Samenvatting
A1 Bespreking Inleiding recht/staatsrecht - hoofdstuk 1 t/m 9
Hoofdstuk 1: het recht 2
1.1 Inleiding 2
1.2 Omschrijving en doel 2
1.3 wettelijke regels en andere regels 2
1.4 Bronnen van het recht 2
Hoofdstuk 2: indelingen van het recht 4
2.1 Inleiding 4
2.2 Vier rechtsgebieden 4
2.3 Publiekrecht en privaatrecht (burgerlijk recht) 5
2.4 Materieel en formeel recht 6
2.5 Nationaal en internationaal recht 6
Hoofdstuk 3: Nederland, een democratie 7
3.1 Inleiding 7
3.2 Democratische procedures 7
3.3 Democratisch Landsbestuur 7
3.4 Land besturen is keuzes maken 7
3.5 Democratie vastgelegd in de grondwet 7
Hoofdstuk 4: de volksvertegenwoordiging 9
4.1 Inleiding 9
4.2 Politieke partijen 9
4.3 Verkiezingsprogramma en kandidatenlijst 9
4.4 Verkiezingen 9
4.5 De Tweede Kamer + 4.6 De Eerste Kamer 10
4.7 Rechten van de kamers 10
Hoofdstuk 5: De Regering 11
5.1 Inleiding 11
5.2 De Kabinetsformatie 11
5.3 Ministers en staatssecretarissen 12
5.4 De taken van de regering 12
5.5 Relatie kamer-regering 12
Hoofdstuk 6: Wetgeving 14
6.1 Inleiding 14
6.3 De gang van een wetsonderwerp 14
6.4 Wetten in materiële zin 15
6.5 Rangorde van regelgeving 16
6.6 Publicatie van regelgeving 16
Hoofdstuk 7: Rechtsstaat en rechtspraak 17
7.1 Inleiding 17
7.2 De rechtsstaat 17
7.3 Politie en justitie in de rechtsstaat 17
7.5 Kenmerken van de rechtspraak 18
1
, 7.6 Rechterlijke organisatie 18
7.7 Burgerlijke rechtspraak, bestuursrechtspraak en strafrechtspraak 18
7.8 Nationale ombudsman 19
Hoofdstuk 8: Gemeente, provincie en Europese Unie 20
8.1 Inleiding 20
8.2 De gemeente 20
8.4 De Europese Unie 21
Hoofdstuk 9: Grondrechten 23
9.1 Inleiding 23
9.2 Overzicht van de grondrechten 23
9.3 Mensenrechten in internationale verdragen 28
9.4 Klassieke en sociale grondrechten 29
9.5 Horizontale werking van grondrechten 29
9.6 Beperking en botsing van grondrechten 29
Hoofdstuk 9 in tabelvorm 30
Overzicht van Nederlandse Wetten 30
2
,Hoofdstuk 1: het recht
1.1 Inleiding
Politiemensen worden ook wel rechtshandhavers genoemd: politie heeft als taak erop toe
te zien dat de burgers zich aan het recht houden en ingrijpen als burgers dat niet doen.
1.2 Omschrijving en doel
Recht is het geheel van regels dat op een bepaald moment in een samenleving geldt.
★ Het doel van recht is het ordenen van de samenleving.
Juridisch recht bestaat uit regels opgelegd door de overheid. Het gaat om officiële
overheidsregels die volgens voorgeschreven procedure tot stand zijn gekomen.
Moreel recht is een door de burgers zelf opgelegde regel, zoals het opstaan voor ouderen
of zwangere vrouwen. Dit recht wordt gevormd door normen en waarden. Door verandering
in normen en waarden, kan juridisch recht ook in de loop der tijd mee veranderen.
1.3 wettelijke regels en andere regels
Kenmerken rechtsregels:
★ Opgesteld door de overheid
★ Algemeen geldend
★ Gehandhaafd door rechter
1.4 Bronnen van het recht
Rechtsbronnen zijn de vindplaatsen van het recht. De rechter beslist of iemand schuldig of
onschuldig is, dit wordt vastgelegd in een vonnis (uitspraak). De vier rechtsbronnen
(vindplaatsen) van het recht zijn de wet, jurisprudentie, internationaal recht en de gewoonte:
1. De wet (bestaande uit rechtsregels) is de belangrijkste rechtsbron. Belangrijke
wetten:
★ Wetboek van Strafrecht > over strafbare gedragingen.
