Inleiding tot Recht
Deel1 Belg rechtssysteem internation
rechtsorde
H1 Wat is recht
1.Wat is recht
RECHT = juridisch geformuleerde gedragsvoorschriften/regels: gebod-moet / verbod-mag ni
met bep terminologie: misdaad><misdrijf
met bedoeling maats te ordenen/sturen groep/ind/zichzelf: rechtstaat beleidskeuze: neven/effect
die in principe afdwingbaar zn dr overheid ni altijd nodig, soms rechterlijk, sanctie: gasboete
“Het” recht
Beleidskeuzes variëren in tijd-ruimte
Historisch gedetermineerd/gegroeid voortdurend in evolutie verschil ts landen/rechtssystemen
Versnipperd over beleidsniveau’s
Internationaal + supranationaal recht + nationaal recht
Ied geacht “het recht” te kennen
MAAR: complex + versnipperd geholpen met regels, verkeersborden, architect, notaris
VOORWAARDE: minstens ken-baar gepubliceerd, in werking getreden (enkel gelden vanaf datum),
ni retroactief (gn terugwerkende kracht: vorig j in werking)
2.Basisindeling recht
Publiek vs privaat recht
Publiek verticale regels OH – Burger (belastingen, strafrecht)
horizontale regels OH – OH (bevoegdheidsverdeling)
Privaat verticale regels OH – Burger (kinderbijslag)
horizontale regels Burger – Burger (trouwen, erfrecht)
MAAR scheiding ni duidelijk regels uit vers delen toepassing op situatie, gemengde rechtstakken
3.Basisbegrippen
Objectieve recht = geheel regels verleent aan burgers/bedrijf/OH subjectieve rechten: eisen
(schade moet vergoeden: obj in wet, vergoeding eisen in rechtbank)
- Rechtssubject = drager (subj) rechten/plichten natuurlijk of rechtspersoon (bedrijf, instelling)
rechtsbekwaam: rechten uitoefenen >< handelingsbekwaam: zelf uitvoeren (kind: voogd)
- Rechtsobject = vwen v rechtshandeling die subject stelt (huis verkopen: huis rechtsobject)
Rechtssubject stelt rechtshandeling wil om rechtsgevolg aan handeling te verbinden
eenzijdig = testament
meerzijdig = meerdere rechtssubjecten die samen rechtshandeling stellen = contract
Soorten rechtshandeling = overdragen/verkopen/creeren/bevestigen
- Rechtsgevolg v rechtshandling = ni altijd in staat om gevolg te veroorzaken
(wil verkopen mr ni eigenaar, wel app inrichten)
,Inleiding tot Recht
- Rechtsfeit = gn wil om rechtsgevolg te veroorzaken
(meerderjarig: zelf stemmen… verkopen, beslissingen)
(botsing/schade rechtsgevolg (vergoeding) ni gewild mr gevolgen dragen)
4.Introductie tot rechtsstaat
Scheiding der machten
Afzonderlijke verantwoordelijkheden/taken
+ elkaar controleren gn misbruik
Bronnen vh recht
1) Rechtsregels
WM/UM v beleidsniveau gebundeld in: verordeningen, richtlijn, wet, decreet, verslag, besluit
bundels uitgeschreven in artikels nieuwe/wijziging/vervanging bestaande regel
toelichting overwegingen, verslagen, wrm, bedoeling, interpretatie
bovenaan piramide, arrest kan ni ingaan tegen rechtsregel
2) Rechtspraak
Gerechtelijke uitspraken (ook buitengerechtelijk: raad journalistiek) rechtsregels concreet toegepast
arresten, vonnis v rechtbanken sanctie
Vaste onderdelen uitspraak oordeel >< motivering
ontvankelijk (procedure: op tijd, handtekening) gegrond: gelijk/ni (ni ontv, gn oordeel
gegrondheid)
3) Rechtsleer
Teksten academici, boeken, artikels, tijdschriften juridische problemen bespreken (steeds vaker eng)
4) + Algemene rechtsbeginselen
Fundamentele principes die algemeen rechtsgevoel uitdrukken vanzelfsprekend, ongeschreven
lopen gelijk met beginselen v behoorlijk bestuur: zorgvuldigheidsbeginsel
5) + Gewoonterecht
Bv: wat mag binnen lopende zaken (na verkiezingen)
Hiërarchie der rechtsnormen
Rechtsregels altijd boven rechtspraak (ni bij common law)
