lOMoARcPSD|41506599
Bewegingsonderwijs in het speellokaal (blauwe map)
H1. Les in vogelvlucht
Dynamische balans tussen:
- inrichting;
- activiteiten;
- leerkracht;
- leerlingen.
Inrichting Als ruimte goed ingericht is: leerkracht en kinderen houvast + meer veiligheid.
- roept anticiperende reacties op
- zorgt dat met weinig woorden verduidelijkt kan worden wat kinderen moeten doen;
- in ordening materiaal vinden kinderen orde in handelen
- goede inrichting zorgt voor minder onderling hinderen
- efficiënte inrichting zorgt voor mogelijkheid om vier of meer activiteiten te doen.
Activiteiten activiteiten zo kiezen, dat er voor ieder kind een motiverende en passende uitdaging aanwezig
is.
Leerkracht kinderen kunnen veel zelf, alleen als leerkracht zich daarvoor inspant.
- alert blijven omdat les dynamisch verloopt en kinderen veel zelf doen. Leerkracht moet overzicht
behouden. Wat gaat er goed? Wat dreigt fout te gaan?
- rol leerkracht ook belangrijk bij andere momenten, zoals handhaven en instellen van gedragsregels.
Leerlingen tegemoetkomen aan alle mogelijke verschillen is niet uitvoerbaar, maar voor iedere klas en
ieder kind probeer je de best mogelijke voorwaarden te creëren.
H2. Lesbedoelingen
Bewegen = persoonlijk ingekleurd gedrag, dat ontstaat in relatie tot een tot bewegen uitnodigende context (=
de bewegingssituatie). Er zijn grote verschillen in betrokkenheid van kinderen op een bewegingssituatie. In
het bewegingsonderwijs willen we daar nadrukkelijk rekening mee houden.
Doel van bewegingsonderwijs: kinderen leren deelnemen aan bewegingsactiviteiten die nu zinvol zijn en
perspectief hebben voor deelname later (= ontwikkeling van het bewegingsgedrag zelf). We helpen kinderen
om al die kwaliteiten te ontwikkelen die het deelnemen aan bewegingssituaties kunnen bevorderen.
Organisatievormen:
Klassikaal werken
Voordelen Nadelen
Overzichtelijk Weinig initiatieven van leerlingen
Instructie gemakkelijk en effectief Beperkte differentiatiemogelijkheden
Sluit aan op de leerstijl van sommige leerlingen Weinig individuele aandacht mogelijk
Verbondenheid en gezamenlijke sfeer Lange wachttijden
Weinig complexe leiding Beperkt materiaal en ruimte
Weinig voorbereiding met klaarzetten Geringe variatie in activiteiten
Duidelijk voor leerlingen Opvallend als je het niet goed doet
Sommige activiteiten vallen af
Vrij werken
Aantrekkelijk voor leerlingen (eigen keuze) Niet altijd evenwichtige verdeling over activiteiten
Eenvoudige organisatie Moeilijk te begeleiden
Eigen initiatief van leerlingen Weinig instructiemomenten
Leerlingen leren van elkaar Kinderen blijven hangen bij bekende activiteiten
Ruime variatie mogelijk Eenzijdige of vluchtige keuze
Gelegenheid tot observeren Geen methodische opbouw van activiteiten
Klaarzetten kost veel tijd
In groepen werken
Leerlingen leren zelfstandig te spelen en problemen Lastig te begeleiden als groepen niet goed
op te lossen samenwerken
1
Gedownload door Sanne Zwart ()
, lOMoARcPSD|41506599
Gevarieerde lesactiviteiten Organisatie aanvankelijk complex
Veel beurten en activiteit Werken in groepen moet opgebouwd worden
Differentiatie goed mogelijk Nieuwe leerlingen aparte aandacht nodig
Afwisseling zelfstandig spel en introductie Klaarzetten kost veel tijd
Leerkracht observeert en begeleidt Veel nieuwe activiteiten veel nieuwe uitleg nodig
Kinderen spelen onbelast
Goed te combineren met vrij werken
Kijkwijzer:
1. Loopt het? Gewenste organisatie; duidelijke uitleg essentieel; afspraken visueel en concreet uitleggen;
zelfstandig spel.
