Samenvatting studiestof FSO
Grondtrekken van het Nederlandse
Strafrecht
Hoofdstuk 1: Inleiding
Het materieel recht beschrijft normen voor mensen en instellingen. Het
formeel recht wordt pas van belang als de inhoudelijke normen uit het
materieel recht ter discussie staan. Het formeel recht geeft namelijk
antwoord op de vraag welke procedures er dan gelden. Juridisch gezegd
beschrijft het formeel recht hoe het materieel recht moet worden
gehandhaafd. Materieel recht (zoals Strafrecht) geeft de inhoudelijke
normen en formeel recht de procedureregels, zoals Strafvordering.
Een wet in formele zin is ieder besluit dat afkomstig is van de regering
en de Eerste en Tweede kamer samen en dat tot stand is gekomen
volgens de procedures uit de Grondwet. Alleen wetten afkomstig van
de ‘hoogste’ wetgever, de wetgever in formele zin, die tot stand zijn
gekomen volgens een bepaalde procedure, worden wetten in formele zin
genoemd.
Een wet in materiele zin is iedere overheidsregel met een
algemene werking. Bijna iedere wet in formele zin is ook een wet in
materiele zin. Andersom hoeft dat zeker niet zo te zijn. Het wetboek van
Strafrecht is een wet in materiele zin, want het is een verzameling
overheidsregels met een algemene werking. Ditzelfde geldt ook voor
plaatselijke verordeningen of een provinciale verordening. Voorbeelden
van wetten in formele zin zijn het Wetboek van Strafrecht en het Burgerlijk
Wetboek, het Wetboek van Strafvordering, de Opiumwet en de
Wegenverkeersrecht 1994.
Het sanctierecht ten slotte heeft betrekking op de voorwaarden
waaronder bepaalde straffen mogen worden opgelegd en ten uitvoer
gelegd. Het gaat dan bijvoorbeeld om de of voor een bepaald strafbaar feit
een taakstraf mag worden opgelegd en welke voorwaarden de rechter
precies mag stellen wanneer hij een straf voorwaardelijk oplegt. Het
sanctierecht is zowel in het Wetboek van Strafrecht als in het Wetboek van
Strafvordering te vinden.
Het strafrecht dat in de wetboeken is opgenomen, duidt men vaak aan als
het commune strafrecht. In de bijzondere strafwetten (bijzondere
strafrecht) staan strafbepalingen die horen tot het materiele strafrecht en
vaak ook bevoegdheden die horen bij het formele strafrecht.
,Hoofdstuk 2: Inleiding materieel strafrecht
De strafbepaling in de meest volledige vorm bestaat uit een
delictsomschrijving, een kwalificatie-aanduiding en een strafbedreiging.
De delictsomschrijving geeft aan welke ongewenste gedraging de
wetgever strafbaar heeft willen stellen. De kwalificatie-aanduiding maakt
duidelijk hoe het gedrag in juridisch opzicht moet worden benoemd. De
strafdreiging bepaalt welke soort straf mag worden opgelegd en wat het
maximum daarbij is.
Een strafbaar feit is opgebouwd uit vier componenten: (1) menselijke
gedraging, (2) wettelijke delictsomschrijving, (3)
wederrechtelijkheid, (4) schuld als verwijtbaarheid.
Wederrechtelijkheid en verwijtbaarheid zijn de elementen van een
strafbaar feit en de bestanddelen volgen uit de delictsomschrijving.
Wederrechtelijkheid is altijd een voorwaarde voor strafbaarheid. Soms
staat die wederrechtelijkheid in de delictsomschrijving. Dan is de
wederrechtelijkheid geen element, maar een bestanddeel. Wanneer bij
zo’n delict de wederrechtelijkheid ontbreekt kan men zeggen dat het delict
niet is gepleegd, omdat de bestanddelen dan niet allemaal zijn vervuld.
Elementen: algemene ongeschreven voorwaarden voor strafbaarheid.
Bestanddelen: geschreven strafbaarheidsvoorwaarden.
Objectieve bestanddelen: Een objectief bestanddeel is een bestanddeel
dat (logischer wijs) niet op de geestesgesteldheid van de dader is gericht.
