Verbintenissenrecht
1
, Semester 1: contractuele aansprakelijkheid
Les 1
Inleiding
Lesmateriaal, leerdoelen, verwachten, opbouw lessen,…
terug te vinden in PowerPoint en lesopname
! enkel nieuwe recht te kennen (treedt in werking op 1 januari 2025)
! probeer steeds het volgende te kennen met betrekking tot het
rechtsfiguur (waar relevant):
Begrip + voorbeeld (+ relevante wetsbepaling)
Toepassingsvereisten
Rechtsgevolgen
Contractuele afwijking mogelijk?
! schriftelijk examen in juni 2025; combinatie van theorievragen en
casus(sen)
Examen: theoretische vragen, meerkeuzevragen en casussen
! wetteksten
boeken mee te nemen naar het examen:
Boek 1 BW (algemene bepalingen)
Boek 5 BW (verbintenissen)
Boek 6 BW (buitencontractuele aansprakelijkheid): op canvas komt
kopie van boek 6
Boek 8 BW (bewijs)
Boek VI wetboek van economisch recht (regels inzake onrechtmatige
bedingen)
Teasers: wat zullen
! aanduidingen we behandelen?
en kruisverwijzingen in codex
enkele voorbeelden (terug te vinden op PowerPoint en uitleg in
lesopname)
Wat is een verbintenis?
Verbintenis
Art. 5.1 BW: “Een verbintenis is een rechtsband op grond waarvan
een schuldeiser van een schuldenaar, indien nodig in rechte, de
uitvoering van een prestatie mag eisen.”
er is dus een verhouding tussen twee personen waarbij de ene
recht heeft op de prestatie van een andere
2
, Voorbeeld: ik verbind mij ertoe om 10.000 euro te betalen dus ik
heb een verbintenis om dat bedrag te betalen, ik ben schuldenaar
van die verbintenis. Ik kan die verbintenis hebben opgenomen ten
aanzien van een ander persoon, dan is die persoon schuldeiser van
de verbintenis.
Belangrijke elementen:
Rechtband (vinculum juris)
Schuldeiser (actiefzijde) en schuldenaar (passiefzijde)
Afdwingbaarheid van prestatie
Die verbintenis kan een verschillende voorwerp hebben:
Iets geven: geld, boek,…
Iets doen: les komen geven
Iets niet-doen: bepaalde informatie niet bekendmaken (bij
televisieprogramma’s zoals de mol)
Garanderen: verzekeringsverbintenis, borg,… (later in detail)
Er zijn ook verschillende soorten van verbintenis:
Inspanningsverbintenis: bij een inspanningsverbintenis heeft u de
verbintenis om te handelen als een normaal en voorzichtig
persoon (resultaat kan niet gegarandeerd worden)
Voorbeeld: advocaat, arts,…
Resultaatsverbintenis: verbintenis waarbij een partij zich effectief
laat verbinden tot een bepaald resultaat
Voorbeeld: advocaat belooft morgen iemand te dagvaarden
! zodra het beloofde resultaat niet wordt bereikt is er sprake van
een wanprestatie, een contractbreuk
Garantieverbintenis: een verbintenis die zelfs moet worden
nagekomen in geval van overmacht
een soort van sterke resultaatsverbintenis
! verschil met resultaatsverbintenis: bij een resultaatsverbintenis
verbindt men zich ertoe om een bepaalde handeling te stellen tot
een bepaald resultaat maar het zou kunnen dat dat onmogelijk
vanwege een onvoorziene omstandigheid, dan bent u niet
aansprakelijk bij een resultaatverbintenis, terwijl dat wel het geval
is bij een garantieverbintenis
Verbintenis – schematisch
Vb. koopcontract = wederkerig contract
! wederkerig contract = één bepaalde partij kan zowel
schuldeiser als schuldenaar zijn van een verbintenis
3
, Voorbeeld: Ik verkoop mijn GSM voor 500 euro aan een
vriend Bram. Ik ben verkoper, Bram is koper. Die verkoop
betekent dat ik recht heb op een koopprijs, Bram heeft de
verbintenis om 500 euro te betalen voor die GSM dus Bram is
schuldenaar van die verbintenis om 500 euro te betalen. Ik ben
schuldeiser voor die 500 euro, ik kan die 500 euro gaan eisen
wanneer Bram weigert dat bedrag te betalen (dit is de eerste
verhouding). Maar daarnaast moet ik zelf ook een prestatie
gaan verrichten, ik moet mijn eigendom (GSM) gaan
overdragen. Van die vebrintenis ben ik dus de schuldenaar en
is Bram de schuldeiser.