2. Lukt het? Op eigen niveau succes ervaren; differentiëren in arrangement, activiteit of regelingen.
3. Leeft het? Beleving van de leerlingen; eigen keuzes leren maken in hoe je als leerling meedoet; eigen
accenten ontwikkelen.
Maatregelen voor begeleiding:
- Activiteit aanpassen: uitvoeringswijze wijzigen
- Arrangement aanpassen: opstelling veranderen, bepaalt het verloop en de kans op succes. Is heel
concreet; geen uitleg nodig.
- Voorbeeld geven: om te attenderen op een wijze van doen, waarover het kind wel beschikt, maar die het
nog niet toepast. Ondersteun dit met woorden.
- Aanwijzingen geven: biedt concrete aanknopingspunten.
- Hulpverlenen: fysiek ondersteunen (incidenteel!), onderlinge hulp
- Heroriënteren: zoeken naar eigen oplossingen (initiatief ligt bij de leerlingen); herwaarderen van de situatie.
Opvallendheden signaleren door observatie(lijst); biedt differentiatie en biedt zonodig extra hulp aan.
H3. Lestaken
Geslaagde les volgens leerkracht:
- kinderen hebben het naar hun zin
- les verliep zonder problemen
- geplande activiteiten lukten.
Drie rubrieken lestaken:
1. Voorbereiden:
I. samen inrichten speelzaal;
II. weloverwogen plaatsing van arrangementen;
III. goede verhouding bekende en nieuwe activiteiten;
IV. kiezen van pedagogische en didactische accenten;
V. kiezen voor organisatievorm(en);
VI. rekening houden met specifieke behoeften;
VII. voorbespreken in de klas.
2. Lesgeven
I. starten van de les
II. uitleggen
III. groepen maken
IV. activiteiten starten
V. overzicht en observeren
VI. begeleiden
VII. stopmomenten
VIII. wisselen
IX. afsluiten
3. Terugblikken
I. nabespreken met de kinderen
II. evalueren; wat ging goed/fout
III. analyseren
IV. kiezen prioriteit(en)
V. consequenties voor de volgende les(sen)
VI.
Veiligheid:
Kleuters nemen geen onverantwoorde risico’s. Kleuters zullen zichzelf niet overvragen. Risico als kind geen
zicht of greep heeft op omstandigheden, door gebrek aan ervaring en het in de weg zitten van elkaar.
2
Gedownload door Sanne Zwart ()
, lOMoARcPSD|41506599
Veiligheid verbeteren:
1. De opstelling van de situaties in de ruimtes
a. voldoende scheiding tussen opstellingen.
b. voldoende afstand tot muur / obstakels
c. bewegingsroutes doorkruizen elkaar niet.
d. geen onbedoelde hindernissen in bewegingsroutes
e. geen gevaar van ballen/losliggend materiaal voor naastgelegen activiteiten
2. De arrangementen
a. arrangement betrouwbaar, stabiel en geen verborgen risico’s
b. matten specifieke functie (bv. afspringen of rollen)
c. niet te makkelijk of te moeilijke activiteiten
3. De activiteiten en de regelingen
a. bij uitleg kinderen bewust maken van risico’s
b. nieuwe activiteiten begeleiden tot kinderen vertrouwd zijn;
c. genoeg tijd voor alle kinderen tijdens beurt
4. Werksfeer
a. ieder kind waarderen naar eigen mogelijkheden
b. kinderen dragen medeverantwoordelijkheid (bv. mat terugschuiven)
c. kinderen worden niet afgeleid van activiteit door omgeving
d. overgangsmomenten duidelijk
- geen gladde zolen / dikke zolen
- bril op laten; kinderen moeten goed kunnen zien
- strak aansluitende kleding
- kettinkjes en andere sieraden afdoen
H4. Planning
Lesgeven in een kleutergroep laat zich niet goed vastleggen in een star plan, modellen en tijdpaden. Moet
ruimte zijn voor eigen inzicht en verantwoorde improvisatie.