★ Burgerlijk Wetboek > bevat o.a. de rechten/plichten van (ver)kopers.
★ Wegenverkeerswet 1994 > beschrijft regelingen voor het verkeer.
★ Opiumwet > regelt omgang met bewustzijnsbeïnvloedende middelen (drugs).
2. Jurisprudentie is de verzameling van alle rechterlijke uitspraken. In de
jurisprudentie kunnen rechters de eerdere vonnissen van collega-rechters over
vergelijkbare zaken erbij halen voor het oplossen van hun eigen zaak. Jurisprudentie
vormt een tweede belangrijke rechtsbron.
3. Het internationaal recht regelt de relaties tussen onafhankelijke landen middels
verdragen. Deze derde rechtsbron hoort dus ook bij de rechten van Nederlanders.
3
, Belangrijke verdragen:
★ Verdrag over de EU (het verdrag van Maastricht) > zorgt voor intensieve
samenwerking van een groot aantal Europese landen.
★ Verdrag van Verenigde Naties > samenwerking van vrijwel alle landen in de
wereld.
4. De vierde rechtsbron wordt gevormd door ‘de gewoonte’. Sommige gewoontes
worden door burgers als ‘recht’ gezien en worden als het ware ingeburgerd.
Bijvoorbeeld handjeklap: eenmaal, andermaal… verkocht.
4
, Hoofdstuk 2: indelingen van het recht
2.1 Inleiding
Het recht wordt ingedeeld in vier rechtsgebieden: staatsrecht, bestuursrecht, burgerlijk
recht en strafrecht. Dit valt verder onder te verdelen in publiek- en privaatrecht, waarna
materieel en formeel recht. Hierbinnen is er ook nog onderscheid tussen nationaal en
internationaal recht.
2.2 Vier rechtsgebieden
Staatsrecht is de organisatie van de overheid. Het bepaalt de organisatie van de overheid,
verhouding met andere landen (bepaald vanuit internationaal recht) en de positie van
burgers in de staat. Voorbeelden:
★ Grondwet: De basiswet van Nederland die de rechten van burgers en de organisatie
van de staat vastlegt.
★ Kieswet: Regelt hoe verkiezingen worden georganiseerd en hoe
volksvertegenwoordigers worden gekozen.
★ Gemeentewet: Bepaalt de taken, bevoegdheden en organisatie van gemeenten in
Nederland.
★ Provinciewet: Regelt de taken, bevoegdheden en organisatie van provincies.
★ Rijkswet op het Nederlanderschap: Geeft regels over het verkrijgen, verliezen en
terugkrijgen van de Nederlandse nationaliteit.
★ Politiewet 2012: Bepaalt de organisatie, taken en verantwoordelijkheden van de
politie en legt vast hoe de politie in de samenleving functioneert.
Bestuursrecht omvat het ordenen van de samenleving, het regelt de relatie tussen burgers
en overheid. Het staatsrecht onderscheidt zich hiervan door het inrichten van de overheid en
niet het besturen van de overheid (burgers).
★ Voorbeelden bestuursrecht: uitkeringen, belastingaanslagen, (politie)ambtenaren
aanstellen, wegen aanleggen, scholen bouwen, rijbewijzen, bouw- en
milieuvergunningen.
De belangrijkste wet in het bestuursrecht is de Algemene wet bestuursrecht. Deze regelt hoe
overheidsorganen hun taken uitvoeren, zoals termijnen stellen en biedt burgers hoe bezwaar
te maken of in beroep te gaan tegen besluiten. Andere wetgevingen m.b.t. bepaald
onderdeel van de bestuurlijke taak: vreemdelingenwet, wetgeving op het terrein van sociale
zekerheid, milieuwetgeving, wetgeving ruimtelijke ordening.
De politie komt veel in aanraking met:
★ Vreemdelingenwet 2000: regelt het verblijf en de toelating van vreemdelingen in
Nederland.
★ Wegenverkeerswet 1994: biedt regels voor verkeersveiligheid en toezicht op
weggebruikers.
★ Diverse milieuwetten: hebben betrekking op de bescherming van het milieu door
regels voor afval, vervuiling en natuurbehoud.