rechter kan ni tegen recht in
Rechtsregels/spraak boven rechtsleer
rechtsregels vaak ruimte vr interpretatie aan rechtsleer: hoe interpreteren/toepassen
Zoektocht: onderaan beginnen: ondernemingsrecht: recente boek, verwezen regels
5.Waar vind ik het recht
Rechtsregels Nationaal website parlementen, belgisch staatsblad, wetboeken, codexen
Europees officiële publicatie
Rechtsspraak Nationaal databank v vonnissen/arresten, Grondwettelijk Hof, Raad v State
Europees hof v Justitie
Rechtsleer bibliotheken, soms online
Hoe interpreteer ik rechtsregels
Wie rechterlijke interpretatie / interpretatie id rechtsleer: academici / interpretatie dr wetgever zelf
(interpretatie recht ≠ interpretatie feiten)
,Inleiding tot Recht
Hoe letterlijke tekst (punten, komma’s) locatie ih recht (hoofdstuk, definities)
maatsch context + evolutie (historiek) doelstelling vd wetgever (parlementaire voorbereiding)
Gratis: slachtofferonthaal, notaris, Vl Mensenrechteninstituut, Commissies juridische bijstand
H2 Beleidsniveau en hun
rechtsbronnen
1.Supranationaal + internationaal
Be: federaal systeem: regionale niveau: deelstaten qua hiërarchie gelijk
Intra = verdragen TS autonome staten (2 bilateraal, +2 multilateraal) rechtscolleges (RM)
Supra = verordeningen en richtlijnen v bovenaf (EU) aparte rechtspersoon, eigen WM/UM/RM
Internationaal niveau
Verdragen
Totstandkoming:
Samenwerkingsverband ts staten (VN, raad v Eu) voorstel verdrag onderhandeld ts regeringen:
ondertekenen voorgelegd aan parlementen v lidstaten: goed/afkeuren, niks veranderen
ratificatie: verwittiging, in orde, wetg aangepast, parlement goedgekeurd gedrag gevolgen in
nationale rechtsorde
Federale staten (Be): vers regeringen/parlementen: thema/beleidsniveau, vaak beide
Effect:
Rechtstreeks toepasselijk met/zonder omzetting omzetting nodig in nationale wetg
(Be aanvaard dr rechtbanken dat verdragen ni moeten w omgezet voor ze toepasselijk zn >< GB)
Rechtstreekse werking objectief/subjectief criterium burgers beroepen/ rechten afdwingen op
internationale rechtsregels: zelf afdwingen bij nationale rechtbanken
(klimaatzaak, behandeling gevangenen)
Rechtstreekse werking als:
OBJ criterium: inhoud verdrag duidelijk genoeg om toegepast te w
SUB criterium: staten bedoeling om plichten op te leggen (voorbereiding, motivatie)
Ni alle verdragen die rechtstreekst toep zn ook rechtstreekse werking veel verdragen regelen
verhoudingen ts staten burgers ni afdwingen
Organisaties
1) VN – globaal niveau
Rechtsbronnen
Universele verklaring vr rechten vd mens, BUPO / ECOSOC-verdrag, genocideverdrag, verdrag inzake
rechten vh kind/personen met handicap
Rechtstreekse werking dr mensen afgedwongen bij nationale rechter
Controle
Internationale Comités: rapporten uitbrengen over naleving verdragen + adviezen
Internationaal Gerechtshof (Den Haag): beslechten v geschillen ts lidstaten
2) Raad v Eu – vreedzaam samenl, mensenrechten
Ook buiten EU landen (oekraine, rusland)
, Inleiding tot Recht
Rechtsbronnen
Europees verdrag vr rechten vd mens (EVRM) (bv eerlijk proces + binnen bep termijn)
Controle
Europees hof v rechten vd mens: vaststellen schendingen dr lidstaten
3) Internationaal strafhof
Vervolging personen (rol Putin in oorlog Oekraïne)
Genocide, misdaden v menselijkheid, oorlogsmisdaden
Samenwerking VN
Rechtsbronnen: arresten
Supranationaal
Europese Unie EU
Gecreëerd via verdragen mr: eigen rechtspersoonlijkheid met eigen organen (instellingen: W/UM/RM)
die onafhankelijk v lidstaten optreden beslissingen nemen die lidstaten + burgers binden