- Samenwerken maakt het mogelijk een gezamenlijk belang aanvaard te krijgen
o inrichting van de speelzaal;
o overzichtelijk opbergen materiaal;
o afschrijvingstermijnen van materialen.
- Trek voldoende tijd uit per cluster, zodat je het cluster rustig op kunt bouwen, de kinderen kunt laten
genieten, bij kunt sturen in de activiteiten en leerresultaten kunt beoordelen.
- kern van activiteit blijft hetzelfde, maar er kan uitgebreid worden. Buiten de startsituaties zijn in
cluster tal van andere activiteiten mogelijk.
Organisatievormen met voordelen
- klassikaal aan begin cluster
o aanleren van nieuwe activiteiten;
o behouden van overzicht en centrale aansturing;
o creëren van gezamenlijke sfeer
- vrij
o relatief eenvoudige regelingen en afspraken;
o tegemoet komen aan verschillen in belangstelling en initiatieven
o observeren en individuele begeleiding.
- groepjes
o differentiëren;
o gericht werken aan geselecteerde leeraccenten
o begeleiden van specifiek samengestelde groepjes.
Verschillende organisatievormen roepen een andere beleving van de les op, nodigen meer of minder uit tot
eigen initiatief en samenspelen.
Bij ieder cluster observatielijst. Observeren heeft alleen zin, als de kinderen eerst gnoeg gelegenheid krijgen
de activiteit zich eigen te maken. Anders meet je tekort aan onderwijs ipv eventuele leerachterstand.
Observeren in les 5 (evt. les 6).
Evalueren van cluster gebeurt meestal spontaan als je conclusies verbindt aan het verloop.
Gezamenlijk evalueren worden als aspect van de samenwerking.
3
Gedownload door Sanne Zwart ()
Bewegingsonderwijs in het speellokaal (blauwe map)
H1. Les in vogelvlucht
Dynamische balans tussen:
- inrichting;
- activiteiten;
- leerkracht;
- leerlingen.
Inrichting Als ruimte goed ingericht is: leerkracht en kinderen houvast + meer veiligheid.
- roept anticiperende reacties op
- zorgt dat met weinig woorden verduidelijkt kan worden wat kinderen moeten doen;
- in ordening materiaal vinden kinderen orde in handelen
- goede inrichting zorgt voor minder onderling hinderen
- efficiënte inrichting zorgt voor mogelijkheid om vier of meer activiteiten te doen.
Activiteiten activiteiten zo kiezen, dat er voor ieder kind een motiverende en passende uitdaging aanwezig
is.
Leerkracht kinderen kunnen veel zelf, alleen als leerkracht zich daarvoor inspant.
- alert blijven omdat les dynamisch verloopt en kinderen veel zelf doen. Leerkracht moet overzicht
behouden. Wat gaat er goed? Wat dreigt fout te gaan?
- rol leerkracht ook belangrijk bij andere momenten, zoals handhaven en instellen van gedragsregels.
Leerlingen tegemoetkomen aan alle mogelijke verschillen is niet uitvoerbaar, maar voor iedere klas en
ieder kind probeer je de best mogelijke voorwaarden te creëren.
H2. Lesbedoelingen
Bewegen = persoonlijk ingekleurd gedrag, dat ontstaat in relatie tot een tot bewegen uitnodigende context (=
de bewegingssituatie). Er zijn grote verschillen in betrokkenheid van kinderen op een bewegingssituatie. In
het bewegingsonderwijs willen we daar nadrukkelijk rekening mee houden.
Doel van bewegingsonderwijs: kinderen leren deelnemen aan bewegingsactiviteiten die nu zinvol zijn en
perspectief hebben voor deelname later (= ontwikkeling van het bewegingsgedrag zelf). We helpen kinderen
om al die kwaliteiten te ontwikkelen die het deelnemen aan bewegingssituaties kunnen bevorderen.
