Cross culturele psychologie
LES 2: Cultuur
1 Wat is cross culturele psychologie
• Definitie
bestudeert het gedrag van het individu in wisselwerking met zijn culturele omgeving
is de kritische en vergelijkende studie van culturele effecten op het menselijke gedrag
bestudeert psychologische diversiteit en de onderliggende redenen voor deze diversiteit
is de wetensch. studie v/d variatie in het menselijke gedrag, drbij rekening houdend met het
feit dat het gedrag beïnvloed wordt door een culturele context
• Gebiedsomschrijving
Cultuurversch. & gelijkenissen onderzoeken in psych. fenomenen: voelen, denken & doen
• Belang van crossculturele psychologie
Veel psychologisch onderzoek is “WEIRD”!
- White Educated Industrialized Rich Democratic
= de meeste onderzoeken gebaseerd zijn op witte geëduceerde mensen
- > 4000 onderzoekspapers, 20 jaar (2008)
Deelnemers: 95%: VS, Europa en Engels sprekende landen (bv. Australië)
➔ MAAR deze landen omvatten slecht 12% van de wereldbevolking!
68% VS, waarvan 2/3 undergraduate students
- DIA 9, les 2: lesopname
Besef eigen culturele bril(len): “Cultuur beïnvloedt ánderen”, eigen cultuur “onzichtbaar”
- Bv. Zweden: baby’s slapen buiten in de kou, (ZIE LESOPNAME
Etnocentrisme tegengaan
- “Houding wrbij eigen omgeving/volk/cultuur bewust of onbewust als maatstaf gebruikt
wordt om de rest van de wereld te beoordelen.”
➔ ‘wij’ zijn normaal, ‘zij’ zijn afwijkend
Waardering en respect vr andere culturen
- Bv. in chinese cultuur = beleefd om niemand aan te kijken
Cultuur kan gevoelig onderwerp zijn
- Bv. zwarte piet / roet piet
• Etnocentrisme
The danger of a single story
- = altijd meerdere kanten aan verhaal, in de psych., … wrdr je variatie krijgt aan inzichten
& kennis. Drm ! om niet steeds te vertrouwen dat wat je al weet het enige bestaande is.
Etnocentrisme & generalisatie
ZIE lesopname dia 13
Etnocentrisme tegengaan
Psychologie als wetenschap = niet immuun voor etnocentrisme
− Etnocentrische keuze onderzoeksvragen
Bv. weinig onderzoek naar psychologische gevolgen van ondervoeding
− Etnocentrische concepten / metingen
bv. vertekende maten van ‘autonomie’ of ‘intelligentie’
− Etnocentrische interpretatie bevindingen
Bv. ‘positive parenting’ als norm
,2 Wat is cultuur?
• Definitie
100den def. van cultuur, Interpretatie kan breed/eng zijn:
- Brede zin: Natuur tegenover cultuur: dat wat de mens schept
- Enge zin: Kunstuitingen, bedrijfscultuur, jongerencultuur
Een door de mens verworven complex geheel dat kennis, geloof, kunst, moraal, wetten,
gebruiken, en alle andere capaciteiten en gewoontes omvat (Tylor, 1871)
Het deel v/d menselijke omgeving dat dr mensen gemaakt is (Herskovits, 1948)
➔ materie (objectief aspect) (kledij etc.)
➔ immaterie (subjectief aspect) (waarden, normen, dresscode ((wnr het gepast is om
bep. kledij te dragen))…)
Cultuur = collectieve mentale programmering, die leden v. 1 groep op categorie
mensen onderscheidt van die van een andere (Hofstede)
Onion-model of culture: Chiu & Hong 2006
- Buitenste lagen = meest zichtbaar, mr binnenste lagen = ook deel
van een cultuur ookal zijn ze minder zichtbaar.