Het gaat hier voornamelijk om, zoals de naam aangeeft, objectieve feiten
in de delictsomschrijving. Voorbeelden hiervoor zijn: "enig goed",
"wederrechtelijk", "dood" of "geheel of ten dele".
Subjectieve bestanddelen: Een subjectief bestanddeel is
een bestanddeel dat altijd is toegespitst op de geestesgesteldheid van de
dader. Met andere woorden, de opzet of schuld. Voorbeelden van
subjectieve bestanddelen in delictsomschrijvingen zijn: "opzettelijk" of
"het oogmerk op".
De rechtvaardigingsgronden sluiten strafbaarheid van de dader uit, omdat
het feit niet strafbaar is. De schulduitsluitingsgronden sluiten
strafbaarheid van de dader uit, omdat de dader niet strafbaar is. De
schulduitsluitingsgronden nemen de verwijtbaarheid dus weg.
Je kan op een aantal manieren de wet interpreteren:
- wetshistorische interpretatie: je kijkt naar de
totstandkomingsgeschiedenis van de bepaling in kwestie. Vaak wordt dan
gekeken naar Kamerstukken.
- grammaticale interpretatie: de inhoud van de wet wordt bepaald aan
, de hand van de taalkundige betekenis van de woorden in de bepaling,
evenals het zinsverband.
- systematische interpretatie: de wet wordt uitgelegd aan de hand van
de systematiek van de wet.
- teleologische interpretatie: hierbij wordt gekeken naar het doel van de
wet(gever).
Delicten kunnen doorgaans worden onderverdeeld in formele en materiele
delicten. Formele delicten staan in de wet omschreven als een
handeling, een specifiek omschreven activiteit de wetgever niet een
handeling, maar het veroorzaken van het gevolg strafbaar gesteld. Het
is bij materiele delicten niet van belang welke handeling heeft geleid tot
het strafbare gevolg, voldoende is dat het strafbare gevolg is ingetreden.
Commissiedelicten veronderstellen een actief handelen.
Omissiedelicten veronderstellen een nalaten. Bij een oneigenlijk
omissiedelict is er sprake van een omschreven delict dat geformuleerd is
als een commissiedelict, terwijl het wordt gepleegd door een nalaten.
Delictsomschrijvingen die voortbouwen op andere delictsomschrijvingen
kunnen worden onderverdeeld in een gekwalificeerd delict (extra
bestanddeel werkt strafverzwarend) en in geprivilegieerde delicten
(extra bestanddeel zorgt voor een strafvermindering).
Causaliteit is de leer van oorzaak en gevolg. Er zijn verschillende
methoden om de causaliteit te bepalen. We kennen de leer van de
conditio sine qua non. Deze theorie heeft als uitgangspunt, dat indien
bij het ontbreken van een schakel in de reeks der gebeurtenissen het
gevolg zou zijn uitgebleven, deze schakel kennelijk onmisbaar is en
derhalve als oorzaak aan te wijzen is. Het lastige hierbij is, is dat je heel
ver voor het delict kan kijken naar gebeurtenissen (bijvoorbeeld als
diegene nooit was geboren was het nooit gebeurd) en dit aspect van deze
leer maakt het eigenlijk ongeschikt voor het vaststellen van causaliteit in
juridische zin. Een andere theorie is de causa-proximaleer. Hierbij wordt
ervan uitgegaan dat de veroorzakende factor die het dichtst bij het gevolg
ligt, in juridisch opzicht als oorzaak moet gelden. Deze theorie geeft niet
de mogelijkheid om verder weg liggende, relevante factoren te betrekken
in de causaliteit. Een andere leer is de voorzienbaarheidsleer. De
nadruk ligt hierbij op de handeling waarvan kan worden gezegd dat deze
een gevolg heeft dat naar algemene ervaringsregels redelijkerwijs
voorzienbaar was. Een veel gebruikte leer is ontstaan uit het arrest
Letale longembolie waarbij men gekomen is tot een
redelijkheidsbenadering. Je gebruikt hierbij de redelijke toerekening. De
rechtspraak laat zien dat de specifieke omstandigheden van het geval veel
gewicht in de schaal leggen.
