Samenvatting tussendoelen beginnende
geletterdheid
Hoofdstuk 1: Tussendoelen en een leerlijn
Ontluikende geletterdheid: Voorschoolse periode (0 – 4 jaar). Kinderen leren in deze
periode de basisprincipes van taal.
Beginnende geletterdheid: De groepen 1 tot en met 3. De kinderen leren zich verder te
oriënteren op geschreven taal, herkennen de functies en krijgen zicht op het verband tussen
gesproken en geschreven taal. Ze leren betekenis te verlenen aan een verzameling tekens en
ze leren een betekenis om te zetten in een verzameling tekens.
Gevorderde geletterdheid: Na groep 3. Kinderen leren steeds sneller woorden herkennen
en hun aandacht te richten op de betekenis en bedoeling van de tekst. Ze leren informatie
uit een tekst te halen en ook leren ze hun eigen ideeën en ervaringen op te schrijven.
Sociaal leren: Het leren in sociale interactie, in samensprak en samenwerking met meer
ervaren anderen. Het belangrijkste is dat kinderen van elkaar kunnen leren.
Betekenisvol leren: Betekenisvol leren vindt plaats in contexten die voor kinderen belangrijk
zijn. Door uit te gaan van authentieke leersituaties en rijke contexten wordt er een appèl
gedaan op de intrinsieke motivatie en wordt hun activiteit gestimuleerd.
Strategisch leren: Taalproblemen op een efficiënte manier kunnen aanpakken en oplossen.
Het vinden van de hoofdgedachte van de tekst, bijvoorbeeld. Hiervoor hebben de leerlingen
strategieën nodig.
Hoofdstuk 2: ontluikende geletterdheid
Ontluikende geletterdheid: betrekking op de periode van taalverwerving die zich uitstrekt
over de eerste vier levensjaren van kinderen. Tot het moment dat de kinderen naar school
gaan.
De kinderen leren in dit stadium veel door voorgelezen te worden door hun ouders. Vaak
wordt er onder het voorlezen over de inhoud van het verhaal gepraat (=interactief
voorlezen).
Baby’s Spelen met stoffen boekjes, stoppen het in hun mond.
Kinderen van één jaar Hebben nog geen idee hoe een boek gelezen moet worden, stellen
tijdens het voorlezen veel vragen en maken geluiden.
Kinderen van twee tot vier jaar zijn nog beperkt in staat hun aandacht langere tijd vast te
houden. Hebben behoefte om tussentijds dingen te zeggen over wat ze denken, voelen en
zien.
Als peuters veel worden voorgelezen, ontdekken ze dat er een opbouw in het verhaal zit.
Ook gaan ze verbanden leggen en zien ze in dat volwassenen gebruik maken van de teksten
bij illustraties.
, Hoofdstuk 3: beginnende geletterdheid
Boekoriëntatie en verhaalbegrip
boekoriëntatie
Boekoriëntatie en verhaalbegrip zijn aspecten van geletterdheid die zich ontwikkelen binnen
voorleessituaties. Het gaat over het gedrag, omgang met boeken, wat je met boeken kunt
doen, wat je er aan kunt zien en hoe je ze leest.
Voor kinderen is het belangrijk dat ze tijdens het voorlezen inzien dat de schrijver van het
verhaal een bedoeling heeft en dat een boek eigenlijk een indirecte vorm van communicatie
is.
Verhaalbegrip
Verhalen hebben een bepaalde structuur. Kinderen kunnen gaan begrijpen dat een verhaal
uit een situatieschets en episode bestaan.
Situatieschets: geeft informatie over de hoofdpersoon van het verhaal, en over de plaats en
tijd waar het verhaal zich afspeelt (wie, waar en wanneer?)
Episode: Een aaneenschakeling van gebeurtenissen. De gebeurtenissen werken toe naar een
climax, een ontknoping. De volgende opbouw kent een episode: begin, midden met enkele
gebeurtenissen die in een bepaalde volgorde verlopen, en een afloop.
Als leerkracht of ouder kan je een kind helpen de opbouw van een verhaal te begrijpen, dit
kan je doen door gerichte vragen te stellen over het wie, wat, waar.
Navertellen en naspelen
Navertellen is heel erg belangrijk, op die manier krijgt de leerkracht of ouder inzicht in hoe
goed het kind het verhaal heeft begrepen. Kunnen ze verbanden maken tussen zinnen?
Maken ze er een goed lopende tekst van? Wordt het verhaal in de goede volgorde verteld?
Voor kinderen is de boekentaal moeilijker dan de gesproken taal en in het begin zullen de
meeste de ondersteuning van de plaatjes nog echt nodig hebben.
Voor naspelen geldt dat er gebruik gemaakt mag worden van attributen. Voor de opbouw is
het belangrijk dat de leerkracht eerst het verhaal verteld, de opbouw duidelijk maakt, mee
speelt en dan de kinderen geleidelijk het werk laat doen.
Functie van geschreven taal en de relatie tussen geschreven en gesproken taal
Functies van de geschreven taal
Kinderen komen veel in aanraking met taal en ze ervaren vanaf jongs af aan dat geschreven
taal een betekenis heeft. Het is belangrijk dat leerlingen de functies van de geschreven taal
veelal zelf ontdekken.
Schrijfontwikkeling
Schrijven start al jaren voordat het kind naar groep 3 gaat. In de schrijfontwikkeling zijn de
volgende fasen te onderscheiden:
Fase 1 Tekenen
Kinderen kennen in deze fase nog niet het verschil tussen schrijven en tekenen. Er is pas
sprake van ‘echt schrijven’ wanneer de schrijfsels een symbolische representatie zijn voor
een betekenis.
geletterdheid
Hoofdstuk 1: Tussendoelen en een leerlijn
Ontluikende geletterdheid: Voorschoolse periode (0 – 4 jaar). Kinderen leren in deze
periode de basisprincipes van taal.
