Week 1:
Literatuur:
- C. van Dam, Aansprakelijkheidsrecht, Hoofdstuk 1, 2 en par. 3.1 /m 3.4 (p. 25 t/m 154)
- J.L. Smeehuijzen, Hoe oordeelt de rechter over strijd met de maatschappelijke
betamelijkheid in de zin van art. 6:162 lid 2 BW, Verkeersrecht 2017 (10) 125, p. 350-358
(Koppelingen naar een externe site.).
Aanbevolen (dus niet verplicht)
- A.J. Akkermans, Beter recht door herziening van ons beeld van de herkomst van
rechtsnormen, NTBR 2011/72 (Koppelingen naar een externe site.) [ook beschikbaar op VU-
DARE] (Koppelingen naar een externe site.)
- P. Oskam & J.S. Overes, De juridische status en het gebruik van CROW-richtlijnen bij
wegbeheerdersaansprakelijkheidszaken, Verkeersrecht 2015/6
Rechtspraak:
Gevaarzetting
- HR 5 november 1965 (Kelderluik), NJ 1966, 136
o Gebruiken bij:
Uitgangspunt bij de vraag of er onrechtmatig is gehandeld
Gevaarzetting:
‘[wanneer] iemand […] een situatie in het leven roept welke voor
anderen bij niet-inachtneming van de vereiste oplettendheid en
voorzichtigheid gevaarlijk is.’
o Criteria:
Waarschijnlijkheid dat schade zal ontstaan
Aard en omvang van de gevreesde schade
Bezwaarlijkheid van voorzorgsmaatregelen (kosten, tijd, moeite)
Aard van de gedraging
- HR 27 mei 1988 (Staat/Daalder of Veenbroei), NJ 1989, 29 m.nt G
o Toepassing kelderluikcriteria in later arrest.
o Feiten:
Wandeling vader en zoon (5j) in een buitendijksgebied (schor). Er is veen op
een schor en er groeien planten op. Het loopt ook wel eens onder water. Het
ziet er mooi uit, maar het kan best een gevaarlijk terrein zijn.
De zoon zakt met een been in het veen en omdat het zo warm was loopt hij
een tweedegraads brandwond op omdat het zo heet was in de grond
(veenbroei).
Vader klaagt de staat aan als terreinbeheerder, omdat er volgens hem niet
genoeg gewaarschuwd werd door de overheid over de gevaarlijkheid van de
veenbroei.
o Rechtsregel:
‘Degene die de zorg voor een terrein heeft, handelt in strijd met hetgeen
volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt,
wanneer hij, terwijl hij moet verwachten dat het publiek dit terrein zal
betreden en weet dat zich op dit terrein een voor het publiek niet steeds
waarneembaar gevaar als het onderhavige voordoet, dat aan het publiek
niet bekend is, niettemin nalaat maatregelen te nemen zoals een ter plaatse
kenbaar verbod het terrein te betreden of waarschuwing voor dit gevaar.’
,- HR 8 januari 1982 (Natronloog of Dorpshuis Kamerik), NJ 1982, 614 m.nt. CJHB
o Gebruiken bij:
Waarschijnlijke onzorgvuldigheid met vloeistoffen.
o Feiten:
Er is een schoonmaakster en die ontdekt een emmer met onbekende
vloeistof. De schoonmaakster krijgt toestemming om de emmer bij het
vuilnis te zetten. Ze doet de emmer in een vuilniszak en zet het bij het vuilnis.
De vuilnisman doet de vuilniszak in de vuilniswagen en door het persen van
die wagen komt er natronloog in zijn ogen en raakt hij blind aan 1 oog.
o Rechtsregel:
Het is onzorgvuldig een emmertje met onbekende vloeistof in de kartonnen
doos met daaromheen een vuilniszak buiten te zetten, tenzij:
je weet dat de stof niet gevaarlijk is of gegronde redenen hebt om
dat aan te nemen; of
je de vuilniszak onder controle houdt en degene die de zak oppakt
waarschuwt.
De kernvraag is: had je nou rekening moeten houden met het gevaar?
Kennelijk vinden we dat wel met vloeistoffen, maar niet met planten
en struiken.
