Sociale psychologie
1. Inleiding tot de sociale psychologie
1.1 Wat is sociale psychologie?
Psychologie = de wetenschappelijke studie naar het gedrag en het innerlijke leven (gedachtes en gevoelens) van
mensen.
Sociale psychologie = de wetenschappelijke studie naar de manier waarop de werkelijke of denkbeeldige
aanwezigheid van mensen de gedachtes, gevoelens en gedragingen van andere mensen beïnvloedt.
Sociale invloed = het effect dat de woorden daden of alleen al de aanwezigheid van andere mensen hebben op onze
gedachten, gevoelens, houdingen en/of gedrag.
Innerlijk (emoties en gedachten)
Uiterlijk (zichtbaar gedrag)
Anderen hoeven niet fysiek aanwezig te zijn
1.1.1 Sociale psychologie, wetenschap en gezond verstand
Empirische methode = op waarneming en/of onderzoek gebaseerde methode voor het toetsen van hypothesen.
Begint met het formuleren van een hypothese
Hypothese = een als voorlopige waarheid aangenomen, maar nog te bewijzen veronderstelling
1.1.2 Sociale psychologie en het verband met verwante disciplines
Determinant = bepalende factor in een ontwikkeling of toestand
Andere wetenschappelijke disciplines <-> sociale psychologie
Verschillen op analyseniveau
o Bv. Voor neurowetenschappers -> genen, hormonen…
o Bv. Voor klinisch psychologen -> analyse van het individu
o Bv. Voor sociaal psycholoog -> hoe mensen hun sociale wereld interpreteren
Evolutionaire psychologie
Evolutietheorie: verklaart hoe we verschillende lichamelijke kenmerken hebben
Natuurlijke selectie = het verschijnsel dat in de evolutie sommige organismen uit een bepaalde populatie beter in
hun omgeving passen en zo meer kans hebben om te zorgen voor overlevende nakomelingen dan minder goed
aangepaste organismen.
1
Emma Werbrouck – sociale psychologie
, Bv. Giraffen hebben een lange nek omdat deze met een lange nek aan de blaadjes konden (maar eigenlijk
achteraf gezien bood de lange nek een voordeel bij gevechten voor de vrouwtjes te versieren)
Evolutionaire psychologie = wetenschappelijke discipline die sociaal gedrag probeert te verklaren op basis van
erfelijke factoren die zich door de tijd heen hebben ontwikkeld volgens principes en natuurlijke selectie.
Persoonlijkheidspsychologie
Analyseniveau: het individu in context van een sociale situatie
Persoonlijkheden verschillen bij iedereen
Leiders <-> Volgers
Druk <-> Timide
Sociaal betrokken <-> Zelfzuchtig
Individuele verschillen = aspecten van de persoonlijkheid die mensen onderscheiden van anderen.
De machtige rol van de sociale invloed
Bv. Jim Jones in Jonestown waarbij honderden mensen vrijwillig cyanide dronken
o Kan niet aan de persoonlijkheid liggen…
Sociologie en andere sociale wetenschappen
Sociologie richt zich op
Sociale klasse
Sociale structuur
Sociale instituties
Sociale psychologie <-> sociologie
Analyseniveau sociale psychologie: individu binnen een groep, institutie of samenleving
Analyseniveau sociologie: groep, institutie of samenleving in zijn geheel
Construct = de manier waarop mensen de sociale wereld waarnemen, begrijpen en interpreteren
Wat de sociale psychologie bestudeert
Nadruk op constructen
Het beschrijven en verklaren van hoe mensen elkaar in hun voelen, denken en doen beïnvloeden
Welke fenomenen zijn universeel en welke zijn cultureel bepaald?
2
Emma Werbrouck – sociale psychologie
, Evolutionaire psychologie, Persoonlijkheidspsychologie Sociale psychologie Sociologie
biologie,
neurowetenschap
Studies van natuurlijke De studie van de De studie naar zowel de De studie naar algemene
selectie processen, genen, kenmerken die maken dat universele als de wetten en theorieën over
hormonen of individuen uniek zijn en van cultuurbepaalde invloed groepen en
psychologische processen elkaar verschillen. van de sociale omgeving samenlevingen, in plaats
in de hersenen. op de gevoelens, van individuen.
gedachten en
gedragingen van mensen.
