Academiejaar 2023 - 2024
Sociale
psychologie
Van Hiel & Roets - UGent
Schakeljaar gezondheidsbevordering
,HOOFDSTUK 1 – INLEIDING
1. DE MENS IS EEN SOCIAAL DIER
Wij denken na over onszelf en anderen en over hoe te reageren in sociale situaties.
Anderen observeren, (gedrag) analyseren is een fulltime bezigheid.
Er is ook belangstelling voor sociaalpsychologische thema’s in de media: het zit in ons
van nature om naar zo’n zaken te kijken bv. agressie in Brussel, Kamp Waes…
Sociale psychologie draagt bij tot het begrijpen en oplossen van maatschappelijke
problemen
Sociale relaties en interacties zijn belangrijk om gelukkig te zijn
2. SOCIALE PSYCHOLOGIE: DEFINITIE EN VERWANTE DISCIPLINES
2.1. DEFINITIE VAN SOCIALE PSYCHOLOGIE
Sociale psychologie = De wetenschappelijke studie naar de wijze waarop gedachten,
gevoelens, motivaties en gedragingen van mensen beïnvloed worden door de
aanwezigheid van anderen en hoe we zelf invloed uitoefenen op hoe andere personen
denken, voelen en zich gedragen.
2.1.1. WETENSCHAPPELIJKE STUDIE
Experiment: vorm van onderzoek waarbij onderzoeker controle heeft over
gebeurtenissen en deelnemers volkomen toevallig aan condities worden
aangewezen.
Gevalideerde vragenlijsten
Observatie, beschrijvingen en metingen
(persoonlijke ervaringen zijn niet wetenschappelijk genoeg!!)
- Sociale psychologie = systematisch en wetenschappelijk
- Persoonlijke ervaring = anekdotisch en toevallig
2.1.2. GEDACHTEN, GEVOELENS, MOTIVATIES EN GEDRAGINGEN
Sociale psychologie richt zich op de manier waarop het individu de sociale wereld
waarneemt, begrijpt en interpreteert.
Sociale psychologie bestudeert subjectieve interpretatie van objectieve
eigenschappen
Gedrag wordt bepaald door cognitieve, affectieve en motivationele processen
Vooroordelen = negatieve gevoelens tegenover andere personen gebaseerd op
lidmaatschap van bepaalde sociale groepen.
1
, 2.1.3. DE AANWEZIGHEID VAN ANDEREN
= sociale invloed van anderen op individuele functioneren
Voorbeeld:
1) Als jij vriendelijk doet tegen Jan, doet Jan dit terug
2) Als beroemdheden producten aanprijzen, stijgt de verkoop ervan
We hebben dus 2 soorten:
Sociale factoren (zie bovenstaande voorbeelden)
Niet-sociale factoren bv. hitte die een mens agressief maakt
2.2. DE KRACHT VAN DE SITUATIE: VOORBEELD SOCIAALPSYCHOLOGISCHE
STUDIE
Wij laten ons op continue beïnvloeden door onze sociale omgeving
Politieke houding – Newcomb
Onderzoekers wouden nagaan of de participatie aan hoger onderwijs onder studenten
politiek progressieve houdingen bevordert. In Bennington College ging Newcomb de
ideologische houdingen van studenten na. Deze meisjes uit de meisjesschool kwamen uit
welvarende gezinnen met conservatieve opvattingen. De school zelf nam een liberale
houding aan.
Uitkomst: Hoe langer de meisjes op school waren, hoe linkser ze werden (effect bleef
aanwezig)
Verklaring: hoger onderwijs biedt een scala aan ervaringen aan, impact van lessen en
studiegenoten
De hogeschooljaren zijn beïnvloedbare jaren
Hoger opgeleiden zijn vaak linkser dan lager opgeleiden
Debat Reagan
De beoordeling van Reagan is de AV en er zijn 3
condities of OV.
- Met oneliners en reacties = controle
Besluit: Hoe andere mensen reageren, beïnvloedt
onze beoordeling.
2.3. SOCIALE PSYCHOLOGIE EN VERWANTE DISCIPLINES
Sociale psychologie is nauw verwant aan 2 andere disciplines, sociologie en
persoonlijkheidspsychologie, maar er zijn verschillen en gelijkenissen tussen beide.