- HR 22 april 1994 (Taxusstruik), NJ 1994, 624 m.nt. CJHB
o Gebruiken bij:
Waarschijnlijke onzorgvuldigheid met planten/struiken
o Feiten:
Broen en Verkoulen gooien taxusstruik op afvalhoop bij grens met grond
Hulsbosch. Zijn twee paarden Calypso en Sanadag eten daarvan en gaan
dood. Schade is fl. 40.000,-.
o Rechtsregel:
Rov. 3.4.3: Het is niet onzorgvuldig om planten of struiken waarvan men de
giftigheid niet kent en waarvan de giftigheid ook niet van algemene
bekendheid is op een afvalhoop te deponeren.
Er wordt dus gezegd dat het niet onrechtmatig was omdat ze het
niet wisten. Als ze het wel wisten dat het giftig was dan was het wel
onrechtmatig. IETS WEL OF NIET WETEN IS SUBJECTIEF (dus hoort
eigenlijk bij toerekening en niet bij onrechtmatigheid).
Volgens theoretisch boekje: wel onrechtmatig, maar niet
toegerekend wegens gebrek aan kennis.
HR oordeelde hier alleen over onrechtmatigheid dus daarom is het
bij onrechtmatigheid gedaan.
o Annotatie:
Brunner is het in zijn annotatie bij de Taxusstruikarrest het niet eens met de
HR: “die hoge raad dat zijn stadse heren die helemaal niet weten dat op het
platteland iedereen wel weet dat taxus gevaarlijk is voor paarden”.
- HR 12 mei 2000 (Verhuizende zusjes of Jansen/Jansen), NJ 2001, 300 m.nt. JH
o Feiten:
Het ene zusje (Monique) helpt de ander (Wendy) met verhuizen. Ze moeten
een kast omhoog tillen. De eerste is gelukt en bij de tweede gaat het mis.
Ze verliezen de controle en Monique geeft daarom de kast een zet. Hierdoor
kwam Wendy’s arm klem te zitten en kreeg posttraumatische dystrofie (er
kwam geen zuurstof meer naar de arm). Haar arm moest geamputeerd
worden.
o Rechtsregel:
, ‘Niet reeds de enkele mogelijkheid van een ongeval als verwezenlijking van
een gevaar dat aan een bepaald gedrag inherent is, doet dat gedrag
onrechtmatig zijn; zodanig gevaarscheppend gedrag is slechts onrechtmatig
indien de mate van waarschijnlijkheid van een ongeval (het oplopen van
letsel door een ander) als gevolg van dat gedrag zo groot is, dat de dader zich
naar maatstaven van zorgvuldigheid van dat gedrag had behoren te
onthouden.’
In de privésfeer wordt de drempel voor aansprakelijkheid hoger gelegd.
o Hier zie je het kelderluikcriterium “waarschijnlijkheid dat de schade zal ontstaan”
heel duidelijk terug.
Sport en spel
- HR 28 juni 1991 (Natrappen), NJ 1992, 622
o Gebruiken bij:
Aansprakelijkheidsdrempel spelers onderling bij sport- en spelsituatie.
o Feiten:
Voetbalwedstrijd tussen 2 amateurverenigingen. 1 speler gaat de andere
speler natrappen (hij trapt hem terwijl de bal al weg was). De andere speler
loopt lichamelijk letsel op en het was de vraag of de ene speler daarvoor
aansprakelijk was.
o Rechtsregel:
Gedraging in het kader van sport (voetballen) waarbij iemand schade wordt
toegebracht, wordt minder gauw onrechtmatig gekwalificeerd.
Reden is dat deelnemers de gedragingen waartoe het spel uitlokt tot op
zekere hoogte van elkaar hebben te verwachten. Daarom is het
aanvaardbaar.
Het valt dus ook te verwachten dat de spelregels worden
overtreden, daarom is een enkele overtreding van de spelregels niet
voldoende voor onrechtmatigheid.
Handelen in sport- en spelsituaties kan worden onderscheiden in 3
categorieën:
Handelen conform spelregels (niet onrechtmatig)
Handelen in strijd met spelregels als gevolg van gebrekkige techniek,
taxatiefouten, enthousiasme (niet onrechtmatig)
Opzettelijke gevaarlijke overtreding (onrechtmatig)
I.c. was Van der Heide niet meer in het bezit van de bal toen hij door Dekker
werd getrapt wel onrechtmatig.
- HR 28 maart 2003 (Witmarsummer Merke), NJ 2003, 718
o Gebruiken bij de vraag:
Wanneer is er sprake van een sport- en spel situatie?