Grondtrekken van het Nederlandse
Strafrecht
Hoofdstuk 1: Inleiding
Het materieel recht beschrijft normen voor mensen en instellingen. Het
formeel recht wordt pas van belang als de inhoudelijke normen uit het
materieel recht ter discussie staan. Het formeel recht geeft namelijk
antwoord op de vraag welke procedures er dan gelden. Juridisch gezegd
beschrijft het formeel recht hoe het materieel recht moet worden
gehandhaafd. Materieel recht (zoals Strafrecht) geeft de inhoudelijke
normen en formeel recht de procedureregels, zoals Strafvordering.
Een wet in formele zin is ieder besluit dat afkomstig is van de regering
en de Eerste en Tweede kamer samen en dat tot stand is gekomen
volgens de procedures uit de Grondwet. Alleen wetten afkomstig van
de ‘hoogste’ wetgever, de wetgever in formele zin, die tot stand zijn
gekomen volgens een bepaalde procedure, worden wetten in formele zin
genoemd.
Een wet in materiele zin is iedere overheidsregel met een
algemene werking. Bijna iedere wet in formele zin is ook een wet in
materiele zin. Andersom hoeft dat zeker niet zo te zijn. Het wetboek van
Strafrecht is een wet in materiele zin, want het is een verzameling
overheidsregels met een algemene werking. Ditzelfde geldt ook voor
plaatselijke verordeningen of een provinciale verordening. Voorbeelden
van wetten in formele zin zijn het Wetboek van Strafrecht en het Burgerlijk
Wetboek, het Wetboek van Strafvordering, de Opiumwet en de
Wegenverkeersrecht 1994.
Het sanctierecht ten slotte heeft betrekking op de voorwaarden
waaronder bepaalde straffen mogen worden opgelegd en ten uitvoer
gelegd. Het gaat dan bijvoorbeeld om de of voor een bepaald strafbaar feit
een taakstraf mag worden opgelegd en welke voorwaarden de rechter
precies mag stellen wanneer hij een straf voorwaardelijk oplegt. Het
sanctierecht is zowel in het Wetboek van Strafrecht als in het Wetboek van
Strafvordering te vinden.
Het strafrecht dat in de wetboeken is opgenomen, duidt men vaak aan als
het commune strafrecht. In de bijzondere strafwetten (bijzondere
strafrecht) staan strafbepalingen die horen tot het materiele strafrecht en
vaak ook bevoegdheden die horen bij het formele strafrecht.
,Hoofdstuk 2: Inleiding materieel strafrecht
De strafbepaling in de meest volledige vorm bestaat uit een
delictsomschrijving, een kwalificatie-aanduiding en een strafbedreiging.
De delictsomschrijving geeft aan welke ongewenste gedraging de
wetgever strafbaar heeft willen stellen. De kwalificatie-aanduiding maakt
duidelijk hoe het gedrag in juridisch opzicht moet worden benoemd. De
strafdreiging bepaalt welke soort straf mag worden opgelegd en wat het
maximum daarbij is.
Een strafbaar feit is opgebouwd uit vier componenten: (1) menselijke
gedraging, (2) wettelijke delictsomschrijving, (3)
wederrechtelijkheid, (4) schuld als verwijtbaarheid.
Wederrechtelijkheid en verwijtbaarheid zijn de elementen van een
strafbaar feit en de bestanddelen volgen uit de delictsomschrijving.
Wederrechtelijkheid is altijd een voorwaarde voor strafbaarheid. Soms
staat die wederrechtelijkheid in de delictsomschrijving. Dan is de
wederrechtelijkheid geen element, maar een bestanddeel. Wanneer bij
zo’n delict de wederrechtelijkheid ontbreekt kan men zeggen dat het delict
niet is gepleegd, omdat de bestanddelen dan niet allemaal zijn vervuld.
Elementen: algemene ongeschreven voorwaarden voor strafbaarheid.
Bestanddelen: geschreven strafbaarheidsvoorwaarden.
Objectieve bestanddelen: Een objectief bestanddeel is een bestanddeel
dat (logischer wijs) niet op de geestesgesteldheid van de dader is gericht.
