Strafprocesrecht – Week 1
Stelselmatige inwinning van informatie / Mr. Big-methode (art. 126j Sv)
- Juridisch kader
Toetsing toepassingsvoorwaarden art. 126j Sv
o Autoriteit
Officier van justitie
o Subject
In dit geval mogen het ook derden zijn, niet enkel de verdachte
o Grond
In belang van het onderzoek
o Geval
In geval van verdenking van een misdrijf
o Termijn
Periode van ten hoogste drie maanden, kan elke drie maanden worden
verlengd, dit bevel moet schriftelijk zijn (art. 126j lid 2 en 3 Sv)
Eisen proportionaliteit en subsidiariteit
o Proportionaliteit
Zijn het doel en het middel evenredig?
Verschil in gradaties
o Subsidiariteit
Was er een ander, minder ingrijpend, middel om het doel te bereiken?
Cold case karakter: ze hebben vaak al alles geprobeerd en het is vaak een
laatste redmiddel
Verbaliseringsplicht (art. 152 Sv)
o De rechter moet inzicht kunnen hebben in het verloop
Verslaggeving
Verklaringsvrijheid van de verdachte
o Art. 29 lid 1 Sv jo. art. 6 lid 1 EVRM
HR Posbank (r.o. 5.2.2)
Gezichtspunten
Verloop opsporingstraject
De eventueel reeds door verdachte ingenomen proceshouding
Heeft verdachte al eerder wel of niet iets verklaard? Waarom gaat hij in
dit traject dan wel praten?
De mate van misleiding
Hoezeer wordt de verdachte misleid?
De mate van (psychische) druk
Is verdachte bijvoorbeeld kwetsbaarder door verslaving, beperking,
leeftijd, financiële problemen?
De bemoeienis van opsporingsambtenaren met de inhoud van (wezenlijke
onderdelen) van de door de verdachte afgelegde verklaring
Wat zegt de opsporingsambtenaar op het moment dat verdachte
bekent? Is er sprake van sturende vragen?
Ter inkleuring van het bovenstaande
In het vooruitzicht stellen van negatieve of positieve consequenties
Duur en intensiteit traject
Strekking en frequentie met de verdachte
,Mr. Big-Methode
- Wat is de Mr. Big-methode?
Opsporingsmethode; vaak ingezet bij cold cases
o Ernstige feiten
‘Befriending-operatie’ undercover
o Band opgebouwd met verdachte
Gefingeerde criminele organisatie
Tegenprestatie bij toetreding tegenover ‘Mr. Big’
o Openheid van zaken
o Veel voordelen in het vooruitzicht gesteld
Doel: verkrijgen van een bekentenis van verdachte
- Wettelijke basis voor de toepassing van de Mr. Big-methode
Posbank arrest
Art. 126j Sv: Stelselmatig inwinnen van informatie
Altijd voldoen aan proportionaliteit en subsidiariteit
- Kritiekpunten op deze grondslag
Verhouding presentatie stelselmatige informatie-inwinningsbevoegdheid door wetgever
en Mr. Big-methode
Relatieve lichtheid voorwaarden art. 126j Sv versus de ingrijpendheid Mr. Big-methode
o Je hebt alleen bevel nodig van officier van justitie
Bij bijvoorbeeld infiltratie is er een veel zwaardere procedure
Het sluit op bepaalde punten beter aan bij art. 126h
Art. 126j Sv bevat weinig waarborgen voor integriteit en beheersbaarheid van de
opsporing
o Heimelijk optreden vraagt om transparantie en toezicht, maar dit biedt art. 126j Sv
niet
Geen waarborgen wat betreft toepassing van de methode jegens derden
o Bij Mr. Big haal je informatie úit de verdachte, maar je zou informatie óver de
verdachte moeten verkrijgen
Hoe ver mag je gaan bij iemand die niet de verdachte is?
Deze methode heeft gevolgen voor het zwijgrecht van de verdachte
Het risico dat de afgelegde bekentenissen niet betrouwbaar zullen zijn
- Afweging van argumenten
Enerzijds gaat het om ernstige feiten die hierdoor worden opgelost, maar anderzijds is de
grondslag niet zo chique
Wat is belangrijker?
Oordeel rechtmatigheid Mr. Big-methode tegen Ad K.
