

 Marckx-arrest
Een ongehuwde moeder was van mening dat een bepaald aantal bepalingen in
de Belgische wet discriminerend was en inbreuk maakte op het recht op
gezinsleven. De wet maakte namellijk onderscheidt tussen kinderen geboren
binnen een huwelijk en buitenechtelijke kinderen. Een ongehuwde moeder was
niet van rechtswege juridische moeder van haar eigen kind zij moest dat kind
eerst erkennen en pas dan was er spraken van juridisch moederschap

In dit arrest overwoog het EHRM dat lidstaten ervoor moeten zorgen dat burgers
een normaal gezinsleven kunnen leiden. Nationale wet- en regelgeving mag geen
inbreuk maken op het recht op family life. Het EHRM oordeelde dat de Belgische
wet niet in overeenstemming was met art. 8 EVRM en een inbreuk vormde op het
recht op family life.

Deze uitspraak heeft ertoe geleid dat de Belgische wetgeving op dit punt is
aangepast, ook voor het Nederlandse recht is dit arrest van groot belang
geweest. Met name in de kwesties over het recht op omgang, ouderlijk gezag na
scheiding, uitoefenen van gezag door ongehuwde ouders,
kinderbeschermingsmaatregelen en de rechtspositie van de pleegouders.

Situaties van family life
In de volgende situaties kan sprake zijn van family life:
 tussen echtgenoten (samenwoning is geen vereiste);
 tussen een man en een vrouw die een relatie hebben die vergelijkbaar is
met een huwelijk (samenwoning is geen vereiste);
 tussen ouders en een uit hun huwelijk geboren kind (vanaf het moment
van geboorte, samenwoning is geen vereiste);
 tussen ongehuwde, langdurig samenwonende ouders en hun kind;
 tussen moeder en kind;
 tussen de man die het kind heeft erkend en het kind;
 tussen de biologische vader en het kind (er moet sprake zijn van
bijkomende omstandigheden, zoals: samenleving of omgang met het kind,
verzorging van het kind, een relatie met de moeder);
 tussen naaste bloedverwanten en het kind (er moet een nauwe
persoonlijke betrekking bestaan);
 tussen pleegouders of opvangouders en kind;
 tussen een niet-biologische ouder en kind.
Verbreking family life
Family life kan worden verbroken door latere gebeurtenissen.

,Voornaam
Elk kind dat wordt geboren, heeft recht op een naam. Een persoon heeft de
voornaam of voornamen die in zijn geboorteakte zijn opgenomen (art. 1:4 lid 1
BW). Dit is een authentieke akte (art. 156 lid 2 Rv) De ambtenaar van de
burgerlijke stand weigert in de geboorteakte voornamen op te nemen die
ongepast zijn of gelijk zijn aan een achternaam, tenzij die achternaam ook een
gebruikelijke voornaam is. De rechtbank kan iemands voornaam wijzigen op
verzoek van de persoon zelf of op verzoek van zijn wettelijke vertegenwoordiger
(art. 1:4 lid 4 BW). Redenen om een voornaam te wijzigen kunnen zijn:
 een fout in de geboorteakte;
 iemands voornaam is emotioneel belastend;
 vernoeming naar een persoon met wie iemand een bijzondere band heeft
of had;
 iemand is transgender of transseksueel;
 een voornaam die normaal is in een bepaald land, maar in het Nederlands
erg vreemd;
 een gewijzigde geloofsovertuiging;
 iemand maakt al heel lang gebruik van een naam die afwijkt van zijn
officiële voornaam.

Geslachtsnaam
Algemene bepalingen geslachtsnaam
Als een kind bij geboorte in familierechtelijke betrekking staat tot twee ouders,
dan mogen de ouders de geslachtsnaam van hun kind kiezen (art. 1:5 lid 4 BW).
Dit kan de naam van de moeder of die van de vader zijn. De naamskeuze geldt
voor alle volgende kinderen van de ouders (art. 1:5 lid 8 BW). Maken ouders geen
keuze, dan krijgt het kind de naam van de vader (art. 1:5 lid 5 BW).