Ook nog als de situatie is afgelopen?
o Feiten:
Er was een deelnemer (De Vries) die eigenlijk al klaar was met het spel: zo
snel mogelijk een parcours afleggen zonder nat pak te halen en dan een bel
luiden. Hij was nog droog en had geen nat pak gehaald en was klaar (hij had
de bel geluid). Nadat hij klaar was hadden 2 andere deelnemers (Hetting en
Ypma) die wel een nat pak hadden gehaald, De Vries in het water gegooid. Er
lag iets scherps in het water en De Vries loopt letsel op.
o Rechtsregel:
De vraag of een deelnemer aan een sport of spel onrechtmatig heeft
gehandeld door een gedraging als gevolg waarvan aan een andere
, deelnemer letsel is toegebracht, moet minder spoedig bevestigend worden
beantwoord dan wanneer die gedraging niet in een sport- of spelsituatie had
plaatsgevonden.
De reden daarvan is dat de deelnemers aan die sport of dat spel in
redelijkheid tot op zekere hoogte gevaarlijke, slecht gecoördineerde,
verkeerd getimede of onvoldoende doordachte handelingen of gedragingen
waartoe de activiteit uitlokt of die daarin besloten ligt, van elkaar kunnen
verwachten.
Aangezien de door die sport of dat spel bepaalde verhouding tussen de
deelnemers daaraan niet direct en geheel hoeft te veranderen doordat en op
het moment waarop aan die sport of dat spel volgens de daarvoor geldende
regels, een einde komt, houdt ook de verhoogde drempel om
aansprakelijkheid te kunnen aannemen, dan niet steeds direct en geheel op
te gelden.
Een (korte) tijd daarna kan het feit dat partijen zo-even nog met elkaar
hebben gewedijverd of in een spelsituatie waren verwikkeld, de
verwachtingen die zij van elkaar mogen of moeten hebben, blijven
beïnvloeden, afhankelijk van de aard van die activiteit en de verdere
omstandigheden van het geval.
- HR 6 oktober 1995 (Turnster), NJ 1998, 190 m.nt. CJHB
o Gebruiken bij:
Aansprakelijkheidsdrempel organisatoren/trainers sport- en spelsituatie
o Feiten:
Turnster (Astrid Veenhoven) valt tijdens een training uit de ringen en loopt
ernstig en blijvend hersenletsel op. Is de trainster (en de vereniging)
aansprakelijk?
o Rechtsregel:
Bij ongevallen in verenigingsverband is onrechtmatige daad van toepassing
en niet mildere regel van art. 2:8 (redelijkheid en billijkheid).
Regel van Natrappenarrest is hier niet van toepassing: geen letsel door een
gedraging van een andere sporter; het nemen van strenge
voorzorgsmaatregelen doet aan de turnoefening geen afbreuk.
Het treffen van bijzondere voorzorgsmaatregelen is geboden, ook al zijn die
maatregelen niet altijd voldoende om de gevolgen ervan te voorkomen of te
beperken.
Er lag kennelijk niet eens een matje onder de ringen. De vereniging
had dus niet voldoende veiligheidsmaatregelen genomen. (kun je
ook terugzien in kelderluikcriterium “bezwaarlijkheid om
voorzorgsmaatregelen te nemen”).
Voor de organisatoren gelden in sport- en spelsituaties gewoon de
kelderluikcriteria lagere drempel voor aansprakelijkheid.
Literatuur:
- C. van Dam, Aansprakelijkheidsrecht, Hoofdstuk 1, 2 en par. 3.1 /m 3.4 (p. 25 t/m 154)
- J.L. Smeehuijzen, Hoe oordeelt de rechter over strijd met de maatschappelijke
betamelijkheid in de zin van art. 6:162 lid 2 BW, Verkeersrecht 2017 (10) 125, p. 350-358
(Koppelingen naar een externe site.).
Aanbevolen (dus niet verplicht)
- A.J. Akkermans, Beter recht door herziening van ons beeld van de herkomst van
rechtsnormen, NTBR 2011/72 (Koppelingen naar een externe site.) [ook beschikbaar op VU-
DARE] (Koppelingen naar een externe site.)
