Samenvatting formeel strafrecht
Rachel Plinsinga
2803875
Rechtsgeleerdheid
, Week 1 - de uitgangspunten van
het strafprocesrecht
Hoorcollege week 1
Doelstellingen en karakter van het strafprocesrecht
Historie:
I. Beginpunt: schuldvraag beslist o.b.v. godsoordelen. B voorbeeld de ‘waterproef’.
II. Het strafprocesrecht wordt rationeler: de waarheid moet door de mens zelf worden
achterhaald (p ler I).
- Door de afhankel kheid van de bekennende verklaring van de verdachte was de
tortuur lange t d de belangr kste opsporingsmethode.
III. De invloed van de verlichting: in het strafproces moeten ook de rechten en vr heden van
burgers worden gerespecteerd (p ler II).
- Art. XXXVII Staatsregeling 1798: ‘De pijnbank wordt afgeschaft door de gantsche
Republiek’.
DE EERSTE PIJLER IS HET STREVEN OM DE ‘ECHTE’ WAARHEID TE VINDEN.
Hoofddoelstelling:
I. Hoofddoelstelling = het verzekeren van de juiste toepassing van het materiële strafrecht.
- Bevorderen bestraf ng schuldigen (wetshandhaving);
- Voorkomen bestraf ng onschuldigen (rechtsbescherming).
II. De realisering van dit doel wordt mogel k gemaakt door de waarheid te achterhalen
(p ler I).
- Waarheidsbegrip (deugdel k). Wat echt is gebeurd (p ler I).
- Het gaat niet om het achterhalen van de volledige waarheid, maar om dat wat
relevant is ter beantwoording van de vragen van art. 348 en 350 Sv.
Relativering (1):
I. De waarheid kan nooit met zekerheid worden vastgesteld, waardoor het risico op een
onjuiste toepassing van het materiële strafrecht nooit kan worden uitgesloten.
- Daarom moet steeds een balans worden gevonden tussen wetshandhaving en
rechtsbescherming.
✦ Voorbeeld, inzet opsporingsbevoegdheden (art. 27 Sv) en voorlopige hechtenis
(ernstige bezwaren). Veel bevoegdheden mogen pas worden ingezet als iemand
een ‘verdachte’ is (art. 27 Sv). De eisen worden weer zwaarder als er zwaardere
maatregelen getroffen (moeten) worden.
- Principiële asymmetrie.
✦ Voorbeeld, bew sminimumregel (art. 342 lid 2 Sv). Regelt dat één getuige géén
getuigen is. Daarin zie je terug dat zelfs een hele geloofwaardige verklaring van 1
getuige, niet tot een veroordeling mag komen.
Relativering (2):
I. Waarheidsvinding vooropgesteld.
- Maar: de eerl ke waarheidsvinding is geen rustig bezit.
ij ijijij ij ij fifi ij ij ij ij ij ij ij
, Rechtsbescherming (p ler II):
I. Eerbiediging van de rechten en vr heden van burgers, dit is de tweede p ler. Belang van
de waarheidsvinding (p ler I) wordt afgewogen tegen de belangen van de burgers.
- Verdachte; slachtoffer; andere betrokkenen.
II. Invloed Europees Recht.
Invloed EVRM, art. 6 EVRM:
B voorbeeld:
I. Raadsman b politieverhoor.
- Onder andere EHRM van 7 november 2008, nr 36391/02, NJ 2009, 214 (Salduz/
Turk e); HR 30 juni 2009, ECLI:NL:HR:2009:BH3079, NJ 2009, 349 m.nt. T.M.
Schalken.
- Verdachte mag vooraf aan het eerste verhoor een advocaat spreken. Maar ook het
recht op b stand t dens het verhoor. We werden geconfronteerd vanuit Europa dat er
recht was op rechtsb stand t dens een politieverhoor.