- Normen & waarden = sociale cultuur, dingen die niet direct
zichtbaar zijn mr kunnen wel zichtbaar worden
- Impliciete subjectieve cultuur, dit is hoe wij nr de wereld of onszelf kijken
- Cultuur blijft nooit hetzelfde, het verandert doorheen de tijd
Cultuur is:
- een door een gemeenschap gedeeld systeem v. waarden, normen, ideeën, attitudes,
gedragingen, communicatiemiddelen en de producten ervan die van generatie op
generatie worden overgeleverd (van Oudenhoven, 2012)
CULTUUR IS GEDEELD
- Voor cultuur is een groep(je) nodig
- De mate waarin varieert: individuele verschillen binnen eenzelfde cultuur
- En verschillen tussen culturen: Tight vs. loose cultures
➔ Hoe meer tight cultuur is hoe strenger deze is & er verwacht word dat je deze volgt.
➔ Hoe meer loose, hoe losser deze is & hoe minder je afgestraft zal worden wnr je deze
cultuur overschrijdt
CULTUUR IS GELEERD
- wordt overgebracht door socialisatie
➔ enculturatie: cultuuroverdracht in tijd → cultuur : drheen je leven aangeleerd
➔ acculturatie: cultuuroverdracht in geografische en sociale ruimte (meer in les
Acculturatie) → cultuur aangeleerd in andere sociale & geografische ruimte
Hersenen = deel v. menselijke natuur mr worden ook gevormd dr (culturele) ervaringen
- Bv. Taxi chauffeurs in Londen moeten v. buiten weten wr welke straat ligt, hoe verkeer
werkt, wr welke borden staatn etc. → enorme geheugentaak van 3 jaar.
, CULTUUR IS DYNAMISCH
- Cultuur beïnvloedt gedrag en vice versa
- Een nieuwe (sub)cultuur kan zich soms snel vormen
• Cultuur is adaptief
Cultuur = aanpassing v. mens. soort op ecologische, sociopolitieke en biologische factoren
Ecocultureel perspectief: ‘Ecologisch’ en ‘cultureel’
- de ecologische omgeving waarin mensen functioneren, is van invloed op de cultuur.
- Bv. In warm klimaat = cultuur aangepast met bep. kledingsstijl om zich te beschermen.
- Ons bier & frieten = aangepast aan wat wij in België te bieden hebben dr landbouw, …
Tseetseevlieg in Afrika
- Brengt ziektes over wrdr vlees geen voedingsmogelijkheid is in deze regio. Kinderen die
bv. borstvoeding moeten krijgen: kan al probleem zijn als er te weinig melk word
aangemaakt omdat dierlijke melk ook geen optie is.
Overbevolking in Tokio
- Plek wr je woont & opgroeid = sterke invloed over wr mensen zich comfi /ongemakkelijk
bij voelen. Bv. in belgie = afstand gehouden mr in tokio = gn pers. ruimte is
• Wat is cultuur (niet)
Ras? → om mensen onder te verdelen
- fysieke kenmerke →Europa vs. VS → ≠ cultuur
Nationaliteit?
- Staatsburgerschap
Wat is cultuur?
Crossculturele Psychologie Les 2
16
- Vaak zelfde cultuur, maar: ook heterogeniteit → cultuur kan nationaliteiten overstijgen
- In crosscultureel onderzoek vaak vergelijking van landen
- Het is niet omdat er een nationaliteit op uw paspoort staat dat die ook je cultuur is.
• Disclaimer: Ruim of eng, individuele variatie, dynamisch, … →Cultuur is moeilijk af te bakenen
Risico op veralgemening, stereotypering, essentialisme
- →Onthoudt dat dit gemiddelde vergelijkingen zijn!
- “Cultural membership does not determine individual responses.”(Heine, 2012
, 3 Wat is cultuur?
Is Psychologie universeel of uniek aan een specifieke cultuur
• 2 benaderingen: Het absolutisme | algemene psychologie
Het relativisme | cultuurpsychologie
~ Visie van de crossculturele psychologie?