>> in één contract kan één partij zowel schuldeiser zijn van de
koopprijs, als schuldenaar van de verbintenis tot levering van
een goed (zelfde voor de koper)
Bronnen van verbintenissen
Art. 5.3, lid 1 BW: “Verbintenissen ontstaan uit een
rechtshandeling, uit een oneigenlijk contract, uit de
buitencontractuele aansprakelijkheid of uit de wet.”
Verbintenissen kunnen ontstaan uit verschillende bronnen:
Rechtshandeling: overeenkomt of eenzijdige rechtshandeling
Voorbeeld eenzijdige rechtshandeling: u verbindt zich ertoe om
een beloning te betalen aan de persoon die uw huisdier
terugvindt, dus ook die eenzijdige wilsuiting zonder dat iemand
daarmee akkoord moet gaan kan een bron van een verbintenis
zijn
Oneigenlijk contract of quasi contracten: specifieke bronnen van
verbintenissen
Voorbeeld: onverschuldigde betaling (= per ongeluk geld storten
op een verkeerde rekening)
Buitencontractuele aansprakelijkheid
Voorbeeld: verbintenis tot schadeherstel
Wet
! discussie of rechtmatig vertrouwen (iemand wekt vertrouwen
van een bepaald persoon) ook een bron kan zijn van verbintenissen
in ons recht wordt dat niet aanvaard als een autonome bron
van verbintenissen, zij het wel dat er een aantal wettelijke
toepassingen voorkomen
vb. schijnmandaat
! een belangrijk kenmerk van een verbintenis (men spreekt ook
soms van een civielrechtelijke verbintenis): AFDWINGBAARHEID
Voorbeeld: ik verbind mij ertoe om 10.000 euro te betalen, als ik
dat niet doe dan kan de schuldeiser naar de rechtbank stappen en
die 10.000 euro kan afdwingen.
4
, Naast die civielrechtelijke verbintenis hebben we ook een
natuurlijke verbintenis
Natuurlijke verbintenis
Art. 5.2 BW: “De natuurlijke verbintenis is een verbintenis waarvan
de uitvoering niet kan worden afgedwongen.
Restitutie is niet mogelijk voor een natuurlijke verbintenis die zonder
vergissing of dwang werd nagekomen.
De erkenning, zonder vergissing of dwang, van een natuurlijke
verbintenis doet een verbintenis ontstaan.”
Voorbeeld 1: de verjaarde schuld; ik had me verbonden om 10.000
euro te betalen (verbintenis), in principe kan men dus die verbintenis
afdwingen. Ik betaal niet dus men kan naar de rechtbank stappen en
10.000 euro vragen. Maar er is ook zoiets als verjaring (in principe
verjaren rechtsvorderingen dus aanspraken na 10 jaar), dus ik heb
mij misschien verbonden om 10.000 euro te betalen maar de
schuldeiser wacht 11 jaar om die schuld te gaan invorderen. Na 11
jaar gaat hij naar de rechtbank, maar de rechter zal kunnen
vaststellen dat het meer dan 10 jaar na het ontstaan van de
verbintenis is dus dat die rechtsvordering verjaard is waardoor men
daar geen aanspraak meer op kan maken. Die 10.000 euro moet dan
niet meer worden betaald omwille van verjaring.
Stel… er wordt niet naar de rechtbank gegaan, maar plots na 11/12
jaar betaal ik toch spontaan die 10.000 euro. In principe moest ik die
niet meer storten, maar ik stort die toch. In dat geval geeft u
uitvoering aan een natuurlijke verbintenis. Die verbintenis was niet
langer afdwingbaar omdat die verjaard was dus die verbintenis
wordt als het ware na verjaring omgezet naar een natuurlijke
verbintenis, als u die verbintenis dan spontaan nakomt, kunt u die
niet terugvorderen.
Voorbeeld 2: een natuurlijke verbintenis doet zich regelmatig ook
voor in de familiale context. 2 personen zijn een koppel, vormen een
feitelijk gezin (dus niet getrouwd, niet wettelijk samenwonend). Één
van die twee personen gaat wat bijdrage leveren in het huishouden,
bijvoorbeeld alle boodschappen betalen. Plots na een aantal jaar
komt die relatie tot een einde en dan zou die persoon kunnen
zeggen dat die al die jaren al die kosten heeft betaald etc.. Als dat
normale uitgaven zijn, dus geen buitensporige uitgaven, is dat een
soort van natuurlijke verbintenis dat die persoon had om die kosten
te maken. Dus, die kosten kunnen niet worden teruggevorderd.
