Bestuursrecht – Week 1
Introductie tot het vak Bestuursrecht
- Wat is bestuursrecht?
Wat is het?
o De relatie tussen overheid en burger
Handhaving algemeen
- Twee groepen sancties (art. 5:2 Awb)
Bestuurlijke sanctie: een door een bestuursorgaan wegens een overtreding opgelegde
verplichting of onthouden aanspraak (art. 5:2 lid 1 Awb)
Herstelsancties
o Last onder bestuursdwang (at. 5:21 Awb e.v.)
In bezwaar en later in beroep bij de rechter (art. 5:31c Awb)
Je bent nog steeds verplicht de last onder bestuursdwang uit te voeren
Het bezwaar ziet dan ook meteen op de beschikking tot vaststelling van
(de kosten van) de bestuursdwang
o Last onder dwangsom (art. 5:31d Awb e.v.)
Bestraffende sancties
o Bestuurlijke boete (onvoorwaardelijke verplichting)
Geregeld in de Algemene wet bestuursrecht
Dwingend en handhavend bestuur
- Wat is dwingend en handhavend bestuur?
Handhavend bestuur
o Handhavend bestuur is het tegenovergestelde van begunstigend bestuur
o Een bestuursorgaan wil dat een overtreding ongedaan gemaakt wordt óf een straf
opleggen
Twee oogmerken die een sanctie kan hebben
o Verschillende vormen van bestuurlijke sanctie
Sanctie: een belastende maatregel die rechtens kan worden opgelegd als
reactie op het niet-naleven van rechtsregels
In de Awb
Herstelsancties
Last onder dwangsom
Last onder bestuursdwang
Bestraffende sancties
Bestuurlijke boete
o Legaliteitsbeginsel speelt een grote rol bij handhavend bestuur
Ingrijpend overheidsoptreden moet op de wet zijn terug te voeren:
bevoegdheden van de overheid en zodat wij weten wat verboden is
Waarom is het onderscheid herstelsanctie en bestraffende sanctie van belang?
o Als sprake is van een criminal charge dan heeft de overtreder recht op een eerlijk
proces in de zin van art. 6 EVRM; dus meer rechten dan als de overheid een
overtreding ongedaan wil maken
Wanneer is dan sprake van een criminal charge?
o Indien een herstelsanctie leedtoevoegend wordt ingezet, treedt het bestuursorgaan
buiten diens bevoegdheid
- Toezicht (herstelsancties)
, Voordat een sanctie kan worden opgelegd, zal de overtreding eerst moeten worden
geconstateerd
o Hoe wordt dat geconstateerd?
o Er hoeft nog geen redelijk vermoeden van een strafbaar feit te zijn
De beschikking tot oplegging van een bestuurlijke sanctie vermeldt
o De overtreding alsmede het overtreden voorschrift (welke overtreding begaan is,
waarom het in strijd is met de wet)
o Zo nodig een aanduiding van de plaats waar en het tijdstip waarop de overtreding is
geconstateerd (art. 5:9 Awb) (waar en wanneer de overtreding begaan is)
Toezicht op naleving (Titel 5.2 Awb)
o Onder toezichthouder wordt verstaan
Een persoon, bij of krachtens wettelijk voorschrift belast met het houden van
toezicht op de naleving van het bepaalde bij of krachtens enig wettelijk
voorschrift. (art. 5:11 Awb)
De Awb geeft de basis, maar je hebt vaak een bijzondere wet nodig (het is
dus een materieel begrip)
Bescherming van de burger
o Legitimatiebewijs toezichthouder (art. 5:12 Awb)
Bescherming van de burger
o Welke bevoegdheden?
Ze hebben echt veel bevoegdheden, dus daarom is het belangrijk dat alles goed
vastligt (beginselen van behoorlijk bestuur van belang art. 3:1 lid 2 Awb en art.