• Absolutisme
Psychologie wordt niet beïnvloed dr de culturele context
Extreem universele aanpak, zoeken naar psychologische functies die geheel cultuurvrij zijn
Absolutisme = universalisme => willen zeoken nr cultuurvrije psychologie
Sensorische, motorische functies
- bv. Ishihara test voor kleurenblindheid (Berry et al., 2012)
Functies vanaf jonge leeftijd
- bv. Objectpermanentie (8 maand)
= ziet speeltje en je neemt het weg dan vergeet het kind dat dit er
was terwijl ze vanaf 8 maand hier naar opzoek gaan
Kritiek op absolutisme in extremis:
- Zeer abstracte functies: bv. Taalontwikkeling (maar…)
- Wat met vele betekenisvolle culturele variatie?
- Ons brein = heel plastisch, machinekamer → beïnvloed dr onze (culturele) ervaringen
• Relativisme
Er bestaat geen contextvrije psychologie
Iedereen maakt deel uit van één of meer culturen
Mens. psych. kan slechts begrepen worden binnen context v/d cultuur wrin het verschijnt
- Bv. Numerisch redeneren met een telraam
- Bv. “For a specific observation a belch is a belch, But within an inferential framework, a
belch is an ‘insult’ or a ‘compliment’. (Przeworski & Teune, 1970)
- Boeren: iedereen boert mr de betekenis kan versch. per cultuur. Soms is het erg
onbelefd en soms een compliment
Kritiek op relativisme in extremis:
- Te verschillend om te kunnen interageren?
- Algemene morele standaarden en wetgevingen?
- Niet vergeten dat we over culturen heen ook enorm veel gemeen hebben: Er zijn bep.
standaarden waar we het over eens zijn en wr we niet zo hard in verschillen.
• Zit de waarheid in het midden.
Gematigd absolutisme/ Gematigd relativisme
Erkenning van gelijkenissen en verschillen
Universalisme <-> Relativisme
LES 2: Cultuur
1 Wat is cross culturele psychologie
• Definitie
bestudeert het gedrag van het individu in wisselwerking met zijn culturele omgeving
is de kritische en vergelijkende studie van culturele effecten op het menselijke gedrag
bestudeert psychologische diversiteit en de onderliggende redenen voor deze diversiteit
is de wetensch. studie v/d variatie in het menselijke gedrag, drbij rekening houdend met het
feit dat het gedrag beïnvloed wordt door een culturele context
• Gebiedsomschrijving
Cultuurversch. & gelijkenissen onderzoeken in psych. fenomenen: voelen, denken & doen
• Belang van crossculturele psychologie
Veel psychologisch onderzoek is “WEIRD”!
- White Educated Industrialized Rich Democratic
= de meeste onderzoeken gebaseerd zijn op witte geëduceerde mensen
- > 4000 onderzoekspapers, 20 jaar (2008)
Deelnemers: 95%: VS, Europa en Engels sprekende landen (bv. Australië)
➔ MAAR deze landen omvatten slecht 12% van de wereldbevolking!
68% VS, waarvan 2/3 undergraduate students
- DIA 9, les 2: lesopname
Besef eigen culturele bril(len): “Cultuur beïnvloedt ánderen”, eigen cultuur “onzichtbaar”
- Bv. Zweden: baby’s slapen buiten in de kou, (ZIE LESOPNAME
Etnocentrisme tegengaan
- “Houding wrbij eigen omgeving/volk/cultuur bewust of onbewust als maatstaf gebruikt
wordt om de rest van de wereld te beoordelen.”
➔ ‘wij’ zijn normaal, ‘zij’ zijn afwijkend
Waardering en respect vr andere culturen
- Bv. in chinese cultuur = beleefd om niemand aan te kijken
Cultuur kan gevoelig onderwerp zijn
- Bv. zwarte piet / roet piet
• Etnocentrisme
The danger of a single story
- = altijd meerdere kanten aan verhaal, in de psych., … wrdr je variatie krijgt aan inzichten
& kennis. Drm ! om niet steeds te vertrouwen dat wat je al weet het enige bestaande is.