5
A1 Bespreking Inleiding recht/staatsrecht - hoofdstuk 1 t/m 9
Hoofdstuk 1: het recht 2
1.1 Inleiding 2
1.2 Omschrijving en doel 2
1.3 wettelijke regels en andere regels 2
1.4 Bronnen van het recht 2
Hoofdstuk 2: indelingen van het recht 4
2.1 Inleiding 4
2.2 Vier rechtsgebieden 4
2.3 Publiekrecht en privaatrecht (burgerlijk recht) 5
2.4 Materieel en formeel recht 6
2.5 Nationaal en internationaal recht 6
Hoofdstuk 3: Nederland, een democratie 7
3.1 Inleiding 7
3.2 Democratische procedures 7
3.3 Democratisch Landsbestuur 7
3.4 Land besturen is keuzes maken 7
3.5 Democratie vastgelegd in de grondwet 7
Hoofdstuk 4: de volksvertegenwoordiging 9
4.1 Inleiding 9
4.2 Politieke partijen 9
4.3 Verkiezingsprogramma en kandidatenlijst 9
4.4 Verkiezingen 9
4.5 De Tweede Kamer + 4.6 De Eerste Kamer 10
4.7 Rechten van de kamers 10
Hoofdstuk 5: De Regering 11
5.1 Inleiding 11
5.2 De Kabinetsformatie 11
5.3 Ministers en staatssecretarissen 12
5.4 De taken van de regering 12
5.5 Relatie kamer-regering 12
Hoofdstuk 6: Wetgeving 14
6.1 Inleiding 14
6.3 De gang van een wetsonderwerp 14
6.4 Wetten in materiële zin 15
6.5 Rangorde van regelgeving 16
6.6 Publicatie van regelgeving 16
Hoofdstuk 7: Rechtsstaat en rechtspraak 17
7.1 Inleiding 17
7.2 De rechtsstaat 17
7.3 Politie en justitie in de rechtsstaat 17
7.5 Kenmerken van de rechtspraak 18
1
, 7.6 Rechterlijke organisatie 18
7.7 Burgerlijke rechtspraak, bestuursrechtspraak en strafrechtspraak 18
7.8 Nationale ombudsman 19
Hoofdstuk 8: Gemeente, provincie en Europese Unie 20
8.1 Inleiding 20
8.2 De gemeente 20
8.4 De Europese Unie 21
Hoofdstuk 9: Grondrechten 23
9.1 Inleiding 23
9.2 Overzicht van de grondrechten 23
9.3 Mensenrechten in internationale verdragen 28
9.4 Klassieke en sociale grondrechten 29
9.5 Horizontale werking van grondrechten 29
9.6 Beperking en botsing van grondrechten 29
Hoofdstuk 9 in tabelvorm 30
Overzicht van Nederlandse Wetten 30
2
,Hoofdstuk 1: het recht
1.1 Inleiding
Politiemensen worden ook wel rechtshandhavers genoemd: politie heeft als taak erop toe
te zien dat de burgers zich aan het recht houden en ingrijpen als burgers dat niet doen.
1.2 Omschrijving en doel
Recht is het geheel van regels dat op een bepaald moment in een samenleving geldt.
★ Het doel van recht is het ordenen van de samenleving.
Juridisch recht bestaat uit regels opgelegd door de overheid. Het gaat om officiële
overheidsregels die volgens voorgeschreven procedure tot stand zijn gekomen.
Moreel recht is een door de burgers zelf opgelegde regel, zoals het opstaan voor ouderen
of zwangere vrouwen. Dit recht wordt gevormd door normen en waarden. Door verandering
in normen en waarden, kan juridisch recht ook in de loop der tijd mee veranderen.
1.3 wettelijke regels en andere regels
Kenmerken rechtsregels:
★ Opgesteld door de overheid
★ Algemeen geldend
★ Gehandhaafd door rechter
1.4 Bronnen van het recht
Rechtsbronnen zijn de vindplaatsen van het recht. De rechter beslist of iemand schuldig of
onschuldig is, dit wordt vastgelegd in een vonnis (uitspraak). De vier rechtsbronnen
(vindplaatsen) van het recht zijn de wet, jurisprudentie, internationaal recht en de gewoonte:
1. De wet (bestaande uit rechtsregels) is de belangrijkste rechtsbron. Belangrijke
wetten:
★ Wetboek van Strafrecht > over strafbare gedragingen.