5:13 Awb)
Bij wettelijk voorschrift of bij besluit van het bestuursorgaan kunnen de
bevoegdheden worden beperkt (art. 5:14 Awb)
Art. 5:15 betreden van plaatsen (m.u.v. woningen zonder toestemming
bewoner Algemene wet op het binnentreden)
Woning heeft qua grondrechtbescherming meer waarborgen
Indien geen toestemming verleend, schending van art. 8 EVRM
Art. 5:16 vorderen van inlichtingen
Je moet dan ook antwoord geven
Art. 5:16a vorderen van identiteitsbewijs
Art. 5:17 inzage van gegevens en bescheiden
Art. 5:18 onderzoek, opneming, monsterneming
Art. 5:19 onderzoek vervoermiddelen
Art. 5:20 medewerkingsplicht met verschoningsrecht
Je moet dan ook antwoord geven (tenzij geheimhoudingsplicht)
Geen straf, maar herstel; ‘niet meewerken aan eigen veroordeling’ gaat
dus niet op
Als je niet meewerkt, is dit ook weer een overtreding
- Herstelsancties
Beginselplicht tot handhaving bij herstelsancties
o In beginsel plicht tot handhaving van de wettelijke normen bij het bevoegd gezag,
tenzij
Sprake is van concreet zicht op legalisatie
In ieder geval wanneer aanstaande wijziging van de wet in formele zin
plaatsvindt
Onevenredig is (gegeven de daarmee beoogde doelen)
Evenredigheidsbeginsel (art. 3:4 lid 2 Awb)
Nadelige gevolgen mogen niet onevenredig zijn tot het doel
Gelijkheidsbeginsel
, Gelijke gevallen moeten gelijk behandeld worden
Gelijke gevallen
Ongelijke behandeling (die niet mag worden gerechtvaardigd door
een objectief feit), zonder objectieve rechtvaardiging
Indien handhavingsverzoek; geen strijd met gelijkheidsbeginsel
Vertrouwensbeginsel
Gerechtvaardigd vertrouwen: gerechtvaardigde verwachtingen die door
het bestuur zijn gewekt, moeten zoveel mogelijk worden gehonoreerd
Arrest Dakterras Amsterdam
Is er sprake van een toezegging?
Specifiek op de zaak toegesneden
Hoe komt de uitlating of gedraging bij een redelijk denkende
burger over
Onderzoeksplicht
Kan de toezegging aan het bestuursorgaan worden toegerekend?
Op goede gronden veronderstellen dat degene die de toezegging
heeft gedaan, de opvatting van het bevoegde orgaan vertolkte
(baliemedewerker niet)
Moet de toezegging worden nagekomen (belangenafweging)?
In beginsel moet het worden nagekomen, tenzij zwaarder
wegende belangen aan het honoreren in de weg staan
o Algemeen belang
De wettelijke normen die zijn vastgelegd moeten in principe ook worden
gehandhaafd
Overtreding van een regel straalt iets uit naar de maatschappij, dus tot
handhaving moet in beginsel worden overgegaan (algemeen belang)
o Alleen bij herstelsancties, niet bij bestraffende sancties
Handhaving – algemene bepalingen; wat moet er zijn?