Belangrijk kenmerk van een natuurlijke verbintenis in vergelijk
met een gewone verbintenis is dat die niet in rechte kan worden
afgedwongen, maar eens dat die verbintenis spontaan wordt
uitgevoerd kan u de prestatie niet gaan terugvorderen.
5
, Verbintenissenrecht versus zakenrecht
Verbintenis / Zakelijk recht
vorderingsrecht /
persoonlijk recht
Intern >> Rechtsverhouding >> rechtsverhouding tussen
bekeken tussen minstens 2 één of meerdere personen en
personen een zaak
>> aanspraak op >> zeggenschap over een zaak
bepaalde gedraging
Extern >> het bestaan ervan >> gelden erga omnes
bekeken kan als rechtsfeit aan >> numerus clauseus
derden worden
tegengeworpen
(interne gevolgen
werken wel alleen inter
partes)
>> geen numerus
clausus
Juridisch kader
Le nouveau code civil est arrivé – BW vanaf 1 november 2020 (tot 2020
met code Napoleon van 1804 gewerk)
Inmiddels 10 boeken gepland
1. Boek 1: algemene bepalingen
2. Boek 2: personen, familie en relatievermogensrecht
3. Boek 3: goederen
4. Boek 4: nalatenschappen, schenkingen en testamenten
5. Boek 5: verbintenissen
6. Boek 6: buitencontractuele aansprakelijkheid (in werking vanaf 1
januari 2025)
7. Boek 7: bijzondere overeenkomsten
8. Boek 8: bewijs
9. Boek 9 zekerheden
10. Boek 10: verjaring
>> boek 7, 9 en 10 nog niet goedgekeurd!
Boek 1: algemene bepalingen (11 artikelen)
o Bronnen, Toepassing van de wet in de tijd, Rechtshandeling,
Wilsuiting, Kennisgeving, Tijdsbepaling en voorwaarde,
Berekening termijnen, Vertegenwoordiging, Subjectieve
goede trouw, Rechtsmisbruik, Oogmerk om te schaden,
afstand van recht
6
, Boek 5: verbintenissen (270 artikelen)
Titel 1: inleidende bepalingen (1-3)
Titel 2: bronnen van verbintenissen (4-137)
Titel 3: algemeen regime van de verbintenis (138-270)
Wanneer treden de nieuwe regels boek 5 in
werking?
In werking: 1 januari 2023
overgangsregeling: niet in detail kennen, weten
wanneer welk van toepassing
Enkel van toepassing op rechtshandelingen
(contracten) of rechtsfeiten van nadien
Niet als deze betrekking hebben op
rechthandelingen/feiten van voordien
- Betaling in 2023 op grond van contract gesloten
in 2022
- Opzegging, vernietiging of ontbinding in 2023
van contract gesloten in 2022
- Overeenkomst in 2022 en verlenging of
vernieuwing in 2023
- Kaderovereenkomst in 2022 en
uitvoeringscontracten in 2023
Structuur boek 6 BW (buitencontractuele
aansprakelijkheid)
>> afprinten van Canvas
Hoofdstuk 1: inleidende bepalingen
Hoofdstuk 2: feiten die tot aansprakelijkheid leiden
Hoofdstuk 3: oorzakelijk verband
Hoofdstuk 4: schade
Hoofdstuk 5: gevolgen van aansprakelijkheid
Hoofdstuk 6: bevel of verbod
Hoofdstuk 7: bijzondere aansprakelijkheidsregimes
Wanneer treden de nieuwe regels van boek 6 BW
in werking?
In werking: 1 januari 2025
Alleen voor feiten (die tot aansprakelijkheid kunnen
leiden) die zich hebben voorgedaan na de
inwerkingtreding
Niet voor toekomstige gevolgen van fieten die zich
hebben voorgedaan vóór de inwerkingtreding: deze
blijven beheerst door de oude regels
Boek 8: bewijs
Eerste goedekeurde boek in het nieuwe BW
Regels inzake:
- Bewijslast
7
, - Bewijsmiddelen, zoals ondertekend geschrift, geuigen,
vermoedens, bekentenis, …
- Toelaatbaarheid van bewijs
- …
Algemeen contractenrecht: contractbegrip en
contractenrecht in perspectief
Contractbegrip
Art. 5.4 BW: “Een contract, of overeenkomst, is een
wilsovereenstemming tussen twee of meer personen met de bedoeling
rechtsgevolgen te doen onstaan.”