Het gaat hier voornamelijk om, zoals de naam aangeeft, objectieve feiten
in de delictsomschrijving. Voorbeelden hiervoor zijn: "enig goed",
"wederrechtelijk", "dood" of "geheel of ten dele".
Subjectieve bestanddelen: Een subjectief bestanddeel is
een bestanddeel dat altijd is toegespitst op de geestesgesteldheid van de
dader. Met andere woorden, de opzet of schuld. Voorbeelden van
subjectieve bestanddelen in delictsomschrijvingen zijn: "opzettelijk" of
"het oogmerk op".
De rechtvaardigingsgronden sluiten strafbaarheid van de dader uit, omdat
het feit niet strafbaar is. De schulduitsluitingsgronden sluiten
strafbaarheid van de dader uit, omdat de dader niet strafbaar is. De
schulduitsluitingsgronden nemen de verwijtbaarheid dus weg.
Je kan op een aantal manieren de wet interpreteren:
- wetshistorische interpretatie: je kijkt naar de
totstandkomingsgeschiedenis van de bepaling in kwestie. Vaak wordt dan
gekeken naar Kamerstukken.
- grammaticale interpretatie: de inhoud van de wet wordt bepaald aan
, de hand van de taalkundige betekenis van de woorden in de bepaling,
evenals het zinsverband.
- systematische interpretatie: de wet wordt uitgelegd aan de hand van
de systematiek van de wet.
- teleologische interpretatie: hierbij wordt gekeken naar het doel van de
wet(gever).
Delicten kunnen doorgaans worden onderverdeeld in formele en materiele
delicten. Formele delicten staan in de wet omschreven als een
handeling, een specifiek omschreven activiteit de wetgever niet een
handeling, maar het veroorzaken van het gevolg strafbaar gesteld. Het
is bij materiele delicten niet van belang welke handeling heeft geleid tot
het strafbare gevolg, voldoende is dat het strafbare gevolg is ingetreden.
Commissiedelicten veronderstellen een actief handelen.
Omissiedelicten veronderstellen een nalaten. Bij een oneigenlijk
omissiedelict is er sprake van een omschreven delict dat geformuleerd is
als een commissiedelict, terwijl het wordt gepleegd door een nalaten.
Delictsomschrijvingen die voortbouwen op andere delictsomschrijvingen
kunnen worden onderverdeeld in een gekwalificeerd delict (extra
bestanddeel werkt strafverzwarend) en in geprivilegieerde delicten
(extra bestanddeel zorgt voor een strafvermindering).
Causaliteit is de leer van oorzaak en gevolg. Er zijn verschillende
methoden om de causaliteit te bepalen. We kennen de leer van de
conditio sine qua non. Deze theorie heeft als uitgangspunt, dat indien
bij het ontbreken van een schakel in de reeks der gebeurtenissen het
gevolg zou zijn uitgebleven, deze schakel kennelijk onmisbaar is en
derhalve als oorzaak aan te wijzen is. Het lastige hierbij is, is dat je heel
ver voor het delict kan kijken naar gebeurtenissen (bijvoorbeeld als
diegene nooit was geboren was het nooit gebeurd) en dit aspect van deze
leer maakt het eigenlijk ongeschikt voor het vaststellen van causaliteit in
juridische zin. Een andere theorie is de causa-proximaleer. Hierbij wordt
ervan uitgegaan dat de veroorzakende factor die het dichtst bij het gevolg
ligt, in juridisch opzicht als oorzaak moet gelden. Deze theorie geeft niet
de mogelijkheid om verder weg liggende, relevante factoren te betrekken
in de causaliteit. Een andere leer is de voorzienbaarheidsleer. De
nadruk ligt hierbij op de handeling waarvan kan worden gezegd dat deze
een gevolg heeft dat naar algemene ervaringsregels redelijkerwijs
voorzienbaar was. Een veel gebruikte leer is ontstaan uit het arrest
Letale longembolie waarbij men gekomen is tot een
redelijkheidsbenadering. Je gebruikt hierbij de redelijke toerekening. De
rechtspraak laat zien dat de specifieke omstandigheden van het geval veel
gewicht in de schaal leggen.