2
, SOCIOLOGIE
Sociologie
- verdeelt personen onder volgens nationaliteit, ras, SES, andere groepsfactoren
Sociale psychologie
- richt zich op het individuele niveau
- gebruik van experimenten om gedrag te onderzoeken
Gelijkenissen
- Onderwerpen met groot maatschappelijk belang (bv. geweld, vooroordelen,
culture verschillen)
- Verklaren deel van sociaal gedrag
Multilevel analyse = Analyse die effecten bepaalt van de verschillende hiërarchische
niveaus op een uitkomstvariabele, waarbij het individuele niveau het ondergeschikte
niveau vormt en de groep, organisatie of maatschappij het bovengeschikte niveau
uitmaakt (gebruikt in de sociologie)
PERSOONLIJKHEIDSPSYCHOLOGIE
Persoonlijkheidspsychologie = De studie van de structuur en de effecten van stabiele
en cross-situationele eigenschappen van individuen.
Wat constant blijft over de tijd en in alle situaties heeft te maken met de
persoonlijkheidspsychologie. Bv. mensen hebben neiging tot vijandigheid, het heeft
alleen maar zin om te zeggen indien dit ook zo is in andere situaties.
Persoonlijkheidspsychologie
- Karakteristieken (bv. vriendelijkheid, hulpvaardigheid) worden in meerdere
situaties geuit
- Er is maar 1 bron van gedrag en dat is de persoon zelf
- Belangstelling voor cross-situationele stabiliteit tussen individuen
Sociale psychologie
- Hoe hebben situaties een impact op personen, ondanks verschillende
persoonlijkheden
- Belangstelling voor cross-individuele stabiliteit binnen situaties
Gelijkenissen
- O.b.v. gedachten, affect en motivaties gedrag voorspellen
Interactionisme = Er is een dynamische wisselwerking tussen dispositie en situatie,
waarbij uitingen van disposities afhankelijk zijn van de situatie. (zwakke situaties
beïnvloeden gedrag matig, disposities meer)
3
Sociale
psychologie
Van Hiel & Roets - UGent
Schakeljaar gezondheidsbevordering
,HOOFDSTUK 1 – INLEIDING
1. DE MENS IS EEN SOCIAAL DIER
Wij denken na over onszelf en anderen en over hoe te reageren in sociale situaties.
Anderen observeren, (gedrag) analyseren is een fulltime bezigheid.
Er is ook belangstelling voor sociaalpsychologische thema’s in de media: het zit in ons
van nature om naar zo’n zaken te kijken bv. agressie in Brussel, Kamp Waes…
Sociale psychologie draagt bij tot het begrijpen en oplossen van maatschappelijke
problemen
Sociale relaties en interacties zijn belangrijk om gelukkig te zijn
2. SOCIALE PSYCHOLOGIE: DEFINITIE EN VERWANTE DISCIPLINES
2.1. DEFINITIE VAN SOCIALE PSYCHOLOGIE
Sociale psychologie = De wetenschappelijke studie naar de wijze waarop gedachten,
gevoelens, motivaties en gedragingen van mensen beïnvloed worden door de
aanwezigheid van anderen en hoe we zelf invloed uitoefenen op hoe andere personen
denken, voelen en zich gedragen.
2.1.1. WETENSCHAPPELIJKE STUDIE
Experiment: vorm van onderzoek waarbij onderzoeker controle heeft over
gebeurtenissen en deelnemers volkomen toevallig aan condities worden
aangewezen.
Gevalideerde vragenlijsten
Observatie, beschrijvingen en metingen
(persoonlijke ervaringen zijn niet wetenschappelijk genoeg!!)
- Sociale psychologie = systematisch en wetenschappelijk
- Persoonlijke ervaring = anekdotisch en toevallig
2.1.2. GEDACHTEN, GEVOELENS, MOTIVATIES EN GEDRAGINGEN
Sociale psychologie richt zich op de manier waarop het individu de sociale wereld
waarneemt, begrijpt en interpreteert.