Contract als bron van verbintenissen
Verbintenis om iets te doen
Vb. bouw van huis
Verbintenis om iets te geven
Vb. betaling van verkoopsprijs
Verbintenis om iets niet te doen
Vb. vertrouwelijkheidsverbintenis (ik verbind mij ertoe om bepaalde
informatie niet bekend te maken), niet-concurrentieverbintenis (ik
verbind mij ertoe om een ander geen concurrentie aan te doen,
maar kan niet onbeperkt in tijd en plaats)
Verbintenis om iets te garanderen
! contract niet te verwarren met een contractueel document (geen
synoniemen !!)
Een contract hoeft niet op papier te staan, een mondeling contract is
perfect mogelijk
! een contract heeft bindende kracht, zowel bij een mondeling als een
schriftelijk contract
Wanneer je een bepaalde prestatie niet nakomt waartoe u zich had
vebronden in het contract, kan die contractbeuk gesanctioneerd
worden of kan verbintenis worden afgedwongen
Belang van contractenrecht
Dagagelijks sluit je contracten en voer je ze uit
Vb. je koopt een broodje of blikje Cola dus je sluit een
verkoopcontract,…
Staat centraal in ontwikkeling van de samenleving en
economie
- Vrij ondernemen
>> we zouden geen handel kunnen drijven zonder contracten
- Risicoverdeling tussen personen
Vb. je kan samenwerken en in die samenwerking risico’s en
taken verdelen. Wat bijvoorbeeld als er een brand uitslaagt in
8
, dat gebouw, wie moet die kosten daarvoor dragen, wie moet
verzekering op zich nemen,…? Wat gebeurd er als iemand zich
in een contract heeft verbonden om een verzekering te nemen
voor het bedrijfsgebouw en dat niet heeft gedaan (in strijd met
verbintenis), de verzekering zal de kosten niet dekken, wie zal
dan uiteindelijk die schade moeten dekken?
- Realisatie van individuele en maatschappelijke doelstellingen
Vb. persoonlijke doelstelling, zoals huis kopen, kan
gerealiseerd worden via contract. Ook een aantal
maatschappelijke, ruimere doelstellingen die ingang vinden via
regels van openbare orde, dwingend recht
- …
Spanning tussen het eigenbelang (van onderneming) en het
belang van anderen (consument)
Vb. regels ter bescherming van zwakkere partijen
Contracten; olympisch spoorten
>> dit geeft ook wel de relativiteit van het algemeen contractenrecht aan;
verschillende elementen samenbrengen om een volledig zicht te hebben
op het contractueel kader
! als er geen bijzondere regel geldt, is dit het kader om op terug te vallen
Internationalisering, europeanisering, regionalisering, enz.
Het contractenrecht is nog steeds grotendeels nationaal ingevuld
Maar ook internationalisering en europeaniseirng
Vb. Je koopt schoenen via internet (je bent consument), heel wat
van die consumentenbescherming zijn afkomstig vanuit Europa. De
beschemring die je geniet in België zal soortgelijk zijn in Nederland
bijvoorbeeld. Er is daar ook een internationale en Europese
component.
Alsook regionalisring
Vb. op vlak van huurregelgeving, regels kunnen verschillen
naargelang je in het Vlaaamse, Waalse of Brusselse Hoofdstedelijke
gewest verblijft.
9
, Het leven van een contract
>> tijdlijn is enorm belangrijk omdat je steeds moet beseffen waar je
precies zit in het leven van het contract (casussen)
Een contract heeft verschillende fasen
1. Precontractuele fase – onderhandelingen
= fase waarin nog geen contract bestaat, het is de aanloop naar een
contract (partijen onderhandelen over ene contract)
Ook dan gelden er al een aantal regels
2. Totstandkoming / sluiten van het contract
= op een bepaald moment zal er uiteindelijk een contract worden
gesloten
3. Uitvoering van het contract / wanprestatie
Er kunnen onduidelijkheden staan dus contract moet worden
geinterpreteerd of leemtes zijn in het contract die moeten
worden aangevuld
Contract moet worden uitgevoerd maar het kan zijn dat het
contract niet wordt uitgevoerd of nagekomen en dan is er
spraken van een wanprestatie; wat zijn dan de sancties?
