Samenvatting Onderneming en Recht

Onderneming en Recht – Week 1: Introductie, onderneming en
ondernemingsvormen
De onderneming: een eerste kennismaking
- Eenheid in diversiteit?
 Definitie
o Een zaak, die men opzet of drijft, om geldelijke voordelen te behalen
 Doel: winstbejag
o Contractueel knooppunt waarin de belangen van verschillende stakeholders van de
onderneming samenkomen
o Een op winst gerichte productieorganisatie
 Productie
 Organisatie
 Winststreven
 Elke onderneming heeft iets unieks; hoe gaan we dan generaliseren?
o Hoeveel?  Rechtsvormen
o Welke?  Classificaties
 Rechtsvorm: natuurlijke of rechtspersoon
 Grootte: aantal werknemers, naar omzet, waarde van bezittingen, beurswaarde
 Bedrijfstak: welk type sector van de economie
o Waarom?  Ondernemingstheorieën
 De transactiekostentheorie en de agency theorie zijn sterk met elkaar verweven.
Beide zien de onderneming als een (contract)omhulsel waarin partijen afspraken
maken over de hoogte van de inspanning, de beloning en de verdeling van de
risico’s. Opportunistisch gedrag kan worden beteugeld via de markt, maar ook via de
onderneming. De keuze van de meest geschikte ‘governance structure’ geschiedt op
basis van efficiëntie overwegingen.
 Transactiekostentheorie
 Transactiekosten (van de markt) versus organisatiekosten (van de
onderneming)
 De transactiekostentheorie gaat uit van het feit dat markten niet perfect
(kosteloos) zijn, maar fricties vertonen die gepaard gaan met
transactiekosten
 Deze transactiekosten kunnen onder bepaalde omstandigheden zo
hoog oplopen, dat het voordelig wordt de betrokken transacties met
andere methoden dan via het ruilproces op de markt tot stand te
brengen
 Markten zijn imperfect, contracterende partijen beschikken bijvoorbeeld
over verschillende informatie. Transacties zijn daardoor niet kosteloos
 In de transactiekostenbenadering staan de kosten centraal die
contracterende partijen maken bij de uitwisseling van bedrijfsmiddelen
 Coördinatie via de markt of via de onderneming (markt en onderneming
zijn alternatieven)
 Onderneming is een ‘contractual nexus’: contractueel knooppunt
 Op de kosten van de markt kun je besparen door een onderneming op te
richten
 Een serie contracten, elk met een korte looptijd, kan worden
vervangen door één contract met een langere looptijd
 Door integratie van transformaties en transacties in een onderneming
wordt de markt uitgeschakeld

,  De “organisatievorm” (de markt of de onderneming) met de minimale
kosten (efficiëntie) wordt gekozen (of door de markt afgedwongen)
 Agency theory
 Principaal-agent benadering
 De agent of zaakgelastigde oefent ten behoeve van de principaal of
opdrachtgever bepaalde activiteiten uit. De agent heeft meer
informatie over de activiteiten die hij uitvoert - de principaal heeft
deze informatie niet - hij kan de agent niet continu in de gaten
houden (“monitoren”). Het centrale probleem is dat de agent een
prikkel heeft om de afspraken niet na te komen, bijvoorbeeld door
zich minder in te spannen
 De werkgever moet monitoring costs afwegen of de werknemer
prikkelen door beloning te laten afhangen van uitkomsten
 Bestudering van conflicten tussen stakeholders
 Het basismodel van de agency theorie is een situatie waarin een principaal
(werkgever) een overeenkomst sluit met een agent (werknemer)
 Minimaliseren van motivatie- en coördinatiekosten
 Klassiek: voordelen van teamproductie, maar elk van de teamleden heeft
prikkel om minder te presteren
 Oplossing: aanstellen van een monitor
 Maar wie ‘Monitors the monitor’?
 Dit is de klassieke rol van de ondernemer
 De monitor krijgt de prikkel om te laten delen in de gezamenlijke
teamproductie
 Onderneming is systeem om ‘moral hazard’ te beteugelen
 NV: scheiding leiding en eigendom
 Eenmanszaak: leiding en eigendom in één hand verenigd
o Wat?  Ondernemingskenmerken
 Organisatie van mensen die bedrijfsmiddelen inbrengen en converteren gericht
op het behalen van verwachte economische voordelen
 Organisatie (stakeholders): samenwerking tussen stakeholders om
gemeenschappelijke doelen te bereiken, meestal het behoud van
zelfstandigheid
 Verschillende stakeholders hebben contractuele verhoudingen, en
deze contracten vormen een knooppunt van prestaties en
tegenprestaties
 Stakeholders ontvangen vaste of variabele vergoedingen, afhankelijk
van hun rol en bijdrage aan de onderneming
 Zijn toe aan zekerheid en houden toezicht op de onderneming door te
controleren of een onderneming zich aan afspraken houdt
(monitoring)
 Faillissement
 Overname
 Market for corporate control (gevaar van vijandige overname)
 Elke stakeholder levert een bijdrage (prestatie) aan de onderneming
en krijgt daarvoor een (toekomstige) beloning (tegenprestatie)
 De stakeholders hebben een gemeenschappelijk belang – veelal het
streven naar voortbestaan van de onderneming (continuïteit) – maar
ook tegengestelde individuele belangen (het zich toe-eigenen van een
zo groot mogelijk deel van de waarde)
 Productie: middelen combineren en transformeren, waardoor productie
wordt verwerkt in eindproduct (om de waarde te verhogen)