Etnocentrisme & generalisatie
ZIE lesopname dia 13
Etnocentrisme tegengaan
Psychologie als wetenschap = niet immuun voor etnocentrisme
− Etnocentrische keuze onderzoeksvragen
Bv. weinig onderzoek naar psychologische gevolgen van ondervoeding
− Etnocentrische concepten / metingen
bv. vertekende maten van ‘autonomie’ of ‘intelligentie’
− Etnocentrische interpretatie bevindingen
Bv. ‘positive parenting’ als norm
,2 Wat is cultuur?
• Definitie
100den def. van cultuur, Interpretatie kan breed/eng zijn:
- Brede zin: Natuur tegenover cultuur: dat wat de mens schept
- Enge zin: Kunstuitingen, bedrijfscultuur, jongerencultuur
Een door de mens verworven complex geheel dat kennis, geloof, kunst, moraal, wetten,
gebruiken, en alle andere capaciteiten en gewoontes omvat (Tylor, 1871)
Het deel v/d menselijke omgeving dat dr mensen gemaakt is (Herskovits, 1948)
➔ materie (objectief aspect) (kledij etc.)
➔ immaterie (subjectief aspect) (waarden, normen, dresscode ((wnr het gepast is om
bep. kledij te dragen))…)
Cultuur = collectieve mentale programmering, die leden v. 1 groep op categorie
mensen onderscheidt van die van een andere (Hofstede)
Onion-model of culture: Chiu & Hong 2006
- Buitenste lagen = meest zichtbaar, mr binnenste lagen = ook deel
van een cultuur ookal zijn ze minder zichtbaar.
- Normen & waarden = sociale cultuur, dingen die niet direct
zichtbaar zijn mr kunnen wel zichtbaar worden
- Impliciete subjectieve cultuur, dit is hoe wij nr de wereld of onszelf kijken
- Cultuur blijft nooit hetzelfde, het verandert doorheen de tijd
Cultuur is:
- een door een gemeenschap gedeeld systeem v. waarden, normen, ideeën, attitudes,
gedragingen, communicatiemiddelen en de producten ervan die van generatie op
generatie worden overgeleverd (van Oudenhoven, 2012)
CULTUUR IS GEDEELD
- Voor cultuur is een groep(je) nodig
- De mate waarin varieert: individuele verschillen binnen eenzelfde cultuur
- En verschillen tussen culturen: Tight vs. loose cultures
➔ Hoe meer tight cultuur is hoe strenger deze is & er verwacht word dat je deze volgt.
➔ Hoe meer loose, hoe losser deze is & hoe minder je afgestraft zal worden wnr je deze
cultuur overschrijdt
CULTUUR IS GELEERD
- wordt overgebracht door socialisatie
➔ enculturatie: cultuuroverdracht in tijd → cultuur : drheen je leven aangeleerd
➔ acculturatie: cultuuroverdracht in geografische en sociale ruimte (meer in les
Acculturatie) → cultuur aangeleerd in andere sociale & geografische ruimte
Hersenen = deel v. menselijke natuur mr worden ook gevormd dr (culturele) ervaringen
- Bv. Taxi chauffeurs in Londen moeten v. buiten weten wr welke straat ligt, hoe verkeer
werkt, wr welke borden staatn etc. → enorme geheugentaak van 3 jaar.
, CULTUUR IS DYNAMISCH
- Cultuur beïnvloedt gedrag en vice versa
- Een nieuwe (sub)cultuur kan zich soms snel vormen
• Cultuur is adaptief
Cultuur = aanpassing v. mens. soort op ecologische, sociopolitieke en biologische factoren
Ecocultureel perspectief: ‘Ecologisch’ en ‘cultureel’
- de ecologische omgeving waarin mensen functioneren, is van invloed op de cultuur.