II. Ondervragingsrecht.
- Onder andere EHRM 24 april 1986, appl. No. 9120/80 (Unterpertinger/Oostenr k);
EHRM 15 december 2011, appl. Nos. 26766/05 & 22228/06 (Al-Khawaja & Tahery);
EHRM 19 januari 2021, nr. 2205/16 (Keskin tegen Nederland); HR 20 april 2021,
ECLI:NL:HR:2021:576 (Post-Keskin).
- Reikw dte van het ondervragingsrecht, de spanning hier is dat als je iemand niet hebt
kunnen ondervragen mag die verklaring die je eerder hebt aangelegd wel als bew s
kunnen gebruiken. Hoe absoluut is dat ondervragingsrecht dan? In Nederland z n we
hier iets te terughoudend in (zie Post-Keskin arrest).
Invloed EU, art. 82 VWEU (1):
B voorbeeld:
I. Raadsman b politieverhoor.
- Onder andere Richtl n (2012/48/EU) inzake het recht op toegang tot een advocaat.
II. Slachtofferrechten.
- Kaderbesluit (2021) en Richtl n (2012) inzake slachtofferrechten.
Invloed EU (2):
Recent:
I. Onderzoek aan smartphone.
- Voorgeschreven jurisprudentie.
Karakter van het strafprocesrecht (1):
I. Accusatoire versus inquisitoire procesmodellen.
- Waarheidsvinding, maar hoe?
- Waarheidsvinding door middel van een eerl k proces. ‘Fair Trial’ als bedoeld in art. 6
EVRM.
✦ Accusatoire procesmodel: gaat over een part enproces. Vindt je in de VS< echt
een part enproces. Echt de aanklager versus de verdediger die tegenover de jury
staan en die kiezen dan. De rechter is dan de scheidsrechter (vertelt de regels en
neemt bepaalde procesbeslissingen). Botsing van standpunten, leidt tot waarheid.
Dit doen ze door middel van een eerl k proces.
✦ Inquisitoire procesmodel: proces waar een actieve overheid/rechter actief opzoek
gaat naar de waarheid. Nederland, Duitsland en Frankr k neigen meer hier naar
toe. Waarheid achterhalen, dit doen ze door middel van een eerl k proces.
II. Typering Nederlandse strafprocesrecht?
- ‘Contradictoir proces op inquisitoire leest geschoeid’. Maar het proces richt zich ook
op de discussiepunten.
✦ Ruime opsporingsmogel kheden door autoriteiten.
✦ Actieve rechter.
✦ Verdachte als volwaardige procespart ; tegenspraak door verdachte.
ij ij ij ij ij ij ij ijij ijij ij ijij ij ijij ij ij ij ij ij ij ij ij
, Balans (1):
I. IN HET STRAFPROCESRECHT WORDT DE WAARHEID (PIJLER I) OP EEN BEHOORLIJKE
WIJZE (PIJLER II) AAN HET LICHT GEBRACHT.
- Voortdurende zoektocht naar een compromis tussen verschillende belangen.
B voorbeeld onderzoek aan een smartphone.
✦ De doelstellingen hoeven niet te schuren, …
1. Foltering.
✦ …, maar vaak bestaat wel degel k een spanning tussen de doelstellingen.
2. Mr. Big-methode: overheid investeert erg veel in opsporingen, denk aan het
opzetten van een eigen criminele organisatie en op die manier contacten legt
met de verdachte en op die manier de verdachte te laten bekennen.
✦ Ondervragingsrecht. Kritische vragen stellen, kruisverhoor (Amerikaanse
strafproces), de manier om die liegende getuige te ontmaskeren. Anderz ds heb je
de belangen van de getuigen, dus ook hier weer een compromis.
✦ Vormverzuimen. Wat nu als de politie te makkel k een woning binnen gaat, maar
wel de bew zen vindt?
Balans (2):
I. IN HET STRAFPROCESRECHT WORDT DE WAARHEID (PIJLER I) OP EEN BEHOORLIJKE
WIJZE (PIJLER II) AAN HET LICHT GEBRACHT.
- Steeds moet de vraag worden gesteld: rechtvaardigt de waarheidsvinding haar pr s
nog?