eigen rechtsorde om beslissingen af te dwingen
Rechtsbronnen
EU-Verdrag, EU-werkingsverdrag, handvest vd grondrechten
Historische evolutie: verdieping / uitbreiding
1) Eerst vn economisch (vlot handel), vrij verkeer personen, goederen, diensten, kapitaal
+ landbouw, handel, transport, milieu
2) Veiligheid (vredesoperaties) + buitenlands beleid (impact EU in wereld vergroten)
3) Politie + justitie: grensoverschrijdende criminaliteit bestrijden: drugs, wapen-mensenhandel,
terrorisme, georganiseerde misdaad
+ territoriaal (>< VK verlaat 2020)
Bevoegdheidsverdeling EU >< lidstaten
EU-Verdrag: EU enkel toegewezen bevoegdheden
3 categorieën basisprincipes:
1) exclusief bevoegd: alleen EU wetg optreden (douane, euro)
2) gedeeld bevoegd: lidstaten optreden zolang EU ni doet
(toetrekken: aantonen beter aanpak Eu niveau) parallelle bevoegdheden: Eu regels + aanvullende
regels lidstaat: complementair (landbouw, milieu)
3) ondersteunend/aanvullende bevoegdheden: lidstaten ondersteunen, coördineren ni overnemen
(cultuur, toerisme, onderwijs)
Optreden EU begrensd dr:
subsidiariteitsbeginsel: EU optreden indien aantonen beter Eu-niveau dan lidstaten apart
(omvang/gevolgen probleem)
evenredigheidsbeginsel: EU ni verder gn dan nodig, noodzakelijkheid aantonen, om doelstellingen te
verwezenlijken
Controle / bevoegdheidsconflicten
Preventief voor regels bindend zn, elk ontwerp motiveren: uitleggen aan lidstaten ontwerpen +
motivatie gestuurd nr (nationale) parlementen lidstaten: feedback bevoegdh verder dan nodig
betreden: groot deel parlementen negatief ontwerp opnieuw besproken/gemotiveerd)
1 ni eens: procedure starten bij Eu hof v justitie (toetsen of EU ni te ver is gegaan)
Reactief procedure starten bij Hof v Justitie
Deel1 Belg rechtssysteem internation
rechtsorde
H1 Wat is recht
1.Wat is recht
RECHT = juridisch geformuleerde gedragsvoorschriften/regels: gebod-moet / verbod-mag ni
met bep terminologie: misdaad><misdrijf
met bedoeling maats te ordenen/sturen groep/ind/zichzelf: rechtstaat beleidskeuze: neven/effect
die in principe afdwingbaar zn dr overheid ni altijd nodig, soms rechterlijk, sanctie: gasboete
“Het” recht
Beleidskeuzes variëren in tijd-ruimte
Historisch gedetermineerd/gegroeid voortdurend in evolutie verschil ts landen/rechtssystemen
Versnipperd over beleidsniveau’s
Internationaal + supranationaal recht + nationaal recht
Ied geacht “het recht” te kennen
MAAR: complex + versnipperd geholpen met regels, verkeersborden, architect, notaris
VOORWAARDE: minstens ken-baar gepubliceerd, in werking getreden (enkel gelden vanaf datum),
ni retroactief (gn terugwerkende kracht: vorig j in werking)
2.Basisindeling recht
Publiek vs privaat recht
Publiek verticale regels OH – Burger (belastingen, strafrecht)
horizontale regels OH – OH (bevoegdheidsverdeling)
Privaat verticale regels OH – Burger (kinderbijslag)
horizontale regels Burger – Burger (trouwen, erfrecht)
MAAR scheiding ni duidelijk regels uit vers delen toepassing op situatie, gemengde rechtstakken
3.Basisbegrippen
Objectieve recht = geheel regels verleent aan burgers/bedrijf/OH subjectieve rechten: eisen
(schade moet vergoeden: obj in wet, vergoeding eisen in rechtbank)
- Rechtssubject = drager (subj) rechten/plichten natuurlijk of rechtspersoon (bedrijf, instelling)
rechtsbekwaam: rechten uitoefenen >< handelingsbekwaam: zelf uitvoeren (kind: voogd)
- Rechtsobject = vwen v rechtshandeling die subject stelt (huis verkopen: huis rechtsobject)