- Bv. In warm klimaat = cultuur aangepast met bep. kledingsstijl om zich te beschermen.
- Ons bier & frieten = aangepast aan wat wij in België te bieden hebben dr landbouw, …
Tseetseevlieg in Afrika
- Brengt ziektes over wrdr vlees geen voedingsmogelijkheid is in deze regio. Kinderen die
bv. borstvoeding moeten krijgen: kan al probleem zijn als er te weinig melk word
aangemaakt omdat dierlijke melk ook geen optie is.
Overbevolking in Tokio
- Plek wr je woont & opgroeid = sterke invloed over wr mensen zich comfi /ongemakkelijk
bij voelen. Bv. in belgie = afstand gehouden mr in tokio = gn pers. ruimte is
• Wat is cultuur (niet)
Ras? → om mensen onder te verdelen
- fysieke kenmerke →Europa vs. VS → ≠ cultuur
Nationaliteit?
- Staatsburgerschap
Wat is cultuur?
Crossculturele Psychologie Les 2
16
- Vaak zelfde cultuur, maar: ook heterogeniteit → cultuur kan nationaliteiten overstijgen
- In crosscultureel onderzoek vaak vergelijking van landen
- Het is niet omdat er een nationaliteit op uw paspoort staat dat die ook je cultuur is.
• Disclaimer: Ruim of eng, individuele variatie, dynamisch, … →Cultuur is moeilijk af te bakenen
Risico op veralgemening, stereotypering, essentialisme
- →Onthoudt dat dit gemiddelde vergelijkingen zijn!
- “Cultural membership does not determine individual responses.”(Heine, 2012
, 3 Wat is cultuur?
Is Psychologie universeel of uniek aan een specifieke cultuur
• 2 benaderingen: Het absolutisme | algemene psychologie
Het relativisme | cultuurpsychologie
~ Visie van de crossculturele psychologie?
• Absolutisme
Psychologie wordt niet beïnvloed dr de culturele context
Extreem universele aanpak, zoeken naar psychologische functies die geheel cultuurvrij zijn
Absolutisme = universalisme => willen zeoken nr cultuurvrije psychologie
Sensorische, motorische functies
- bv. Ishihara test voor kleurenblindheid (Berry et al., 2012)
Functies vanaf jonge leeftijd
- bv. Objectpermanentie (8 maand)
= ziet speeltje en je neemt het weg dan vergeet het kind dat dit er
was terwijl ze vanaf 8 maand hier naar opzoek gaan
Kritiek op absolutisme in extremis:
- Zeer abstracte functies: bv. Taalontwikkeling (maar…)
- Wat met vele betekenisvolle culturele variatie?
- Ons brein = heel plastisch, machinekamer → beïnvloed dr onze (culturele) ervaringen
• Relativisme
Er bestaat geen contextvrije psychologie
Iedereen maakt deel uit van één of meer culturen
Mens. psych. kan slechts begrepen worden binnen context v/d cultuur wrin het verschijnt
- Bv. Numerisch redeneren met een telraam
- Bv. “For a specific observation a belch is a belch, But within an inferential framework, a
belch is an ‘insult’ or a ‘compliment’. (Przeworski & Teune, 1970)
- Boeren: iedereen boert mr de betekenis kan versch. per cultuur. Soms is het erg
onbelefd en soms een compliment
Kritiek op relativisme in extremis:
- Te verschillend om te kunnen interageren?
- Algemene morele standaarden en wetgevingen?
- Niet vergeten dat we over culturen heen ook enorm veel gemeen hebben: Er zijn bep.
standaarden waar we het over eens zijn en wr we niet zo hard in verschillen.
• Zit de waarheid in het midden.
Gematigd absolutisme/ Gematigd relativisme
Erkenning van gelijkenissen en verschillen
Universalisme <-> Relativisme