Het toezien op de naleving van wettelijke voorschriften en het sanctioneren van
handelingen die in strijd zijn met wettelijke voorschriften
o Overtreding: een gedraging die in strijd is met het bepaalde bij of krachtens enig
wettelijk voorschrift (art 5:1 lid 1) (legaliteitsbeginsel)
o Overtreder: degene die de overtreding pleegt of medepleegt (art 5:1 lid 2)
o Bestuurlijke sanctie: een door een bestuursorgaan wegens een overtreding
opgelegde verplichting of onthouden aanspraak (art. 5:2 lid 1 Awb)
Formeel criterium: het karakter van het orgaan is bepalend
Herstelsanctie: een bestuurlijke sanctie die strekt tot het geheel of gedeeltelijk
ongedaan maken of beëindigen van een overtreding, tot het voorkomen van
herhaling van een overtreding, dan wel tot het wegnemen of beperken van de
gevolgen van een overtreding (art. 5:2 lid 1 sub b Awb)
Last onder dwangsom
Last onder bestuursdwang
Bestraffende sanctie: een bestuurlijke sanctie voor zover deze beoogt de
overtreder leed toe te voegen (art. 5:2 lid 1 sub c Awb)
Bestuurlijke boete (art. 5:40-5:54 Awb)
o Legaliteitseis: de bevoegdheid tot het opleggen van een bestuurlijke sanctie bestaat
slechts voor zover zij bij of krachtens de wet is verleend (art 5:4 lid 1 Awb)
Het gaat over ingrijpend overheidshandelen
Art. 5:4 lid 1: legaliteit sanctie
Art. 5:4 lid 2: legaliteit overtreding
, o Geen bestuurlijke sanctie voor zover voor de overtreding een rechtvaardigingsgrond
bestond: overmacht, noodweer etc. (art. 5:5 Awb)
Dat zou disproportioneel oneerlijk zijn
o In het bestuursrecht krijg je gewoon een besluit van het bestuursorgaan, en dan
moet je zelf naar de rechter
In het strafrecht bepaalt de rechter zelf
Herstelsancties (titel 5.3 Awb)
o Last onder dwangsom (art. 5:31d-5:39 Awb)
Onder last onder dwangsom wordt verstaan: de herstelsanctie, inhoudende:
a. een last tot geheel of gedeeltelijk herstel van de overtreding, en
b. de verplichting tot betaling van een geldsom indien de last niet of niet tijdig
wordt uitgevoerd
Gebod: last om herstel
Anders geldsom betalen
Een bestuursorgaan dat bevoegd is een last onder bestuursdwang op te leggen,
kan in plaats daarvan aan de overtreder een last onder dwangsom opleggen
(art. 5:32 lid 1 Awb)
Als er in wetten staat dat een last onder bestuursdwang opgelegd kan
worden, kan een last onder dwangsom ook
Bestuursdwang is nog net iets heftiger en geld is iets minder
verstrekkend
Wat moet er in de beschikking staan (art. 5:9 jo. art. 5:32a en b)?
Omschrijft de te nemen herstelmaatregelen (art. 5:32a lid 1 Awb)
Wat moet je doen?
Een termijn gesteld gedurende welke de overtreder de last kan uitvoeren
zonder dat een dwangsom wordt verbeurd (art. 5:32a lid 2 Awb)
Hoe lang heb je daarvoor? (begunstigingstermijn)
De overtreden voorschriften en zo nodig een aanduiding van de plaats en
het tijdstip van de overtreding (art. 5:9 sub a en b Awb)
De wettelijke grondslag (art. 3:47 lid 2 Awb)
Dwangsom: bedrag ineens, per tijdseenheid of per overtreding, met een
bepaald maximum
De bedragen staan in redelijke verhouding tot de zwaarte van het
geschonden belang en tot de beoogde werking van de dwangsom (art.
5:32b)
Geeft dit een goede prikkel of is het overkill?
Nadat een dwangsom is verbeurd, neemt het bestuursorgaan een
invorderingsbeschikking (art. 5:37 Awb)
Ook over de invorderingsbeschikking kan je procederen
Invordering is niet meer mogelijk als een jaar is verstreken sinds het
verbeuren van de dwangsom (art. 5:35 lid 1 Awb)
Geen sprake van criminal charge
Kan alleen opgelegd worden aan een overtreder
o Last onder bestuursdwang (art. 5:21-5:31c Awb)
Onder last onder bestuursdwang wordt verstaan: de herstelsanctie,
inhoudende:
a. een last tot geheel of gedeeltelijk herstel van de overtreding, en
b. de bevoegdheid van het bestuursorgaan om de last door feitelijk handelen
ten uitvoer te leggen, indien de last niet of niet tijdig wordt uitgevoerd.