Organisatievormen:
Klassikaal werken
Voordelen Nadelen
Overzichtelijk Weinig initiatieven van leerlingen
Instructie gemakkelijk en effectief Beperkte differentiatiemogelijkheden
Sluit aan op de leerstijl van sommige leerlingen Weinig individuele aandacht mogelijk
Verbondenheid en gezamenlijke sfeer Lange wachttijden
Weinig complexe leiding Beperkt materiaal en ruimte
Weinig voorbereiding met klaarzetten Geringe variatie in activiteiten
Duidelijk voor leerlingen Opvallend als je het niet goed doet
Sommige activiteiten vallen af
Vrij werken
Aantrekkelijk voor leerlingen (eigen keuze) Niet altijd evenwichtige verdeling over activiteiten
Eenvoudige organisatie Moeilijk te begeleiden
Eigen initiatief van leerlingen Weinig instructiemomenten
Leerlingen leren van elkaar Kinderen blijven hangen bij bekende activiteiten
Ruime variatie mogelijk Eenzijdige of vluchtige keuze
Gelegenheid tot observeren Geen methodische opbouw van activiteiten
Klaarzetten kost veel tijd
In groepen werken
Leerlingen leren zelfstandig te spelen en problemen Lastig te begeleiden als groepen niet goed
op te lossen samenwerken
1
Gedownload door Sanne Zwart ()
, lOMoARcPSD|41506599
Gevarieerde lesactiviteiten Organisatie aanvankelijk complex
Veel beurten en activiteit Werken in groepen moet opgebouwd worden
Differentiatie goed mogelijk Nieuwe leerlingen aparte aandacht nodig
Afwisseling zelfstandig spel en introductie Klaarzetten kost veel tijd
Leerkracht observeert en begeleidt Veel nieuwe activiteiten veel nieuwe uitleg nodig
Kinderen spelen onbelast
Goed te combineren met vrij werken
Kijkwijzer:
1. Loopt het? Gewenste organisatie; duidelijke uitleg essentieel; afspraken visueel en concreet uitleggen;
zelfstandig spel.
2. Lukt het? Op eigen niveau succes ervaren; differentiëren in arrangement, activiteit of regelingen.
3. Leeft het? Beleving van de leerlingen; eigen keuzes leren maken in hoe je als leerling meedoet; eigen
accenten ontwikkelen.
Maatregelen voor begeleiding:
- Activiteit aanpassen: uitvoeringswijze wijzigen
- Arrangement aanpassen: opstelling veranderen, bepaalt het verloop en de kans op succes. Is heel
concreet; geen uitleg nodig.
- Voorbeeld geven: om te attenderen op een wijze van doen, waarover het kind wel beschikt, maar die het
nog niet toepast. Ondersteun dit met woorden.
- Aanwijzingen geven: biedt concrete aanknopingspunten.
- Hulpverlenen: fysiek ondersteunen (incidenteel!), onderlinge hulp
- Heroriënteren: zoeken naar eigen oplossingen (initiatief ligt bij de leerlingen); herwaarderen van de situatie.
Opvallendheden signaleren door observatie(lijst); biedt differentiatie en biedt zonodig extra hulp aan.
H3. Lestaken
Geslaagde les volgens leerkracht:
- kinderen hebben het naar hun zin
- les verliep zonder problemen
- geplande activiteiten lukten.
Drie rubrieken lestaken:
1. Voorbereiden:
I. samen inrichten speelzaal;
II. weloverwogen plaatsing van arrangementen;
III. goede verhouding bekende en nieuwe activiteiten;
IV. kiezen van pedagogische en didactische accenten;
V. kiezen voor organisatievorm(en);
VI. rekening houden met specifieke behoeften;
VII. voorbespreken in de klas.
2. Lesgeven
I. starten van de les
II. uitleggen
III. groepen maken
IV. activiteiten starten
V. overzicht en observeren
VI. begeleiden
VII. stopmomenten
VIII. wisselen
IX. afsluiten
3. Terugblikken
I. nabespreken met de kinderen
II. evalueren; wat ging goed/fout
III. analyseren
IV. kiezen prioriteit(en)
V. consequenties voor de volgende les(sen)
VI.