1.2 De macht van de situatie
1.2.1 De fundamentele attributiefout ofwel de correspondentievertekening
Fundamentele attributiefout = correspondentievertekening, de neiging om de mate waarin iemands gedrag wordt
veroorzaakt door de rol van persoonlijke eigenschappen en andere interne factoren te overschatten en de rol van
externe, situationele factoren te onderschatten
Attributie = het toeschrijven van oorzaken aan het eigen of aan andermans gedrag en het daarmee voorzien van
verklaringen
We verklaren gedragingen vaak aan de hand van persoonlijkheid
Onterecht gevoel van veiligheid
Vergroot onze persoonlijke kwetsbaarheid voor mogelijke destructieve sociale invloeden
De neiging om het probleem te vereenvoudigen
De neiging om het slachtoffer de schuld te geven in situaties waar mensen overdonderd zijn
1.2.2 Onderzoek naar de fundamentele attributiefout
EXPERIMENT
De naam van een spel en de persoonlijkheid van de
deelnemers hebben invloed op de bereidheid om
samen te werken.
Spelen hetzelfde spel, maar met andere benaming
• Bij de naam gemeenschapsspel (spel voor
samenwerking) gaan competitieve mensen
meer samenwerken dan coöperatieve
mensen
• Bij de naam beursspel (bedoeld voor
competitie), gaan ze even competitief zijn
3
Emma Werbrouck – sociale psychologie
, 1.3 De macht van sociale interpretatie
1.3.1 Het behaviorisme - Skinner
Behaviorisme = psychologische stroming die ervan uitgaat dat je om menselijk gedrag te kunnen begrijpen slechts
hoeft te kijken naar de belonende of straffende eigenschappen van de omgeving.
“Alle gedragingen kunnen verklaard worden aan de hand van de beloningen en de straffen uit de omgeving”
Enkel de objectieve zaken, subjectieve zaken zoals denken en voelen worden geen rekening mee gehouden
Skinnerbox:
1.3.2 De gestaltpsychologie - Lewin
Gestaltpsychologie = psychologische stroming die het belang benadrukt van het bestuderen van de persoonlijke
(subjectieve) manier waarop een object wordt waargenomen (het gestalt of geheel), in plaats van het bestuderen
van de manier waarop de objectieve, fysieke eigenschappen zich combineren tot het object.
Fenomenologie = hoe een object overkomt, en hoe diegene dat ervaart
Optische illusie:
4
Emma Werbrouck – sociale psychologie
1. Inleiding tot de sociale psychologie
1.1 Wat is sociale psychologie?
Psychologie = de wetenschappelijke studie naar het gedrag en het innerlijke leven (gedachtes en gevoelens) van
mensen.
Sociale psychologie = de wetenschappelijke studie naar de manier waarop de werkelijke of denkbeeldige
aanwezigheid van mensen de gedachtes, gevoelens en gedragingen van andere mensen beïnvloedt.
Sociale invloed = het effect dat de woorden daden of alleen al de aanwezigheid van andere mensen hebben op onze
gedachten, gevoelens, houdingen en/of gedrag.
Innerlijk (emoties en gedachten)
Uiterlijk (zichtbaar gedrag)
Anderen hoeven niet fysiek aanwezig te zijn
1.1.1 Sociale psychologie, wetenschap en gezond verstand
Empirische methode = op waarneming en/of onderzoek gebaseerde methode voor het toetsen van hypothesen.
Begint met het formuleren van een hypothese
Hypothese = een als voorlopige waarheid aangenomen, maar nog te bewijzen veronderstelling
1.1.2 Sociale psychologie en het verband met verwante disciplines
Determinant = bepalende factor in een ontwikkeling of toestand
Andere wetenschappelijke disciplines <-> sociale psychologie
Verschillen op analyseniveau
o Bv. Voor neurowetenschappers -> genen, hormonen…
o Bv. Voor klinisch psychologen -> analyse van het individu
o Bv. Voor sociaal psycholoog -> hoe mensen hun sociale wereld interpreteren
Evolutionaire psychologie
Evolutietheorie: verklaart hoe we verschillende lichamelijke kenmerken hebben
Natuurlijke selectie = het verschijnsel dat in de evolutie sommige organismen uit een bepaalde populatie beter in
hun omgeving passen en zo meer kans hebben om te zorgen voor overlevende nakomelingen dan minder goed
aangepaste organismen.
1
Emma Werbrouck – sociale psychologie
, Bv. Giraffen hebben een lange nek omdat deze met een lange nek aan de blaadjes konden (maar eigenlijk
achteraf gezien bood de lange nek een voordeel bij gevechten voor de vrouwtjes te versieren)
Evolutionaire psychologie = wetenschappelijke discipline die sociaal gedrag probeert te verklaren op basis van
erfelijke factoren die zich door de tijd heen hebben ontwikkeld volgens principes en natuurlijke selectie.