4. Einde van het contract
5. Postcontractuele fase
vb. de nietigheidssanctie is een sanctie voor een ongeldig contract, bij
bedrog bijvoorbeeld. Dat is een sanctie dat je moet beoordelen bij de
totstandkoming van het contract. MAAR later kan er ook een contractbreuk
zijn, die aanleiding geeft tot de ontbindingssanctie. Ook een beeindiging
van het contract omwille van een contractbreuk in de uitvoering van het
contract. Dus daarom is het belangrijk om goed te weten waar je exact zit
in de tijdlijn
10
1
, Semester 1: contractuele aansprakelijkheid
Les 1
Inleiding
Lesmateriaal, leerdoelen, verwachten, opbouw lessen,…
terug te vinden in PowerPoint en lesopname
! enkel nieuwe recht te kennen (treedt in werking op 1 januari 2025)
! probeer steeds het volgende te kennen met betrekking tot het
rechtsfiguur (waar relevant):
Begrip + voorbeeld (+ relevante wetsbepaling)
Toepassingsvereisten
Rechtsgevolgen
Contractuele afwijking mogelijk?
! schriftelijk examen in juni 2025; combinatie van theorievragen en
casus(sen)
Examen: theoretische vragen, meerkeuzevragen en casussen
! wetteksten
boeken mee te nemen naar het examen:
Boek 1 BW (algemene bepalingen)
Boek 5 BW (verbintenissen)
Boek 6 BW (buitencontractuele aansprakelijkheid): op canvas komt
kopie van boek 6
Boek 8 BW (bewijs)
Boek VI wetboek van economisch recht (regels inzake onrechtmatige
bedingen)
Teasers: wat zullen
! aanduidingen we behandelen?
en kruisverwijzingen in codex
enkele voorbeelden (terug te vinden op PowerPoint en uitleg in
lesopname)
Wat is een verbintenis?
Verbintenis
Art. 5.1 BW: “Een verbintenis is een rechtsband op grond waarvan
een schuldeiser van een schuldenaar, indien nodig in rechte, de
uitvoering van een prestatie mag eisen.”
er is dus een verhouding tussen twee personen waarbij de ene
recht heeft op de prestatie van een andere
2
, Voorbeeld: ik verbind mij ertoe om 10.000 euro te betalen dus ik
heb een verbintenis om dat bedrag te betalen, ik ben schuldenaar
van die verbintenis. Ik kan die verbintenis hebben opgenomen ten
aanzien van een ander persoon, dan is die persoon schuldeiser van
de verbintenis.
Belangrijke elementen:
Rechtband (vinculum juris)
Schuldeiser (actiefzijde) en schuldenaar (passiefzijde)
Afdwingbaarheid van prestatie
Die verbintenis kan een verschillende voorwerp hebben:
Iets geven: geld, boek,…
Iets doen: les komen geven
Iets niet-doen: bepaalde informatie niet bekendmaken (bij
televisieprogramma’s zoals de mol)
Garanderen: verzekeringsverbintenis, borg,… (later in detail)
Er zijn ook verschillende soorten van verbintenis:
Inspanningsverbintenis: bij een inspanningsverbintenis heeft u de
verbintenis om te handelen als een normaal en voorzichtig
persoon (resultaat kan niet gegarandeerd worden)
Voorbeeld: advocaat, arts,…
Resultaatsverbintenis: verbintenis waarbij een partij zich effectief
laat verbinden tot een bepaald resultaat
Voorbeeld: advocaat belooft morgen iemand te dagvaarden
! zodra het beloofde resultaat niet wordt bereikt is er sprake van
een wanprestatie, een contractbreuk
Garantieverbintenis: een verbintenis die zelfs moet worden
nagekomen in geval van overmacht
een soort van sterke resultaatsverbintenis
! verschil met resultaatsverbintenis: bij een resultaatsverbintenis
verbindt men zich ertoe om een bepaalde handeling te stellen tot
een bepaald resultaat maar het zou kunnen dat dat onmogelijk
vanwege een onvoorziene omstandigheid, dan bent u niet
aansprakelijk bij een resultaatverbintenis, terwijl dat wel het geval
is bij een garantieverbintenis
Verbintenis – schematisch
Vb. koopcontract = wederkerig contract
! wederkerig contract = één bepaalde partij kan zowel
schuldeiser als schuldenaar zijn van een verbintenis
3
, Voorbeeld: Ik verkoop mijn GSM voor 500 euro aan een
vriend Bram. Ik ben verkoper, Bram is koper. Die verkoop
betekent dat ik recht heb op een koopprijs, Bram heeft de
verbintenis om 500 euro te betalen voor die GSM dus Bram is
schuldenaar van die verbintenis om 500 euro te betalen. Ik ben
schuldeiser voor die 500 euro, ik kan die 500 euro gaan eisen
wanneer Bram weigert dat bedrag te betalen (dit is de eerste
verhouding). Maar daarnaast moet ik zelf ook een prestatie
gaan verrichten, ik moet mijn eigendom (GSM) gaan
overdragen. Van die vebrintenis ben ik dus de schuldenaar en
is Bram de schuldeiser.