Rechtssubject stelt rechtshandeling wil om rechtsgevolg aan handeling te verbinden
eenzijdig = testament
meerzijdig = meerdere rechtssubjecten die samen rechtshandeling stellen = contract
Soorten rechtshandeling = overdragen/verkopen/creeren/bevestigen
- Rechtsgevolg v rechtshandling = ni altijd in staat om gevolg te veroorzaken
(wil verkopen mr ni eigenaar, wel app inrichten)
,Inleiding tot Recht
- Rechtsfeit = gn wil om rechtsgevolg te veroorzaken
(meerderjarig: zelf stemmen… verkopen, beslissingen)
(botsing/schade rechtsgevolg (vergoeding) ni gewild mr gevolgen dragen)
4.Introductie tot rechtsstaat
Scheiding der machten
Afzonderlijke verantwoordelijkheden/taken
+ elkaar controleren gn misbruik
Bronnen vh recht
1) Rechtsregels
WM/UM v beleidsniveau gebundeld in: verordeningen, richtlijn, wet, decreet, verslag, besluit
bundels uitgeschreven in artikels nieuwe/wijziging/vervanging bestaande regel
toelichting overwegingen, verslagen, wrm, bedoeling, interpretatie
bovenaan piramide, arrest kan ni ingaan tegen rechtsregel
2) Rechtspraak
Gerechtelijke uitspraken (ook buitengerechtelijk: raad journalistiek) rechtsregels concreet toegepast
arresten, vonnis v rechtbanken sanctie
Vaste onderdelen uitspraak oordeel >< motivering
ontvankelijk (procedure: op tijd, handtekening) gegrond: gelijk/ni (ni ontv, gn oordeel
gegrondheid)
3) Rechtsleer
Teksten academici, boeken, artikels, tijdschriften juridische problemen bespreken (steeds vaker eng)
4) + Algemene rechtsbeginselen
Fundamentele principes die algemeen rechtsgevoel uitdrukken vanzelfsprekend, ongeschreven
lopen gelijk met beginselen v behoorlijk bestuur: zorgvuldigheidsbeginsel
5) + Gewoonterecht
Bv: wat mag binnen lopende zaken (na verkiezingen)
Hiërarchie der rechtsnormen
Rechtsregels altijd boven rechtspraak (ni bij common law)
rechter kan ni tegen recht in
Rechtsregels/spraak boven rechtsleer
rechtsregels vaak ruimte vr interpretatie aan rechtsleer: hoe interpreteren/toepassen
Zoektocht: onderaan beginnen: ondernemingsrecht: recente boek, verwezen regels
5.Waar vind ik het recht
Rechtsregels Nationaal website parlementen, belgisch staatsblad, wetboeken, codexen
Europees officiële publicatie
Rechtsspraak Nationaal databank v vonnissen/arresten, Grondwettelijk Hof, Raad v State
Europees hof v Justitie
Rechtsleer bibliotheken, soms online
Hoe interpreteer ik rechtsregels
Wie rechterlijke interpretatie / interpretatie id rechtsleer: academici / interpretatie dr wetgever zelf
(interpretatie recht ≠ interpretatie feiten)
,Inleiding tot Recht
Hoe letterlijke tekst (punten, komma’s) locatie ih recht (hoofdstuk, definities)
maatsch context + evolutie (historiek) doelstelling vd wetgever (parlementaire voorbereiding)
Gratis: slachtofferonthaal, notaris, Vl Mensenrechteninstituut, Commissies juridische bijstand
H2 Beleidsniveau en hun
rechtsbronnen
1.Supranationaal + internationaal
Be: federaal systeem: regionale niveau: deelstaten qua hiërarchie gelijk
Intra = verdragen TS autonome staten (2 bilateraal, +2 multilateraal) rechtscolleges (RM)
Supra = verordeningen en richtlijnen v bovenaf (EU) aparte rechtspersoon, eigen WM/UM/RM
Internationaal niveau
Verdragen
Totstandkoming:
Samenwerkingsverband ts staten (VN, raad v Eu) voorstel verdrag onderhandeld ts regeringen:
ondertekenen voorgelegd aan parlementen v lidstaten: goed/afkeuren, niks veranderen
ratificatie: verwittiging, in orde, wetg aangepast, parlement goedgekeurd gedrag gevolgen in
nationale rechtsorde
Federale staten (Be): vers regeringen/parlementen: thema/beleidsniveau, vaak beide