Persoonlijkheidspsychologie
Analyseniveau: het individu in context van een sociale situatie
Persoonlijkheden verschillen bij iedereen
Leiders <-> Volgers
Druk <-> Timide
Sociaal betrokken <-> Zelfzuchtig
Individuele verschillen = aspecten van de persoonlijkheid die mensen onderscheiden van anderen.
De machtige rol van de sociale invloed
Bv. Jim Jones in Jonestown waarbij honderden mensen vrijwillig cyanide dronken
o Kan niet aan de persoonlijkheid liggen…
Sociologie en andere sociale wetenschappen
Sociologie richt zich op
Sociale klasse
Sociale structuur
Sociale instituties
Sociale psychologie <-> sociologie
Analyseniveau sociale psychologie: individu binnen een groep, institutie of samenleving
Analyseniveau sociologie: groep, institutie of samenleving in zijn geheel
Construct = de manier waarop mensen de sociale wereld waarnemen, begrijpen en interpreteren
Wat de sociale psychologie bestudeert
Nadruk op constructen
Het beschrijven en verklaren van hoe mensen elkaar in hun voelen, denken en doen beïnvloeden
Welke fenomenen zijn universeel en welke zijn cultureel bepaald?
2
Emma Werbrouck – sociale psychologie
, Evolutionaire psychologie, Persoonlijkheidspsychologie Sociale psychologie Sociologie
biologie,
neurowetenschap
Studies van natuurlijke De studie van de De studie naar zowel de De studie naar algemene
selectie processen, genen, kenmerken die maken dat universele als de wetten en theorieën over
hormonen of individuen uniek zijn en van cultuurbepaalde invloed groepen en
psychologische processen elkaar verschillen. van de sociale omgeving samenlevingen, in plaats
in de hersenen. op de gevoelens, van individuen.
gedachten en
gedragingen van mensen.
1.2 De macht van de situatie
1.2.1 De fundamentele attributiefout ofwel de correspondentievertekening
Fundamentele attributiefout = correspondentievertekening, de neiging om de mate waarin iemands gedrag wordt
veroorzaakt door de rol van persoonlijke eigenschappen en andere interne factoren te overschatten en de rol van
externe, situationele factoren te onderschatten
Attributie = het toeschrijven van oorzaken aan het eigen of aan andermans gedrag en het daarmee voorzien van
verklaringen
We verklaren gedragingen vaak aan de hand van persoonlijkheid
Onterecht gevoel van veiligheid
Vergroot onze persoonlijke kwetsbaarheid voor mogelijke destructieve sociale invloeden
De neiging om het probleem te vereenvoudigen
De neiging om het slachtoffer de schuld te geven in situaties waar mensen overdonderd zijn
1.2.2 Onderzoek naar de fundamentele attributiefout
EXPERIMENT
De naam van een spel en de persoonlijkheid van de
deelnemers hebben invloed op de bereidheid om
samen te werken.
Spelen hetzelfde spel, maar met andere benaming
• Bij de naam gemeenschapsspel (spel voor
samenwerking) gaan competitieve mensen
meer samenwerken dan coöperatieve
mensen
• Bij de naam beursspel (bedoeld voor
competitie), gaan ze even competitief zijn
3
Emma Werbrouck – sociale psychologie
, 1.3 De macht van sociale interpretatie
1.3.1 Het behaviorisme - Skinner
Behaviorisme = psychologische stroming die ervan uitgaat dat je om menselijk gedrag te kunnen begrijpen slechts
hoeft te kijken naar de belonende of straffende eigenschappen van de omgeving.
“Alle gedragingen kunnen verklaard worden aan de hand van de beloningen en de straffen uit de omgeving”
Enkel de objectieve zaken, subjectieve zaken zoals denken en voelen worden geen rekening mee gehouden
Skinnerbox:
1.3.2 De gestaltpsychologie - Lewin
Gestaltpsychologie = psychologische stroming die het belang benadrukt van het bestuderen van de persoonlijke
(subjectieve) manier waarop een object wordt waargenomen (het gestalt of geheel), in plaats van het bestuderen
van de manier waarop de objectieve, fysieke eigenschappen zich combineren tot het object.
Fenomenologie = hoe een object overkomt, en hoe diegene dat ervaart
Optische illusie:
4
Emma Werbrouck – sociale psychologie