- Coldcase in eerste aanleg: ECLI:NL:RBAMS:2021:805
De rechtbank is gelet op wat hiervoor is overwogen van oordeel dat de wijze waarop in
deze zaak uitvoering is gegeven aan de stelselmatige informatie-inwinning die, zij hij het
met enige variatie, in essentie is aan te merken als de toepassing van de “Mr. Big-
methode”, wat van belang is voor de hierna uit te voeren beoordeling
De rechtbank is van oordeel dat de bezwarende elementen uit het gehele WOD-traject
van het bewijs moet worden uitgesloten, nu de rechtmatigheid van een aantal cruciale
onderdelen van dit traject onvoldoende te beoordelen zijn
Naar het oordeel van de rechtbank leveren voornoemde sterke aanwijzingen dat er
onvoldoende wettig bewijs is voor deze feiten. De rechtbank zal verdachte vrijspreken
van de hem ten laste gelegde feiten.
- Coldcase in hoger beroep: ECLI:NL:GHAMS:2022:2083
, Het hof is van oordeel dat geen sprake is van een schending van het recht op een eerlijk
proces (art. 6 lid 1 EVRM), dan wel enig ander fundamenteel recht. Het verweer van de
raadsman wordt verworpen.
Jurisprudentie
- Posbank
Mr. Big methode (art. 126j Sv): verklaringsvrijheid
o Verdachte veroordeeld voor moord en brandstichting. In het opsporingsonderzoek
was sprake van undercover optreden door politieambtenaren (fictieve criminele
organisatie). Hierbij hebben zij de verdachte duidelijk gemaakt dat zijn
betrokkenheid bij de Posbank-zaak een mogelijk risico vormde voor de organisatie
en dat zij hem, als hij daarbij betrokken was, zouden kunnen helpen. Vervolgens
heeft de verdachte een bekennende verklaring afgelegd.
o Hoge Raad: Veroordeling verdachte kan niet in stand blijven omdat de
verklaringsvrijheid is aangetast. Er volgen daarnaast 8 niet-cumulatieve
gezichtspunten uit dit arrest.
, Strafprocesrecht – Week 2
Lichte opsporingsmethoden
- Juridisch kader
Stille sms: relativering van het legaliteitsbeginsel
Geen wettelijke basis?
Dan op basis van art. 3 Politiewet en art. 141/142 Sv (algemeen taakstellende
bepalingen), mits voldaan aan:
Is er sprake van een meer dan beperkte inbreuk op de grondrechten van betrokkene?
o Hulpcriterium: Indien het middel geschikt is om min of meer een compleet beeld te
krijgen van bepaalde aspecten van het persoonlijke leven van de betrokkene, dan
meer dan beperkte inbreuk
Recht op privéleven (helpt niet zozeer bij inbreuk op andere grondrechten)
o Gezichtspunten
Duur
Frequentie
Intensiteit
Plaats: privacy verwachting op die bepaalde plek
Technisch hulpmiddel
Niet zeer risicovol voor de integriteit en beheersbaarheid van de opsporing
(beheersbaarheid: het waken voor dat de opsporing ontspoort)
o Afstemming hogere autoriteit
o Verslaglegging: verbaliseringsplicht art. 152 Sv
Eerder ingezette zware opsporingsbevoegdheden (zit tussen de twee aspecten in)
o Als hier al toestemming voor is gegeven, is een lichtere opsporingsmethode minder
erg
Op de achtergrond
o Proportionaliteit en subsidiariteit
Verdachtebegrip
- Verdachtebegrip: graden van verdenking
Aanwijzing
Juridisch kader: redelijk vermoeden van schuld (art. 27 Sv)
o Objectiveerbaarheid
De verdenking moet objectiveerbaar zijn aan de hand van feiten en
omstandigheden
o Individualiseerbaarheid
Over welke persoon/personen gaat het? Er moeten specifieke kenmerken zijn
die de persoon verdacht maken
o Concretiseerbaarheid
Aan wat voor type delict(en) wordt gedacht en uit welke omstandigheden blijkt
dat precies?