Wanneer een kind alleen in familierechtelijke betrekking tot de moeder staat, dan
krijgt het haar achternaam (art. 1:5 lid 1 BW). Als een kind later door erkenning in
familierechtelijke betrekking komt te staan tot een tweede ouder, dan houdt het
kind in principe de achternaam van de moeder. Dit is ook het geval als door een
uitspraak van de rechter de afstamming van een kind wordt bepaald
(gerechtelijke vaststelling ouderschap).
De moeder en de andere ouder kunnen er ook voor kiezen om het kind de
achternaam van de andere ouder te geven(art. 1:5 lid 2 BW). Is het kind 16 of 17
jaar oud op het moment dat de familierechtelijke betrekking tot de tweede ouder
ontstaat, dan beslist het kind zelf welke achternaam het heeft (art. 1:5 lid 7 BW).

Geslachtsnaam bij adoptie
Vanaf 16 beslist het kind zelf de achternaam. Bij adoptie geldt het volgende (art.
1:5 lid 3 BW):
 Wanneer een kind wordt geadopteerd door een adoptievader en -moeder
die met elkaar gehuwd zijn of een geregistreerd partnerschap hebben, dan
krijgt het kind in principe de achternaam van de adoptievader. De

, adoptieouders kunnen er echter ook voor kiezen dat het kind de naam van
de adoptiemoeder krijgt.
 Zijn de adoptieouders niet met elkaar getrouwd of is sprake van getrouwde
adoptieouders van hetzelfde geslacht, dan houdt het kind de achternaam
die het heeft. Ook in dit geval kunnen ouders ervoor kiezen om af te wijken
van de hoofdregel en beide kinderen de achternaam van een van de twee
ouders te geven (art. 1:5 lid 8 BW).
 Als een kind wordt geadopteerd door een echtgenoot, geregistreerd
partner of levensgezel van zijn vader of moeder, dan houdt het kind in
beginsel zijn eigen achternaam. De ouder en adoptieouder kunnen ervoor
kiezen om hiervan af te wijken en het kind de achternaam van de
adoptieouder geven.
Wijziging geslachtsnaam
Iemands geslachtsnaam wordt dwingend bewezen door de geboorteakte (art. 1:6
BW).
De achternaam van een meerderjarige kan op zijn verzoek worden gewijzigd. Dit
gebeurt bij koninklijk besluit (art. 1:7 lid 1 BW). Dit wordt dan vastgelegd in een
koninklijk besluit en opgenomen in de Basisregistratie Personen (BRP).
Wijziging van iemands achternaam kan in de volgende gevallen:
 de achternaam wijzigen in die van de andere ouder, na echtscheiding van
ouders;
 ongedaan maken van een naamswijziging die plaatsvond toen iemand
minderjarig was;
 naamskeuze van de ouders herzien;
 dezelfde naamswijziging als die van de ouder;
 naamswijziging in de oorspronkelijke achternaam na ontbinding van een in
het buitenland gesloten huwelijk waarbij automatisch de achternaam van
de echtgenoot is toegekend;
 een niet-Nederlands klinkende achternaam wijzigen bij of na verkrijging
Nederlanderschap;
 een onwelvoeglijke (niet passende/onfatsoenlijke) of bespottelijke
achternaam wijzigen;
 een veelvoorkomende achternaam wijzigen;
 een onjuist gespelde achternaam, door een fout bij de invoering van de
akte van de burgerlijke stand in 1810-1838;
 een vernederlandste achternaam wijzigen in de oorspronkelijke Friese
versie;
 een achternaam toevoegen als eerder door iemands voorouders een
dubbele naam werd gebruikt;
 een achternaam toevoegen die is uitgestorven of met uitsterven wordt
bedreigd;
 als er sprake is van psychische hinder ten gevolge van het hebben of juist
niet hebben van een achternaam;
 de ouder wiens achternaam iemand draagt heeft een bepaald misdrijf
gepleegd en is daarvoor onherroepelijk veroordeeld;
 het wijzigen van een adoptienaam in de oorspronkelijke achternaam.
Wanneer iemand trouwt, heeft hij het recht de achternaam van zijn echtgenoot te
gebruiken in plaats van zijn eigen naam. Ook mag hij de achternaam van zijn
partner voor of na zijn eigen naam gebruiken (art. 1:9 BW). Na ontbinding van het
huwelijk mag iemand de naam van zijn ex-partner blijven gebruiken, tenzij