Sociale psychologie bestudeert subjectieve interpretatie van objectieve
eigenschappen
Gedrag wordt bepaald door cognitieve, affectieve en motivationele processen
Vooroordelen = negatieve gevoelens tegenover andere personen gebaseerd op
lidmaatschap van bepaalde sociale groepen.
1
, 2.1.3. DE AANWEZIGHEID VAN ANDEREN
= sociale invloed van anderen op individuele functioneren
Voorbeeld:
1) Als jij vriendelijk doet tegen Jan, doet Jan dit terug
2) Als beroemdheden producten aanprijzen, stijgt de verkoop ervan
We hebben dus 2 soorten:
Sociale factoren (zie bovenstaande voorbeelden)
Niet-sociale factoren bv. hitte die een mens agressief maakt
2.2. DE KRACHT VAN DE SITUATIE: VOORBEELD SOCIAALPSYCHOLOGISCHE
STUDIE
Wij laten ons op continue beïnvloeden door onze sociale omgeving
Politieke houding – Newcomb
Onderzoekers wouden nagaan of de participatie aan hoger onderwijs onder studenten
politiek progressieve houdingen bevordert. In Bennington College ging Newcomb de
ideologische houdingen van studenten na. Deze meisjes uit de meisjesschool kwamen uit
welvarende gezinnen met conservatieve opvattingen. De school zelf nam een liberale
houding aan.
Uitkomst: Hoe langer de meisjes op school waren, hoe linkser ze werden (effect bleef
aanwezig)
Verklaring: hoger onderwijs biedt een scala aan ervaringen aan, impact van lessen en
studiegenoten
De hogeschooljaren zijn beïnvloedbare jaren
Hoger opgeleiden zijn vaak linkser dan lager opgeleiden
Debat Reagan
De beoordeling van Reagan is de AV en er zijn 3
condities of OV.
- Met oneliners en reacties = controle
Besluit: Hoe andere mensen reageren, beïnvloedt
onze beoordeling.
2.3. SOCIALE PSYCHOLOGIE EN VERWANTE DISCIPLINES
Sociale psychologie is nauw verwant aan 2 andere disciplines, sociologie en
persoonlijkheidspsychologie, maar er zijn verschillen en gelijkenissen tussen beide.
2
, SOCIOLOGIE
Sociologie
- verdeelt personen onder volgens nationaliteit, ras, SES, andere groepsfactoren
Sociale psychologie
- richt zich op het individuele niveau
- gebruik van experimenten om gedrag te onderzoeken
Gelijkenissen
- Onderwerpen met groot maatschappelijk belang (bv. geweld, vooroordelen,
culture verschillen)
- Verklaren deel van sociaal gedrag
Multilevel analyse = Analyse die effecten bepaalt van de verschillende hiërarchische
niveaus op een uitkomstvariabele, waarbij het individuele niveau het ondergeschikte
niveau vormt en de groep, organisatie of maatschappij het bovengeschikte niveau
uitmaakt (gebruikt in de sociologie)
PERSOONLIJKHEIDSPSYCHOLOGIE
Persoonlijkheidspsychologie = De studie van de structuur en de effecten van stabiele
en cross-situationele eigenschappen van individuen.
Wat constant blijft over de tijd en in alle situaties heeft te maken met de
persoonlijkheidspsychologie. Bv. mensen hebben neiging tot vijandigheid, het heeft
alleen maar zin om te zeggen indien dit ook zo is in andere situaties.
Persoonlijkheidspsychologie
- Karakteristieken (bv. vriendelijkheid, hulpvaardigheid) worden in meerdere
situaties geuit
- Er is maar 1 bron van gedrag en dat is de persoon zelf
- Belangstelling voor cross-situationele stabiliteit tussen individuen
Sociale psychologie
- Hoe hebben situaties een impact op personen, ondanks verschillende
persoonlijkheden
- Belangstelling voor cross-individuele stabiliteit binnen situaties
Gelijkenissen
- O.b.v. gedachten, affect en motivaties gedrag voorspellen
Interactionisme = Er is een dynamische wisselwerking tussen dispositie en situatie,
waarbij uitingen van disposities afhankelijk zijn van de situatie. (zwakke situaties
beïnvloeden gedrag matig, disposities meer)
3