Ernstige bezwaren
Arrest Stormsteeg
o Zware verdenking
Het moet iets waarschijnlijker zijn dat diegene het delict heeft gepleegd
o OIC-criteria
Als dit niet wordt aangehouden, is er ook geen sprake van ernstige bezwaren
Stelselmatige inwinning van informatie / Mr. Big-methode (art. 126j Sv)
- Juridisch kader
Toetsing toepassingsvoorwaarden art. 126j Sv
o Autoriteit
Officier van justitie
o Subject
In dit geval mogen het ook derden zijn, niet enkel de verdachte
o Grond
In belang van het onderzoek
o Geval
In geval van verdenking van een misdrijf
o Termijn
Periode van ten hoogste drie maanden, kan elke drie maanden worden
verlengd, dit bevel moet schriftelijk zijn (art. 126j lid 2 en 3 Sv)
Eisen proportionaliteit en subsidiariteit
o Proportionaliteit
Zijn het doel en het middel evenredig?
Verschil in gradaties
o Subsidiariteit
Was er een ander, minder ingrijpend, middel om het doel te bereiken?
Cold case karakter: ze hebben vaak al alles geprobeerd en het is vaak een
laatste redmiddel
Verbaliseringsplicht (art. 152 Sv)
o De rechter moet inzicht kunnen hebben in het verloop
Verslaggeving
Verklaringsvrijheid van de verdachte
o Art. 29 lid 1 Sv jo. art. 6 lid 1 EVRM
HR Posbank (r.o. 5.2.2)
Gezichtspunten
Verloop opsporingstraject
De eventueel reeds door verdachte ingenomen proceshouding
Heeft verdachte al eerder wel of niet iets verklaard? Waarom gaat hij in
dit traject dan wel praten?
De mate van misleiding
Hoezeer wordt de verdachte misleid?
De mate van (psychische) druk
Is verdachte bijvoorbeeld kwetsbaarder door verslaving, beperking,
leeftijd, financiële problemen?
De bemoeienis van opsporingsambtenaren met de inhoud van (wezenlijke
onderdelen) van de door de verdachte afgelegde verklaring
Wat zegt de opsporingsambtenaar op het moment dat verdachte
bekent? Is er sprake van sturende vragen?
Ter inkleuring van het bovenstaande
In het vooruitzicht stellen van negatieve of positieve consequenties
Duur en intensiteit traject
Strekking en frequentie met de verdachte
,Mr. Big-Methode
- Wat is de Mr. Big-methode?
Opsporingsmethode; vaak ingezet bij cold cases
o Ernstige feiten
‘Befriending-operatie’ undercover
o Band opgebouwd met verdachte
Gefingeerde criminele organisatie
Tegenprestatie bij toetreding tegenover ‘Mr. Big’
o Openheid van zaken
o Veel voordelen in het vooruitzicht gesteld
Doel: verkrijgen van een bekentenis van verdachte
- Wettelijke basis voor de toepassing van de Mr. Big-methode
Posbank arrest
Art. 126j Sv: Stelselmatig inwinnen van informatie
Altijd voldoen aan proportionaliteit en subsidiariteit
- Kritiekpunten op deze grondslag
Verhouding presentatie stelselmatige informatie-inwinningsbevoegdheid door wetgever
en Mr. Big-methode
Relatieve lichtheid voorwaarden art. 126j Sv versus de ingrijpendheid Mr. Big-methode
o Je hebt alleen bevel nodig van officier van justitie
Bij bijvoorbeeld infiltratie is er een veel zwaardere procedure
Het sluit op bepaalde punten beter aan bij art. 126h
Art. 126j Sv bevat weinig waarborgen voor integriteit en beheersbaarheid van de
opsporing
o Heimelijk optreden vraagt om transparantie en toezicht, maar dit biedt art. 126j Sv
niet
Geen waarborgen wat betreft toepassing van de methode jegens derden
o Bij Mr. Big haal je informatie úit de verdachte, maar je zou informatie óver de
verdachte moeten verkrijgen
Hoe ver mag je gaan bij iemand die niet de verdachte is?
Deze methode heeft gevolgen voor het zwijgrecht van de verdachte
Het risico dat de afgelegde bekentenissen niet betrouwbaar zullen zijn
- Afweging van argumenten
Enerzijds gaat het om ernstige feiten die hierdoor worden opgelost, maar anderzijds is de
grondslag niet zo chique
Wat is belangrijker?
Oordeel rechtmatigheid Mr. Big-methode tegen Ad K.