Effect:
Rechtstreeks toepasselijk met/zonder omzetting omzetting nodig in nationale wetg
(Be aanvaard dr rechtbanken dat verdragen ni moeten w omgezet voor ze toepasselijk zn >< GB)
Rechtstreekse werking objectief/subjectief criterium burgers beroepen/ rechten afdwingen op
internationale rechtsregels: zelf afdwingen bij nationale rechtbanken
(klimaatzaak, behandeling gevangenen)
Rechtstreekse werking als:
OBJ criterium: inhoud verdrag duidelijk genoeg om toegepast te w
SUB criterium: staten bedoeling om plichten op te leggen (voorbereiding, motivatie)
Ni alle verdragen die rechtstreekst toep zn ook rechtstreekse werking veel verdragen regelen
verhoudingen ts staten burgers ni afdwingen
Organisaties
1) VN – globaal niveau
Rechtsbronnen
Universele verklaring vr rechten vd mens, BUPO / ECOSOC-verdrag, genocideverdrag, verdrag inzake
rechten vh kind/personen met handicap
Rechtstreekse werking dr mensen afgedwongen bij nationale rechter
Controle
Internationale Comités: rapporten uitbrengen over naleving verdragen + adviezen
Internationaal Gerechtshof (Den Haag): beslechten v geschillen ts lidstaten
2) Raad v Eu – vreedzaam samenl, mensenrechten
Ook buiten EU landen (oekraine, rusland)
, Inleiding tot Recht
Rechtsbronnen
Europees verdrag vr rechten vd mens (EVRM) (bv eerlijk proces + binnen bep termijn)
Controle
Europees hof v rechten vd mens: vaststellen schendingen dr lidstaten
3) Internationaal strafhof
Vervolging personen (rol Putin in oorlog Oekraïne)
Genocide, misdaden v menselijkheid, oorlogsmisdaden
Samenwerking VN
Rechtsbronnen: arresten
Supranationaal
Europese Unie EU
Gecreëerd via verdragen mr: eigen rechtspersoonlijkheid met eigen organen (instellingen: W/UM/RM)
die onafhankelijk v lidstaten optreden beslissingen nemen die lidstaten + burgers binden
eigen rechtsorde om beslissingen af te dwingen
Rechtsbronnen
EU-Verdrag, EU-werkingsverdrag, handvest vd grondrechten
Historische evolutie: verdieping / uitbreiding
1) Eerst vn economisch (vlot handel), vrij verkeer personen, goederen, diensten, kapitaal
+ landbouw, handel, transport, milieu
2) Veiligheid (vredesoperaties) + buitenlands beleid (impact EU in wereld vergroten)
3) Politie + justitie: grensoverschrijdende criminaliteit bestrijden: drugs, wapen-mensenhandel,
terrorisme, georganiseerde misdaad
+ territoriaal (>< VK verlaat 2020)
Bevoegdheidsverdeling EU >< lidstaten
EU-Verdrag: EU enkel toegewezen bevoegdheden
3 categorieën basisprincipes:
1) exclusief bevoegd: alleen EU wetg optreden (douane, euro)
2) gedeeld bevoegd: lidstaten optreden zolang EU ni doet
(toetrekken: aantonen beter aanpak Eu niveau) parallelle bevoegdheden: Eu regels + aanvullende
regels lidstaat: complementair (landbouw, milieu)
3) ondersteunend/aanvullende bevoegdheden: lidstaten ondersteunen, coördineren ni overnemen
(cultuur, toerisme, onderwijs)
Optreden EU begrensd dr:
subsidiariteitsbeginsel: EU optreden indien aantonen beter Eu-niveau dan lidstaten apart
(omvang/gevolgen probleem)
evenredigheidsbeginsel: EU ni verder gn dan nodig, noodzakelijkheid aantonen, om doelstellingen te
verwezenlijken
Controle / bevoegdheidsconflicten
Preventief voor regels bindend zn, elk ontwerp motiveren: uitleggen aan lidstaten ontwerpen +
motivatie gestuurd nr (nationale) parlementen lidstaten: feedback bevoegdh verder dan nodig
betreden: groot deel parlementen negatief ontwerp opnieuw besproken/gemotiveerd)
1 ni eens: procedure starten bij Eu hof v justitie (toetsen of EU ni te ver is gegaan)
Reactief procedure starten bij Hof v Justitie