Legaliteitsbeginsel
Functie:
I. Art. 1 Sv: “Strafvordering heeft alleen plaats op de wijze bij de wet voorzien.”
- Bevordert rechtseenheid (codi catiegedachte).
✦ In samenhang met art. 170 Gw.
- Waarborgfunctie (voorkomen van willekeur/machtsmisbruik).
✦ Boodschap aan strafvorderl ke actoren: buiten de wet om mag niet aan
strafvordering worden gedaan.
✦ Boodschap aan wetgever: wetgeving moet op een zodanige w ze z n
vormgegeven dat het risico op willekeur wordt beperkt.
- Democratische legitimatie.
✦ Het wetgevingsproces vormt een belangr ke waarborg voor de
vertegenwoordiging van verschillende belangen.
Wettel ke grondslag?
Mag de politie in het vuilnis k ken van jouw vuilnisbak? Of is bepaald handelen al voldoende
gelegitimeerd door taakstellende bevoegdheden? Ja, onder bepaalde omstandigheden mag
de politie op basis van de taakstellende bepalingen, bepaalde opsporingshandelingen
verrichten (art. 3 Politiewet 2012, art. 141 Sv).
I. Speelt vaak in kader van opsporingsmethoden.
- B voorbeeld observatie door ‘veelplegersteam’.
- Technologische ontwikkelingen, zoals smartphones.
TALON CRITERIUM: OVERHEID MAG BURGERS WEL LOKKEN, MAAR DE BURGERS NIET
UITLOKKEN.
Voorbeeld:
I. Procesafspraken:
- OvJ en verdachte gaan samen onderhandelen. De rechter hoeft dan niet die gehele
puzzel te leggen, scheelt een hele hoop t d. De HR heeft gezegd, hoewel er geen
wettel ke bepaling is die deze prakt k regelt is het toch oké. Het maken van
procesafspraken is volgens de HR toegestaan. De bal ligt b de wetgever,
doorpakken of even afwachten?
ij
ijij ij ij ij fi ij ij ijij ij ij ij ij ij ij
Rachel Plinsinga
2803875
Rechtsgeleerdheid
, Week 1 - de uitgangspunten van
het strafprocesrecht
Hoorcollege week 1
Doelstellingen en karakter van het strafprocesrecht
Historie:
I. Beginpunt: schuldvraag beslist o.b.v. godsoordelen. B voorbeeld de ‘waterproef’.
II. Het strafprocesrecht wordt rationeler: de waarheid moet door de mens zelf worden
achterhaald (p ler I).
- Door de afhankel kheid van de bekennende verklaring van de verdachte was de
tortuur lange t d de belangr kste opsporingsmethode.
III. De invloed van de verlichting: in het strafproces moeten ook de rechten en vr heden van
burgers worden gerespecteerd (p ler II).
- Art. XXXVII Staatsregeling 1798: ‘De pijnbank wordt afgeschaft door de gantsche
Republiek’.
DE EERSTE PIJLER IS HET STREVEN OM DE ‘ECHTE’ WAARHEID TE VINDEN.
Hoofddoelstelling:
I. Hoofddoelstelling = het verzekeren van de juiste toepassing van het materiële strafrecht.
- Bevorderen bestraf ng schuldigen (wetshandhaving);
- Voorkomen bestraf ng onschuldigen (rechtsbescherming).
II. De realisering van dit doel wordt mogel k gemaakt door de waarheid te achterhalen
(p ler I).
- Waarheidsbegrip (deugdel k). Wat echt is gebeurd (p ler I).
- Het gaat niet om het achterhalen van de volledige waarheid, maar om dat wat
relevant is ter beantwoording van de vragen van art. 348 en 350 Sv.
Relativering (1):
I. De waarheid kan nooit met zekerheid worden vastgesteld, waardoor het risico op een
onjuiste toepassing van het materiële strafrecht nooit kan worden uitgesloten.
- Daarom moet steeds een balans worden gevonden tussen wetshandhaving en
rechtsbescherming.