>> in één contract kan één partij zowel schuldeiser zijn van de
koopprijs, als schuldenaar van de verbintenis tot levering van
een goed (zelfde voor de koper)
Bronnen van verbintenissen
Art. 5.3, lid 1 BW: “Verbintenissen ontstaan uit een
rechtshandeling, uit een oneigenlijk contract, uit de
buitencontractuele aansprakelijkheid of uit de wet.”
Verbintenissen kunnen ontstaan uit verschillende bronnen:
Rechtshandeling: overeenkomt of eenzijdige rechtshandeling
Voorbeeld eenzijdige rechtshandeling: u verbindt zich ertoe om
een beloning te betalen aan de persoon die uw huisdier
terugvindt, dus ook die eenzijdige wilsuiting zonder dat iemand
daarmee akkoord moet gaan kan een bron van een verbintenis
zijn
Oneigenlijk contract of quasi contracten: specifieke bronnen van
verbintenissen
Voorbeeld: onverschuldigde betaling (= per ongeluk geld storten
op een verkeerde rekening)
Buitencontractuele aansprakelijkheid
Voorbeeld: verbintenis tot schadeherstel
Wet
! discussie of rechtmatig vertrouwen (iemand wekt vertrouwen
van een bepaald persoon) ook een bron kan zijn van verbintenissen
in ons recht wordt dat niet aanvaard als een autonome bron
van verbintenissen, zij het wel dat er een aantal wettelijke
toepassingen voorkomen
vb. schijnmandaat
! een belangrijk kenmerk van een verbintenis (men spreekt ook
soms van een civielrechtelijke verbintenis): AFDWINGBAARHEID
Voorbeeld: ik verbind mij ertoe om 10.000 euro te betalen, als ik
dat niet doe dan kan de schuldeiser naar de rechtbank stappen en
die 10.000 euro kan afdwingen.
4
, Naast die civielrechtelijke verbintenis hebben we ook een
natuurlijke verbintenis
Natuurlijke verbintenis
Art. 5.2 BW: “De natuurlijke verbintenis is een verbintenis waarvan
de uitvoering niet kan worden afgedwongen.
Restitutie is niet mogelijk voor een natuurlijke verbintenis die zonder
vergissing of dwang werd nagekomen.
De erkenning, zonder vergissing of dwang, van een natuurlijke
verbintenis doet een verbintenis ontstaan.”
Voorbeeld 1: de verjaarde schuld; ik had me verbonden om 10.000
euro te betalen (verbintenis), in principe kan men dus die verbintenis
afdwingen. Ik betaal niet dus men kan naar de rechtbank stappen en
10.000 euro vragen. Maar er is ook zoiets als verjaring (in principe
verjaren rechtsvorderingen dus aanspraken na 10 jaar), dus ik heb
mij misschien verbonden om 10.000 euro te betalen maar de
schuldeiser wacht 11 jaar om die schuld te gaan invorderen. Na 11
jaar gaat hij naar de rechtbank, maar de rechter zal kunnen
vaststellen dat het meer dan 10 jaar na het ontstaan van de
verbintenis is dus dat die rechtsvordering verjaard is waardoor men
daar geen aanspraak meer op kan maken. Die 10.000 euro moet dan
niet meer worden betaald omwille van verjaring.
Stel… er wordt niet naar de rechtbank gegaan, maar plots na 11/12
jaar betaal ik toch spontaan die 10.000 euro. In principe moest ik die
niet meer storten, maar ik stort die toch. In dat geval geeft u
uitvoering aan een natuurlijke verbintenis. Die verbintenis was niet
langer afdwingbaar omdat die verjaard was dus die verbintenis
wordt als het ware na verjaring omgezet naar een natuurlijke
verbintenis, als u die verbintenis dan spontaan nakomt, kunt u die
niet terugvorderen.
Voorbeeld 2: een natuurlijke verbintenis doet zich regelmatig ook
voor in de familiale context. 2 personen zijn een koppel, vormen een
feitelijk gezin (dus niet getrouwd, niet wettelijk samenwonend). Één
van die twee personen gaat wat bijdrage leveren in het huishouden,
bijvoorbeeld alle boodschappen betalen. Plots na een aantal jaar
komt die relatie tot een einde en dan zou die persoon kunnen
zeggen dat die al die jaren al die kosten heeft betaald etc.. Als dat
normale uitgaven zijn, dus geen buitensporige uitgaven, is dat een
soort van natuurlijke verbintenis dat die persoon had om die kosten
te maken. Dus, die kosten kunnen niet worden teruggevorderd.