Gebod: herstel
Anders komt het bestuursorgaan om het zelf te doen
Introductie tot het vak Bestuursrecht
- Wat is bestuursrecht?
Wat is het?
o De relatie tussen overheid en burger
Handhaving algemeen
- Twee groepen sancties (art. 5:2 Awb)
Bestuurlijke sanctie: een door een bestuursorgaan wegens een overtreding opgelegde
verplichting of onthouden aanspraak (art. 5:2 lid 1 Awb)
Herstelsancties
o Last onder bestuursdwang (at. 5:21 Awb e.v.)
In bezwaar en later in beroep bij de rechter (art. 5:31c Awb)
Je bent nog steeds verplicht de last onder bestuursdwang uit te voeren
Het bezwaar ziet dan ook meteen op de beschikking tot vaststelling van
(de kosten van) de bestuursdwang
o Last onder dwangsom (art. 5:31d Awb e.v.)
Bestraffende sancties
o Bestuurlijke boete (onvoorwaardelijke verplichting)
Geregeld in de Algemene wet bestuursrecht
Dwingend en handhavend bestuur
- Wat is dwingend en handhavend bestuur?
Handhavend bestuur
o Handhavend bestuur is het tegenovergestelde van begunstigend bestuur
o Een bestuursorgaan wil dat een overtreding ongedaan gemaakt wordt óf een straf
opleggen
Twee oogmerken die een sanctie kan hebben
o Verschillende vormen van bestuurlijke sanctie
Sanctie: een belastende maatregel die rechtens kan worden opgelegd als
reactie op het niet-naleven van rechtsregels
In de Awb
Herstelsancties
Last onder dwangsom
Last onder bestuursdwang
Bestraffende sancties
Bestuurlijke boete
o Legaliteitsbeginsel speelt een grote rol bij handhavend bestuur
Ingrijpend overheidsoptreden moet op de wet zijn terug te voeren:
bevoegdheden van de overheid en zodat wij weten wat verboden is
Waarom is het onderscheid herstelsanctie en bestraffende sanctie van belang?
o Als sprake is van een criminal charge dan heeft de overtreder recht op een eerlijk
proces in de zin van art. 6 EVRM; dus meer rechten dan als de overheid een
overtreding ongedaan wil maken
Wanneer is dan sprake van een criminal charge?
o Indien een herstelsanctie leedtoevoegend wordt ingezet, treedt het bestuursorgaan
buiten diens bevoegdheid
- Toezicht (herstelsancties)
, Voordat een sanctie kan worden opgelegd, zal de overtreding eerst moeten worden
geconstateerd
o Hoe wordt dat geconstateerd?
o Er hoeft nog geen redelijk vermoeden van een strafbaar feit te zijn
De beschikking tot oplegging van een bestuurlijke sanctie vermeldt
o De overtreding alsmede het overtreden voorschrift (welke overtreding begaan is,
waarom het in strijd is met de wet)
o Zo nodig een aanduiding van de plaats waar en het tijdstip waarop de overtreding is
geconstateerd (art. 5:9 Awb) (waar en wanneer de overtreding begaan is)
Toezicht op naleving (Titel 5.2 Awb)
o Onder toezichthouder wordt verstaan
Een persoon, bij of krachtens wettelijk voorschrift belast met het houden van
toezicht op de naleving van het bepaalde bij of krachtens enig wettelijk
voorschrift. (art. 5:11 Awb)
De Awb geeft de basis, maar je hebt vaak een bijzondere wet nodig (het is
dus een materieel begrip)
Bescherming van de burger
o Legitimatiebewijs toezichthouder (art. 5:12 Awb)
Bescherming van de burger
o Welke bevoegdheden?
Ze hebben echt veel bevoegdheden, dus daarom is het belangrijk dat alles goed
vastligt (beginselen van behoorlijk bestuur van belang art. 3:1 lid 2 Awb en art.