✦ Voorbeeld, inzet opsporingsbevoegdheden (art. 27 Sv) en voorlopige hechtenis
(ernstige bezwaren). Veel bevoegdheden mogen pas worden ingezet als iemand
een ‘verdachte’ is (art. 27 Sv). De eisen worden weer zwaarder als er zwaardere
maatregelen getroffen (moeten) worden.
- Principiële asymmetrie.
✦ Voorbeeld, bew sminimumregel (art. 342 lid 2 Sv). Regelt dat één getuige géén
getuigen is. Daarin zie je terug dat zelfs een hele geloofwaardige verklaring van 1
getuige, niet tot een veroordeling mag komen.
Relativering (2):
I. Waarheidsvinding vooropgesteld.
- Maar: de eerl ke waarheidsvinding is geen rustig bezit.
ij ijijij ij ij fifi ij ij ij ij ij ij ij
, Rechtsbescherming (p ler II):
I. Eerbiediging van de rechten en vr heden van burgers, dit is de tweede p ler. Belang van
de waarheidsvinding (p ler I) wordt afgewogen tegen de belangen van de burgers.
- Verdachte; slachtoffer; andere betrokkenen.
II. Invloed Europees Recht.
Invloed EVRM, art. 6 EVRM:
B voorbeeld:
I. Raadsman b politieverhoor.
- Onder andere EHRM van 7 november 2008, nr 36391/02, NJ 2009, 214 (Salduz/
Turk e); HR 30 juni 2009, ECLI:NL:HR:2009:BH3079, NJ 2009, 349 m.nt. T.M.
Schalken.
- Verdachte mag vooraf aan het eerste verhoor een advocaat spreken. Maar ook het
recht op b stand t dens het verhoor. We werden geconfronteerd vanuit Europa dat er
recht was op rechtsb stand t dens een politieverhoor.
II. Ondervragingsrecht.
- Onder andere EHRM 24 april 1986, appl. No. 9120/80 (Unterpertinger/Oostenr k);
EHRM 15 december 2011, appl. Nos. 26766/05 & 22228/06 (Al-Khawaja & Tahery);
EHRM 19 januari 2021, nr. 2205/16 (Keskin tegen Nederland); HR 20 april 2021,
ECLI:NL:HR:2021:576 (Post-Keskin).
- Reikw dte van het ondervragingsrecht, de spanning hier is dat als je iemand niet hebt
kunnen ondervragen mag die verklaring die je eerder hebt aangelegd wel als bew s
kunnen gebruiken. Hoe absoluut is dat ondervragingsrecht dan? In Nederland z n we
hier iets te terughoudend in (zie Post-Keskin arrest).
Invloed EU, art. 82 VWEU (1):
B voorbeeld:
I. Raadsman b politieverhoor.
- Onder andere Richtl n (2012/48/EU) inzake het recht op toegang tot een advocaat.
II. Slachtofferrechten.
- Kaderbesluit (2021) en Richtl n (2012) inzake slachtofferrechten.
Invloed EU (2):
Recent:
I. Onderzoek aan smartphone.
- Voorgeschreven jurisprudentie.
Karakter van het strafprocesrecht (1):
I. Accusatoire versus inquisitoire procesmodellen.
- Waarheidsvinding, maar hoe?
- Waarheidsvinding door middel van een eerl k proces. ‘Fair Trial’ als bedoeld in art. 6
EVRM.
✦ Accusatoire procesmodel: gaat over een part enproces. Vindt je in de VS< echt
een part enproces. Echt de aanklager versus de verdediger die tegenover de jury
staan en die kiezen dan. De rechter is dan de scheidsrechter (vertelt de regels en
neemt bepaalde procesbeslissingen). Botsing van standpunten, leidt tot waarheid.
Dit doen ze door middel van een eerl k proces.
✦ Inquisitoire procesmodel: proces waar een actieve overheid/rechter actief opzoek
gaat naar de waarheid. Nederland, Duitsland en Frankr k neigen meer hier naar
toe. Waarheid achterhalen, dit doen ze door middel van een eerl k proces.