,  Het combineren en transformeren van productiefactoren, waardoor
productie wordt verwerkt in eindproduct (om de waarde te
verhogen), ter verhoging van de welvaart
 Winst/waarde: de waarde van de output is hoger dan de opgeofferde
waarde van de input (input waarde moet worden geconverteerd naar
output waarde)
 De continuïteit van de onderneming hangt af van haar vermogen om
voldoende waarde te creëren om stakeholders te belonen
 Onzekerheid: de uitkomst van het proces is altijd ongewis
 Waardeconversie is het doel
o Weergave  Waardeconversiemodel (het doel is input omzetten in output om winst
te maken)
 Voortgang meten
 Registreren d.m.v. boekhouding
 Intern: bijsturen proces
 Extern: beoordelen van positie/prestatie stakeholders kunnen toetreden,
continueren, uittreden
 Weergave d.m.v. balans, winst- en verliesrekening en kasstroomoverzicht
 Waardeconversie: transformatie van bedrijfsmiddelen (input) naar goederen en
diensten (output)
 Input  onderneming  output
 Financiële gevolgen
 Financiële stroom: ontvangsten en uitgaven
 Fysieke stroom: opbrengsten en kosten




 Vermogensmarkt: overbruggen tijdsverschil uitgaven en ontvangsten
 Investeringsactiviteiten: omzettingsproces gaat gepaard met een veel
langere termijn
 Financieringsactiviteit: aantrekken en weer aflossen van vermogen




 Waardeconversiemodel: stromen en voorraden

,  Elementen waardeconversiemodel
 Financiële stromen (ontvangsten en uitgaven)
 Fysieke stromen (opbrengsten en kosten)
 Voorraden (bezit, schulden en eigen vermogen)

Vakgebieden van de bedrijfseconomie
- Vakgebieden
 Strategie en marketing
o Strategie: de verschijnselen van de markten worden in verhouding tot een zich
positionerende onderneming in kaart gebracht
o Marketing: alle activiteiten die een bedrijf uitvoert om de verkoop van producten of
diensten te bevorderen
 Interne organisatie
o Bestudeert de arbeidsverdeling binnen de onderneming
o De wijze waarop mensen en middelen worden gecombineerd en gemotiveerd om
bepaalde taken uit te voeren waarmee de doelen worden bereikt
 Financiering
o In de financieringstheorie staan de in- en uitgaande geldstromen centraal
 Bepalen vermogensbehoefte en de wijze waarop in deze vermogensbehoefte
wordt voorzien
o De financieringstheorie beschouwt de onderneming als een verzameling onderling
samenhangende geldstromen

Het ondernemingsplan
- Ondernemingsplan
 Strategisch plan
o Strategie: langetermijnplan waarin wordt aangegeven welke doelen men wil
bereiken en met welke middelen en langs welke wegen men die doelen wil bereiken
 Omgevings- of marktanalyse
 Geeft inzicht in de kansen en bedreigingen van de onderneming (SWOT-analyse)
o Wat zijn de trends en ontwikkelingen in de bedrijfstak?
o Hoe ziet de markt voor het product of dienst van de onderneming eruit?
o Hoe ziet de bedrijfstak waarbinnen de onderneming gaat opereren eruit?
 Marketingplan
o Product, prijs, promotie, plaats
 Managementplan
o In het managementplan brengt de ondernemer de beoogde organisatiestructuur
voor de onderneming, de personeelssamenstelling en de rechtsvorm in kaart
 Productieplan
o Omschrijving van het productieproces
 Financiële plan
o Geeft de financiële consequenties van de hiervoor behandelde plannen weer