Beginnende geletterdheid: De groepen 1 tot en met 3. De kinderen leren zich verder te
oriënteren op geschreven taal, herkennen de functies en krijgen zicht op het verband tussen
gesproken en geschreven taal. Ze leren betekenis te verlenen aan een verzameling tekens en
ze leren een betekenis om te zetten in een verzameling tekens.
Gevorderde geletterdheid: Na groep 3. Kinderen leren steeds sneller woorden herkennen
en hun aandacht te richten op de betekenis en bedoeling van de tekst. Ze leren informatie
uit een tekst te halen en ook leren ze hun eigen ideeën en ervaringen op te schrijven.
Sociaal leren: Het leren in sociale interactie, in samensprak en samenwerking met meer
ervaren anderen. Het belangrijkste is dat kinderen van elkaar kunnen leren.
Betekenisvol leren: Betekenisvol leren vindt plaats in contexten die voor kinderen belangrijk
zijn. Door uit te gaan van authentieke leersituaties en rijke contexten wordt er een appèl
gedaan op de intrinsieke motivatie en wordt hun activiteit gestimuleerd.
Strategisch leren: Taalproblemen op een efficiënte manier kunnen aanpakken en oplossen.
Het vinden van de hoofdgedachte van de tekst, bijvoorbeeld. Hiervoor hebben de leerlingen
strategieën nodig.
Hoofdstuk 2: ontluikende geletterdheid
Ontluikende geletterdheid: betrekking op de periode van taalverwerving die zich uitstrekt
over de eerste vier levensjaren van kinderen. Tot het moment dat de kinderen naar school
gaan.
De kinderen leren in dit stadium veel door voorgelezen te worden door hun ouders. Vaak
wordt er onder het voorlezen over de inhoud van het verhaal gepraat (=interactief
voorlezen).
Baby’s Spelen met stoffen boekjes, stoppen het in hun mond.
Kinderen van één jaar Hebben nog geen idee hoe een boek gelezen moet worden, stellen
tijdens het voorlezen veel vragen en maken geluiden.
Kinderen van twee tot vier jaar zijn nog beperkt in staat hun aandacht langere tijd vast te
houden. Hebben behoefte om tussentijds dingen te zeggen over wat ze denken, voelen en
zien.
Als peuters veel worden voorgelezen, ontdekken ze dat er een opbouw in het verhaal zit.
Ook gaan ze verbanden leggen en zien ze in dat volwassenen gebruik maken van de teksten
bij illustraties.
, Hoofdstuk 3: beginnende geletterdheid
Boekoriëntatie en verhaalbegrip
boekoriëntatie
Boekoriëntatie en verhaalbegrip zijn aspecten van geletterdheid die zich ontwikkelen binnen
voorleessituaties. Het gaat over het gedrag, omgang met boeken, wat je met boeken kunt
doen, wat je er aan kunt zien en hoe je ze leest.
Voor kinderen is het belangrijk dat ze tijdens het voorlezen inzien dat de schrijver van het
verhaal een bedoeling heeft en dat een boek eigenlijk een indirecte vorm van communicatie
is.
Verhaalbegrip
Verhalen hebben een bepaalde structuur. Kinderen kunnen gaan begrijpen dat een verhaal
uit een situatieschets en episode bestaan.
Situatieschets: geeft informatie over de hoofdpersoon van het verhaal, en over de plaats en
tijd waar het verhaal zich afspeelt (wie, waar en wanneer?)
Episode: Een aaneenschakeling van gebeurtenissen. De gebeurtenissen werken toe naar een
climax, een ontknoping. De volgende opbouw kent een episode: begin, midden met enkele
gebeurtenissen die in een bepaalde volgorde verlopen, en een afloop.
Als leerkracht of ouder kan je een kind helpen de opbouw van een verhaal te begrijpen, dit
kan je doen door gerichte vragen te stellen over het wie, wat, waar.
Navertellen en naspelen
Navertellen is heel erg belangrijk, op die manier krijgt de leerkracht of ouder inzicht in hoe
goed het kind het verhaal heeft begrepen. Kunnen ze verbanden maken tussen zinnen?
Maken ze er een goed lopende tekst van? Wordt het verhaal in de goede volgorde verteld?
Voor kinderen is de boekentaal moeilijker dan de gesproken taal en in het begin zullen de
meeste de ondersteuning van de plaatjes nog echt nodig hebben.
Voor naspelen geldt dat er gebruik gemaakt mag worden van attributen. Voor de opbouw is
het belangrijk dat de leerkracht eerst het verhaal verteld, de opbouw duidelijk maakt, mee
speelt en dan de kinderen geleidelijk het werk laat doen.
Functie van geschreven taal en de relatie tussen geschreven en gesproken taal
Functies van de geschreven taal
Kinderen komen veel in aanraking met taal en ze ervaren vanaf jongs af aan dat geschreven
taal een betekenis heeft. Het is belangrijk dat leerlingen de functies van de geschreven taal
veelal zelf ontdekken.
Schrijfontwikkeling
Schrijven start al jaren voordat het kind naar groep 3 gaat. In de schrijfontwikkeling zijn de
volgende fasen te onderscheiden:
Fase 1 Tekenen
Kinderen kennen in deze fase nog niet het verschil tussen schrijven en tekenen. Er is pas
sprake van ‘echt schrijven’ wanneer de schrijfsels een symbolische representatie zijn voor
een betekenis.