- Coldcase in eerste aanleg: ECLI:NL:RBAMS:2021:805
De rechtbank is gelet op wat hiervoor is overwogen van oordeel dat de wijze waarop in
deze zaak uitvoering is gegeven aan de stelselmatige informatie-inwinning die, zij hij het
met enige variatie, in essentie is aan te merken als de toepassing van de “Mr. Big-
methode”, wat van belang is voor de hierna uit te voeren beoordeling
De rechtbank is van oordeel dat de bezwarende elementen uit het gehele WOD-traject
van het bewijs moet worden uitgesloten, nu de rechtmatigheid van een aantal cruciale
onderdelen van dit traject onvoldoende te beoordelen zijn
Naar het oordeel van de rechtbank leveren voornoemde sterke aanwijzingen dat er
onvoldoende wettig bewijs is voor deze feiten. De rechtbank zal verdachte vrijspreken
van de hem ten laste gelegde feiten.
- Coldcase in hoger beroep: ECLI:NL:GHAMS:2022:2083
, Het hof is van oordeel dat geen sprake is van een schending van het recht op een eerlijk
proces (art. 6 lid 1 EVRM), dan wel enig ander fundamenteel recht. Het verweer van de
raadsman wordt verworpen.
Jurisprudentie
- Posbank
Mr. Big methode (art. 126j Sv): verklaringsvrijheid
o Verdachte veroordeeld voor moord en brandstichting. In het opsporingsonderzoek
was sprake van undercover optreden door politieambtenaren (fictieve criminele
organisatie). Hierbij hebben zij de verdachte duidelijk gemaakt dat zijn
betrokkenheid bij de Posbank-zaak een mogelijk risico vormde voor de organisatie
en dat zij hem, als hij daarbij betrokken was, zouden kunnen helpen. Vervolgens
heeft de verdachte een bekennende verklaring afgelegd.
o Hoge Raad: Veroordeling verdachte kan niet in stand blijven omdat de
verklaringsvrijheid is aangetast. Er volgen daarnaast 8 niet-cumulatieve
gezichtspunten uit dit arrest.
, Strafprocesrecht – Week 2
Lichte opsporingsmethoden
- Juridisch kader
Stille sms: relativering van het legaliteitsbeginsel
Geen wettelijke basis?
Dan op basis van art. 3 Politiewet en art. 141/142 Sv (algemeen taakstellende
bepalingen), mits voldaan aan:
Is er sprake van een meer dan beperkte inbreuk op de grondrechten van betrokkene?
o Hulpcriterium: Indien het middel geschikt is om min of meer een compleet beeld te
krijgen van bepaalde aspecten van het persoonlijke leven van de betrokkene, dan
meer dan beperkte inbreuk
Recht op privéleven (helpt niet zozeer bij inbreuk op andere grondrechten)
o Gezichtspunten
Duur
Frequentie
Intensiteit
Plaats: privacy verwachting op die bepaalde plek
Technisch hulpmiddel
Niet zeer risicovol voor de integriteit en beheersbaarheid van de opsporing
(beheersbaarheid: het waken voor dat de opsporing ontspoort)
o Afstemming hogere autoriteit
o Verslaglegging: verbaliseringsplicht art. 152 Sv
Eerder ingezette zware opsporingsbevoegdheden (zit tussen de twee aspecten in)
o Als hier al toestemming voor is gegeven, is een lichtere opsporingsmethode minder
erg
Op de achtergrond
o Proportionaliteit en subsidiariteit
Verdachtebegrip
- Verdachtebegrip: graden van verdenking
Aanwijzing
Juridisch kader: redelijk vermoeden van schuld (art. 27 Sv)
o Objectiveerbaarheid
De verdenking moet objectiveerbaar zijn aan de hand van feiten en
omstandigheden
o Individualiseerbaarheid
Over welke persoon/personen gaat het? Er moeten specifieke kenmerken zijn
die de persoon verdacht maken
o Concretiseerbaarheid
Aan wat voor type delict(en) wordt gedacht en uit welke omstandigheden blijkt
dat precies?
Ernstige bezwaren
Arrest Stormsteeg
o Zware verdenking
Het moet iets waarschijnlijker zijn dat diegene het delict heeft gepleegd
o OIC-criteria
Als dit niet wordt aangehouden, is er ook geen sprake van ernstige bezwaren