★ Burgerlijk Wetboek > bevat o.a. de rechten/plichten van (ver)kopers.
★ Wegenverkeerswet 1994 > beschrijft regelingen voor het verkeer.
★ Opiumwet > regelt omgang met bewustzijnsbeïnvloedende middelen (drugs).
2. Jurisprudentie is de verzameling van alle rechterlijke uitspraken. In de
jurisprudentie kunnen rechters de eerdere vonnissen van collega-rechters over
vergelijkbare zaken erbij halen voor het oplossen van hun eigen zaak. Jurisprudentie
vormt een tweede belangrijke rechtsbron.
3. Het internationaal recht regelt de relaties tussen onafhankelijke landen middels
verdragen. Deze derde rechtsbron hoort dus ook bij de rechten van Nederlanders.
3
, Belangrijke verdragen:
★ Verdrag over de EU (het verdrag van Maastricht) > zorgt voor intensieve
samenwerking van een groot aantal Europese landen.
★ Verdrag van Verenigde Naties > samenwerking van vrijwel alle landen in de
wereld.
4. De vierde rechtsbron wordt gevormd door ‘de gewoonte’. Sommige gewoontes
worden door burgers als ‘recht’ gezien en worden als het ware ingeburgerd.
Bijvoorbeeld handjeklap: eenmaal, andermaal… verkocht.
4
, Hoofdstuk 2: indelingen van het recht
2.1 Inleiding
Het recht wordt ingedeeld in vier rechtsgebieden: staatsrecht, bestuursrecht, burgerlijk
recht en strafrecht. Dit valt verder onder te verdelen in publiek- en privaatrecht, waarna
materieel en formeel recht. Hierbinnen is er ook nog onderscheid tussen nationaal en
internationaal recht.
2.2 Vier rechtsgebieden
Staatsrecht is de organisatie van de overheid. Het bepaalt de organisatie van de overheid,
verhouding met andere landen (bepaald vanuit internationaal recht) en de positie van
burgers in de staat. Voorbeelden:
★ Grondwet: De basiswet van Nederland die de rechten van burgers en de organisatie
van de staat vastlegt.
★ Kieswet: Regelt hoe verkiezingen worden georganiseerd en hoe
volksvertegenwoordigers worden gekozen.
★ Gemeentewet: Bepaalt de taken, bevoegdheden en organisatie van gemeenten in
Nederland.
★ Provinciewet: Regelt de taken, bevoegdheden en organisatie van provincies.
★ Rijkswet op het Nederlanderschap: Geeft regels over het verkrijgen, verliezen en
terugkrijgen van de Nederlandse nationaliteit.
★ Politiewet 2012: Bepaalt de organisatie, taken en verantwoordelijkheden van de
politie en legt vast hoe de politie in de samenleving functioneert.
Bestuursrecht omvat het ordenen van de samenleving, het regelt de relatie tussen burgers
en overheid. Het staatsrecht onderscheidt zich hiervan door het inrichten van de overheid en
niet het besturen van de overheid (burgers).
★ Voorbeelden bestuursrecht: uitkeringen, belastingaanslagen, (politie)ambtenaren
aanstellen, wegen aanleggen, scholen bouwen, rijbewijzen, bouw- en
milieuvergunningen.
De belangrijkste wet in het bestuursrecht is de Algemene wet bestuursrecht. Deze regelt hoe
overheidsorganen hun taken uitvoeren, zoals termijnen stellen en biedt burgers hoe bezwaar
te maken of in beroep te gaan tegen besluiten. Andere wetgevingen m.b.t. bepaald
onderdeel van de bestuurlijke taak: vreemdelingenwet, wetgeving op het terrein van sociale
zekerheid, milieuwetgeving, wetgeving ruimtelijke ordening.
De politie komt veel in aanraking met:
★ Vreemdelingenwet 2000: regelt het verblijf en de toelating van vreemdelingen in
Nederland.
★ Wegenverkeerswet 1994: biedt regels voor verkeersveiligheid en toezicht op
weggebruikers.
★ Diverse milieuwetten: hebben betrekking op de bescherming van het milieu door
regels voor afval, vervuiling en natuurbehoud.
5