Veiligheid:
Kleuters nemen geen onverantwoorde risico’s. Kleuters zullen zichzelf niet overvragen. Risico als kind geen
zicht of greep heeft op omstandigheden, door gebrek aan ervaring en het in de weg zitten van elkaar.
2
Gedownload door Sanne Zwart ()
, lOMoARcPSD|41506599
Veiligheid verbeteren:
1. De opstelling van de situaties in de ruimtes
a. voldoende scheiding tussen opstellingen.
b. voldoende afstand tot muur / obstakels
c. bewegingsroutes doorkruizen elkaar niet.
d. geen onbedoelde hindernissen in bewegingsroutes
e. geen gevaar van ballen/losliggend materiaal voor naastgelegen activiteiten
2. De arrangementen
a. arrangement betrouwbaar, stabiel en geen verborgen risico’s
b. matten specifieke functie (bv. afspringen of rollen)
c. niet te makkelijk of te moeilijke activiteiten
3. De activiteiten en de regelingen
a. bij uitleg kinderen bewust maken van risico’s
b. nieuwe activiteiten begeleiden tot kinderen vertrouwd zijn;
c. genoeg tijd voor alle kinderen tijdens beurt
4. Werksfeer
a. ieder kind waarderen naar eigen mogelijkheden
b. kinderen dragen medeverantwoordelijkheid (bv. mat terugschuiven)
c. kinderen worden niet afgeleid van activiteit door omgeving
d. overgangsmomenten duidelijk
- geen gladde zolen / dikke zolen
- bril op laten; kinderen moeten goed kunnen zien
- strak aansluitende kleding
- kettinkjes en andere sieraden afdoen
H4. Planning
Lesgeven in een kleutergroep laat zich niet goed vastleggen in een star plan, modellen en tijdpaden. Moet
ruimte zijn voor eigen inzicht en verantwoorde improvisatie.
- Samenwerken maakt het mogelijk een gezamenlijk belang aanvaard te krijgen
o inrichting van de speelzaal;
o overzichtelijk opbergen materiaal;
o afschrijvingstermijnen van materialen.
- Trek voldoende tijd uit per cluster, zodat je het cluster rustig op kunt bouwen, de kinderen kunt laten
genieten, bij kunt sturen in de activiteiten en leerresultaten kunt beoordelen.
- kern van activiteit blijft hetzelfde, maar er kan uitgebreid worden. Buiten de startsituaties zijn in
cluster tal van andere activiteiten mogelijk.
Organisatievormen met voordelen
- klassikaal aan begin cluster
o aanleren van nieuwe activiteiten;
o behouden van overzicht en centrale aansturing;
o creëren van gezamenlijke sfeer
- vrij
o relatief eenvoudige regelingen en afspraken;
o tegemoet komen aan verschillen in belangstelling en initiatieven
o observeren en individuele begeleiding.
- groepjes
o differentiëren;
o gericht werken aan geselecteerde leeraccenten
o begeleiden van specifiek samengestelde groepjes.
Verschillende organisatievormen roepen een andere beleving van de les op, nodigen meer of minder uit tot
eigen initiatief en samenspelen.
Bij ieder cluster observatielijst. Observeren heeft alleen zin, als de kinderen eerst gnoeg gelegenheid krijgen
de activiteit zich eigen te maken. Anders meet je tekort aan onderwijs ipv eventuele leerachterstand.
Observeren in les 5 (evt. les 6).
Evalueren van cluster gebeurt meestal spontaan als je conclusies verbindt aan het verloop.
Gezamenlijk evalueren worden als aspect van de samenwerking.
3
Gedownload door Sanne Zwart ()