Belangrijk kenmerk van een natuurlijke verbintenis in vergelijk
met een gewone verbintenis is dat die niet in rechte kan worden
afgedwongen, maar eens dat die verbintenis spontaan wordt
uitgevoerd kan u de prestatie niet gaan terugvorderen.
5
, Verbintenissenrecht versus zakenrecht
Verbintenis / Zakelijk recht
vorderingsrecht /
persoonlijk recht
Intern >> Rechtsverhouding >> rechtsverhouding tussen
bekeken tussen minstens 2 één of meerdere personen en
personen een zaak
>> aanspraak op >> zeggenschap over een zaak
bepaalde gedraging
Extern >> het bestaan ervan >> gelden erga omnes
bekeken kan als rechtsfeit aan >> numerus clauseus
derden worden
tegengeworpen
(interne gevolgen
werken wel alleen inter
partes)
>> geen numerus
clausus
Juridisch kader
Le nouveau code civil est arrivé – BW vanaf 1 november 2020 (tot 2020
met code Napoleon van 1804 gewerk)
Inmiddels 10 boeken gepland
1. Boek 1: algemene bepalingen
2. Boek 2: personen, familie en relatievermogensrecht
3. Boek 3: goederen
4. Boek 4: nalatenschappen, schenkingen en testamenten
5. Boek 5: verbintenissen
6. Boek 6: buitencontractuele aansprakelijkheid (in werking vanaf 1
januari 2025)
7. Boek 7: bijzondere overeenkomsten
8. Boek 8: bewijs
9. Boek 9 zekerheden
10. Boek 10: verjaring
>> boek 7, 9 en 10 nog niet goedgekeurd!
Boek 1: algemene bepalingen (11 artikelen)
o Bronnen, Toepassing van de wet in de tijd, Rechtshandeling,
Wilsuiting, Kennisgeving, Tijdsbepaling en voorwaarde,
Berekening termijnen, Vertegenwoordiging, Subjectieve
goede trouw, Rechtsmisbruik, Oogmerk om te schaden,
afstand van recht
6
, Boek 5: verbintenissen (270 artikelen)
Titel 1: inleidende bepalingen (1-3)
Titel 2: bronnen van verbintenissen (4-137)
Titel 3: algemeen regime van de verbintenis (138-270)
Wanneer treden de nieuwe regels boek 5 in
werking?
In werking: 1 januari 2023
overgangsregeling: niet in detail kennen, weten
wanneer welk van toepassing
Enkel van toepassing op rechtshandelingen
(contracten) of rechtsfeiten van nadien
Niet als deze betrekking hebben op
rechthandelingen/feiten van voordien
- Betaling in 2023 op grond van contract gesloten
in 2022
- Opzegging, vernietiging of ontbinding in 2023
van contract gesloten in 2022
- Overeenkomst in 2022 en verlenging of
vernieuwing in 2023
- Kaderovereenkomst in 2022 en
uitvoeringscontracten in 2023
Structuur boek 6 BW (buitencontractuele
aansprakelijkheid)
>> afprinten van Canvas
Hoofdstuk 1: inleidende bepalingen
Hoofdstuk 2: feiten die tot aansprakelijkheid leiden
Hoofdstuk 3: oorzakelijk verband
Hoofdstuk 4: schade
Hoofdstuk 5: gevolgen van aansprakelijkheid
Hoofdstuk 6: bevel of verbod
Hoofdstuk 7: bijzondere aansprakelijkheidsregimes
Wanneer treden de nieuwe regels van boek 6 BW
in werking?
In werking: 1 januari 2025
Alleen voor feiten (die tot aansprakelijkheid kunnen
leiden) die zich hebben voorgedaan na de
inwerkingtreding
Niet voor toekomstige gevolgen van fieten die zich
hebben voorgedaan vóór de inwerkingtreding: deze
blijven beheerst door de oude regels
Boek 8: bewijs
Eerste goedekeurde boek in het nieuwe BW
Regels inzake:
- Bewijslast
7
, - Bewijsmiddelen, zoals ondertekend geschrift, geuigen,
vermoedens, bekentenis, …
- Toelaatbaarheid van bewijs
- …
Algemeen contractenrecht: contractbegrip en
contractenrecht in perspectief
Contractbegrip
Art. 5.4 BW: “Een contract, of overeenkomst, is een
wilsovereenstemming tussen twee of meer personen met de bedoeling
rechtsgevolgen te doen onstaan.”