II. Typering Nederlandse strafprocesrecht?
- ‘Contradictoir proces op inquisitoire leest geschoeid’. Maar het proces richt zich ook
op de discussiepunten.
✦ Ruime opsporingsmogel kheden door autoriteiten.
✦ Actieve rechter.
✦ Verdachte als volwaardige procespart ; tegenspraak door verdachte.
ij ij ij ij ij ij ij ijij ijij ij ijij ij ijij ij ij ij ij ij ij ij ij
, Balans (1):
I. IN HET STRAFPROCESRECHT WORDT DE WAARHEID (PIJLER I) OP EEN BEHOORLIJKE
WIJZE (PIJLER II) AAN HET LICHT GEBRACHT.
- Voortdurende zoektocht naar een compromis tussen verschillende belangen.
B voorbeeld onderzoek aan een smartphone.
✦ De doelstellingen hoeven niet te schuren, …
1. Foltering.
✦ …, maar vaak bestaat wel degel k een spanning tussen de doelstellingen.
2. Mr. Big-methode: overheid investeert erg veel in opsporingen, denk aan het
opzetten van een eigen criminele organisatie en op die manier contacten legt
met de verdachte en op die manier de verdachte te laten bekennen.
✦ Ondervragingsrecht. Kritische vragen stellen, kruisverhoor (Amerikaanse
strafproces), de manier om die liegende getuige te ontmaskeren. Anderz ds heb je
de belangen van de getuigen, dus ook hier weer een compromis.
✦ Vormverzuimen. Wat nu als de politie te makkel k een woning binnen gaat, maar
wel de bew zen vindt?
Balans (2):
I. IN HET STRAFPROCESRECHT WORDT DE WAARHEID (PIJLER I) OP EEN BEHOORLIJKE
WIJZE (PIJLER II) AAN HET LICHT GEBRACHT.
- Steeds moet de vraag worden gesteld: rechtvaardigt de waarheidsvinding haar pr s
nog?
Legaliteitsbeginsel
Functie:
I. Art. 1 Sv: “Strafvordering heeft alleen plaats op de wijze bij de wet voorzien.”
- Bevordert rechtseenheid (codi catiegedachte).
✦ In samenhang met art. 170 Gw.
- Waarborgfunctie (voorkomen van willekeur/machtsmisbruik).
✦ Boodschap aan strafvorderl ke actoren: buiten de wet om mag niet aan
strafvordering worden gedaan.
✦ Boodschap aan wetgever: wetgeving moet op een zodanige w ze z n
vormgegeven dat het risico op willekeur wordt beperkt.
- Democratische legitimatie.
✦ Het wetgevingsproces vormt een belangr ke waarborg voor de
vertegenwoordiging van verschillende belangen.
Wettel ke grondslag?
Mag de politie in het vuilnis k ken van jouw vuilnisbak? Of is bepaald handelen al voldoende
gelegitimeerd door taakstellende bevoegdheden? Ja, onder bepaalde omstandigheden mag
de politie op basis van de taakstellende bepalingen, bepaalde opsporingshandelingen
verrichten (art. 3 Politiewet 2012, art. 141 Sv).
I. Speelt vaak in kader van opsporingsmethoden.
- B voorbeeld observatie door ‘veelplegersteam’.
- Technologische ontwikkelingen, zoals smartphones.
TALON CRITERIUM: OVERHEID MAG BURGERS WEL LOKKEN, MAAR DE BURGERS NIET
UITLOKKEN.
Voorbeeld:
I. Procesafspraken:
- OvJ en verdachte gaan samen onderhandelen. De rechter hoeft dan niet die gehele
puzzel te leggen, scheelt een hele hoop t d. De HR heeft gezegd, hoewel er geen
wettel ke bepaling is die deze prakt k regelt is het toch oké. Het maken van
procesafspraken is volgens de HR toegestaan. De bal ligt b de wetgever,
doorpakken of even afwachten?
ij
ijij ij ij ij fi ij ij ijij ij ij ij ij ij ij