5:13 Awb)
Bij wettelijk voorschrift of bij besluit van het bestuursorgaan kunnen de
bevoegdheden worden beperkt (art. 5:14 Awb)
Art. 5:15 betreden van plaatsen (m.u.v. woningen zonder toestemming
bewoner Algemene wet op het binnentreden)
Woning heeft qua grondrechtbescherming meer waarborgen
Indien geen toestemming verleend, schending van art. 8 EVRM
Art. 5:16 vorderen van inlichtingen
Je moet dan ook antwoord geven
Art. 5:16a vorderen van identiteitsbewijs
Art. 5:17 inzage van gegevens en bescheiden
Art. 5:18 onderzoek, opneming, monsterneming
Art. 5:19 onderzoek vervoermiddelen
Art. 5:20 medewerkingsplicht met verschoningsrecht
Je moet dan ook antwoord geven (tenzij geheimhoudingsplicht)
Geen straf, maar herstel; ‘niet meewerken aan eigen veroordeling’ gaat
dus niet op
Als je niet meewerkt, is dit ook weer een overtreding
- Herstelsancties
Beginselplicht tot handhaving bij herstelsancties
o In beginsel plicht tot handhaving van de wettelijke normen bij het bevoegd gezag,
tenzij
Sprake is van concreet zicht op legalisatie
In ieder geval wanneer aanstaande wijziging van de wet in formele zin
plaatsvindt
Onevenredig is (gegeven de daarmee beoogde doelen)
Evenredigheidsbeginsel (art. 3:4 lid 2 Awb)
Nadelige gevolgen mogen niet onevenredig zijn tot het doel
Gelijkheidsbeginsel
, Gelijke gevallen moeten gelijk behandeld worden
Gelijke gevallen
Ongelijke behandeling (die niet mag worden gerechtvaardigd door
een objectief feit), zonder objectieve rechtvaardiging
Indien handhavingsverzoek; geen strijd met gelijkheidsbeginsel
Vertrouwensbeginsel
Gerechtvaardigd vertrouwen: gerechtvaardigde verwachtingen die door
het bestuur zijn gewekt, moeten zoveel mogelijk worden gehonoreerd
Arrest Dakterras Amsterdam
Is er sprake van een toezegging?
Specifiek op de zaak toegesneden
Hoe komt de uitlating of gedraging bij een redelijk denkende
burger over
Onderzoeksplicht
Kan de toezegging aan het bestuursorgaan worden toegerekend?
Op goede gronden veronderstellen dat degene die de toezegging
heeft gedaan, de opvatting van het bevoegde orgaan vertolkte
(baliemedewerker niet)
Moet de toezegging worden nagekomen (belangenafweging)?
In beginsel moet het worden nagekomen, tenzij zwaarder
wegende belangen aan het honoreren in de weg staan
o Algemeen belang
De wettelijke normen die zijn vastgelegd moeten in principe ook worden
gehandhaafd
Overtreding van een regel straalt iets uit naar de maatschappij, dus tot
handhaving moet in beginsel worden overgegaan (algemeen belang)
o Alleen bij herstelsancties, niet bij bestraffende sancties
Handhaving – algemene bepalingen; wat moet er zijn?