Contract als bron van verbintenissen
Verbintenis om iets te doen
Vb. bouw van huis
Verbintenis om iets te geven
Vb. betaling van verkoopsprijs
Verbintenis om iets niet te doen
Vb. vertrouwelijkheidsverbintenis (ik verbind mij ertoe om bepaalde
informatie niet bekend te maken), niet-concurrentieverbintenis (ik
verbind mij ertoe om een ander geen concurrentie aan te doen,
maar kan niet onbeperkt in tijd en plaats)
Verbintenis om iets te garanderen
! contract niet te verwarren met een contractueel document (geen
synoniemen !!)
Een contract hoeft niet op papier te staan, een mondeling contract is
perfect mogelijk
! een contract heeft bindende kracht, zowel bij een mondeling als een
schriftelijk contract
Wanneer je een bepaalde prestatie niet nakomt waartoe u zich had
vebronden in het contract, kan die contractbeuk gesanctioneerd
worden of kan verbintenis worden afgedwongen
Belang van contractenrecht
Dagagelijks sluit je contracten en voer je ze uit
Vb. je koopt een broodje of blikje Cola dus je sluit een
verkoopcontract,…
Staat centraal in ontwikkeling van de samenleving en
economie
- Vrij ondernemen
>> we zouden geen handel kunnen drijven zonder contracten
- Risicoverdeling tussen personen
Vb. je kan samenwerken en in die samenwerking risico’s en
taken verdelen. Wat bijvoorbeeld als er een brand uitslaagt in
8
, dat gebouw, wie moet die kosten daarvoor dragen, wie moet
verzekering op zich nemen,…? Wat gebeurd er als iemand zich
in een contract heeft verbonden om een verzekering te nemen
voor het bedrijfsgebouw en dat niet heeft gedaan (in strijd met
verbintenis), de verzekering zal de kosten niet dekken, wie zal
dan uiteindelijk die schade moeten dekken?
- Realisatie van individuele en maatschappelijke doelstellingen
Vb. persoonlijke doelstelling, zoals huis kopen, kan
gerealiseerd worden via contract. Ook een aantal
maatschappelijke, ruimere doelstellingen die ingang vinden via
regels van openbare orde, dwingend recht
- …
Spanning tussen het eigenbelang (van onderneming) en het
belang van anderen (consument)
Vb. regels ter bescherming van zwakkere partijen
Contracten; olympisch spoorten
>> dit geeft ook wel de relativiteit van het algemeen contractenrecht aan;
verschillende elementen samenbrengen om een volledig zicht te hebben
op het contractueel kader
! als er geen bijzondere regel geldt, is dit het kader om op terug te vallen
Internationalisering, europeanisering, regionalisering, enz.
Het contractenrecht is nog steeds grotendeels nationaal ingevuld
Maar ook internationalisering en europeaniseirng
Vb. Je koopt schoenen via internet (je bent consument), heel wat
van die consumentenbescherming zijn afkomstig vanuit Europa. De
beschemring die je geniet in België zal soortgelijk zijn in Nederland
bijvoorbeeld. Er is daar ook een internationale en Europese
component.
Alsook regionalisring
Vb. op vlak van huurregelgeving, regels kunnen verschillen
naargelang je in het Vlaaamse, Waalse of Brusselse Hoofdstedelijke
gewest verblijft.
9
, Het leven van een contract
>> tijdlijn is enorm belangrijk omdat je steeds moet beseffen waar je
precies zit in het leven van het contract (casussen)
Een contract heeft verschillende fasen
1. Precontractuele fase – onderhandelingen
= fase waarin nog geen contract bestaat, het is de aanloop naar een
contract (partijen onderhandelen over ene contract)
Ook dan gelden er al een aantal regels
2. Totstandkoming / sluiten van het contract
= op een bepaald moment zal er uiteindelijk een contract worden
gesloten
3. Uitvoering van het contract / wanprestatie
Er kunnen onduidelijkheden staan dus contract moet worden
geinterpreteerd of leemtes zijn in het contract die moeten
worden aangevuld
Contract moet worden uitgevoerd maar het kan zijn dat het
contract niet wordt uitgevoerd of nagekomen en dan is er
spraken van een wanprestatie; wat zijn dan de sancties?
4. Einde van het contract
5. Postcontractuele fase
vb. de nietigheidssanctie is een sanctie voor een ongeldig contract, bij
bedrog bijvoorbeeld. Dat is een sanctie dat je moet beoordelen bij de
totstandkoming van het contract. MAAR later kan er ook een contractbreuk
zijn, die aanleiding geeft tot de ontbindingssanctie. Ook een beeindiging
van het contract omwille van een contractbreuk in de uitvoering van het
contract. Dus daarom is het belangrijk om goed te weten waar je exact zit
in de tijdlijn
10