Het toezien op de naleving van wettelijke voorschriften en het sanctioneren van
handelingen die in strijd zijn met wettelijke voorschriften
o Overtreding: een gedraging die in strijd is met het bepaalde bij of krachtens enig
wettelijk voorschrift (art 5:1 lid 1) (legaliteitsbeginsel)
o Overtreder: degene die de overtreding pleegt of medepleegt (art 5:1 lid 2)
o Bestuurlijke sanctie: een door een bestuursorgaan wegens een overtreding
opgelegde verplichting of onthouden aanspraak (art. 5:2 lid 1 Awb)
Formeel criterium: het karakter van het orgaan is bepalend
Herstelsanctie: een bestuurlijke sanctie die strekt tot het geheel of gedeeltelijk
ongedaan maken of beëindigen van een overtreding, tot het voorkomen van
herhaling van een overtreding, dan wel tot het wegnemen of beperken van de
gevolgen van een overtreding (art. 5:2 lid 1 sub b Awb)
Last onder dwangsom
Last onder bestuursdwang
Bestraffende sanctie: een bestuurlijke sanctie voor zover deze beoogt de
overtreder leed toe te voegen (art. 5:2 lid 1 sub c Awb)
Bestuurlijke boete (art. 5:40-5:54 Awb)
o Legaliteitseis: de bevoegdheid tot het opleggen van een bestuurlijke sanctie bestaat
slechts voor zover zij bij of krachtens de wet is verleend (art 5:4 lid 1 Awb)
Het gaat over ingrijpend overheidshandelen
Art. 5:4 lid 1: legaliteit sanctie
Art. 5:4 lid 2: legaliteit overtreding
, o Geen bestuurlijke sanctie voor zover voor de overtreding een rechtvaardigingsgrond
bestond: overmacht, noodweer etc. (art. 5:5 Awb)
Dat zou disproportioneel oneerlijk zijn
o In het bestuursrecht krijg je gewoon een besluit van het bestuursorgaan, en dan
moet je zelf naar de rechter
In het strafrecht bepaalt de rechter zelf
Herstelsancties (titel 5.3 Awb)
o Last onder dwangsom (art. 5:31d-5:39 Awb)
Onder last onder dwangsom wordt verstaan: de herstelsanctie, inhoudende:
a. een last tot geheel of gedeeltelijk herstel van de overtreding, en
b. de verplichting tot betaling van een geldsom indien de last niet of niet tijdig
wordt uitgevoerd
Gebod: last om herstel
Anders geldsom betalen
Een bestuursorgaan dat bevoegd is een last onder bestuursdwang op te leggen,
kan in plaats daarvan aan de overtreder een last onder dwangsom opleggen
(art. 5:32 lid 1 Awb)
Als er in wetten staat dat een last onder bestuursdwang opgelegd kan
worden, kan een last onder dwangsom ook
Bestuursdwang is nog net iets heftiger en geld is iets minder
verstrekkend
Wat moet er in de beschikking staan (art. 5:9 jo. art. 5:32a en b)?
Omschrijft de te nemen herstelmaatregelen (art. 5:32a lid 1 Awb)
Wat moet je doen?
Een termijn gesteld gedurende welke de overtreder de last kan uitvoeren
zonder dat een dwangsom wordt verbeurd (art. 5:32a lid 2 Awb)
Hoe lang heb je daarvoor? (begunstigingstermijn)
De overtreden voorschriften en zo nodig een aanduiding van de plaats en
het tijdstip van de overtreding (art. 5:9 sub a en b Awb)
De wettelijke grondslag (art. 3:47 lid 2 Awb)
Dwangsom: bedrag ineens, per tijdseenheid of per overtreding, met een
bepaald maximum
De bedragen staan in redelijke verhouding tot de zwaarte van het
geschonden belang en tot de beoogde werking van de dwangsom (art.
5:32b)
Geeft dit een goede prikkel of is het overkill?
Nadat een dwangsom is verbeurd, neemt het bestuursorgaan een
invorderingsbeschikking (art. 5:37 Awb)
Ook over de invorderingsbeschikking kan je procederen
Invordering is niet meer mogelijk als een jaar is verstreken sinds het
verbeuren van de dwangsom (art. 5:35 lid 1 Awb)
Geen sprake van criminal charge
Kan alleen opgelegd worden aan een overtreder
o Last onder bestuursdwang (art. 5:21-5:31c Awb)
Onder last onder bestuursdwang wordt verstaan: de herstelsanctie,
inhoudende:
a. een last tot geheel of gedeeltelijk herstel van de overtreding, en
b. de bevoegdheid van het bestuursorgaan om de last door feitelijk handelen
ten uitvoer te leggen, indien de last niet of niet tijdig wordt uitgevoerd.
Gebod: herstel
Anders komt het bestuursorgaan om het zelf te doen