- P. Oskam & J.S. Overes, De juridische status en het gebruik van CROW-richtlijnen bij
wegbeheerdersaansprakelijkheidszaken, Verkeersrecht 2015/6
Rechtspraak:
Gevaarzetting
- HR 5 november 1965 (Kelderluik), NJ 1966, 136
o Gebruiken bij:
Uitgangspunt bij de vraag of er onrechtmatig is gehandeld
Gevaarzetting:
‘[wanneer] iemand […] een situatie in het leven roept welke voor
anderen bij niet-inachtneming van de vereiste oplettendheid en
voorzichtigheid gevaarlijk is.’
o Criteria:
Waarschijnlijkheid dat schade zal ontstaan
Aard en omvang van de gevreesde schade
Bezwaarlijkheid van voorzorgsmaatregelen (kosten, tijd, moeite)
Aard van de gedraging
- HR 27 mei 1988 (Staat/Daalder of Veenbroei), NJ 1989, 29 m.nt G
o Toepassing kelderluikcriteria in later arrest.
o Feiten:
Wandeling vader en zoon (5j) in een buitendijksgebied (schor). Er is veen op
een schor en er groeien planten op. Het loopt ook wel eens onder water. Het
ziet er mooi uit, maar het kan best een gevaarlijk terrein zijn.
De zoon zakt met een been in het veen en omdat het zo warm was loopt hij
een tweedegraads brandwond op omdat het zo heet was in de grond
(veenbroei).
Vader klaagt de staat aan als terreinbeheerder, omdat er volgens hem niet
genoeg gewaarschuwd werd door de overheid over de gevaarlijkheid van de
veenbroei.
o Rechtsregel:
‘Degene die de zorg voor een terrein heeft, handelt in strijd met hetgeen
volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt,
wanneer hij, terwijl hij moet verwachten dat het publiek dit terrein zal
betreden en weet dat zich op dit terrein een voor het publiek niet steeds
waarneembaar gevaar als het onderhavige voordoet, dat aan het publiek
niet bekend is, niettemin nalaat maatregelen te nemen zoals een ter plaatse
kenbaar verbod het terrein te betreden of waarschuwing voor dit gevaar.’
,- HR 8 januari 1982 (Natronloog of Dorpshuis Kamerik), NJ 1982, 614 m.nt. CJHB
o Gebruiken bij:
Waarschijnlijke onzorgvuldigheid met vloeistoffen.
o Feiten:
Er is een schoonmaakster en die ontdekt een emmer met onbekende
vloeistof. De schoonmaakster krijgt toestemming om de emmer bij het
vuilnis te zetten. Ze doet de emmer in een vuilniszak en zet het bij het vuilnis.
De vuilnisman doet de vuilniszak in de vuilniswagen en door het persen van
die wagen komt er natronloog in zijn ogen en raakt hij blind aan 1 oog.
o Rechtsregel:
Het is onzorgvuldig een emmertje met onbekende vloeistof in de kartonnen
doos met daaromheen een vuilniszak buiten te zetten, tenzij:
je weet dat de stof niet gevaarlijk is of gegronde redenen hebt om
dat aan te nemen; of
je de vuilniszak onder controle houdt en degene die de zak oppakt
waarschuwt.
De kernvraag is: had je nou rekening moeten houden met het gevaar?
Kennelijk vinden we dat wel met vloeistoffen, maar niet met planten
en struiken.
- HR 22 april 1994 (Taxusstruik), NJ 1994, 624 m.nt. CJHB
o Gebruiken bij:
Waarschijnlijke onzorgvuldigheid met planten/struiken
o Feiten:
Broen en Verkoulen gooien taxusstruik op afvalhoop bij grens met grond
Hulsbosch. Zijn twee paarden Calypso en Sanadag eten daarvan en gaan
dood. Schade is fl. 40.000,-.
o Rechtsregel:
Rov. 3.4.3: Het is niet onzorgvuldig om planten of struiken waarvan men de
giftigheid niet kent en waarvan de giftigheid ook niet van algemene
bekendheid is op een afvalhoop te deponeren.
Er wordt dus gezegd dat het niet onrechtmatig was omdat ze het
niet wisten. Als ze het wel wisten dat het giftig was dan was het wel
onrechtmatig. IETS WEL OF NIET WETEN IS SUBJECTIEF (dus hoort
eigenlijk bij toerekening en niet bij onrechtmatigheid).
Volgens theoretisch boekje: wel onrechtmatig, maar niet
toegerekend wegens gebrek aan kennis.
HR oordeelde hier alleen over onrechtmatigheid dus daarom is het
bij onrechtmatigheid gedaan.
o Annotatie:
Brunner is het in zijn annotatie bij de Taxusstruikarrest het niet eens met de
HR: “die hoge raad dat zijn stadse heren die helemaal niet weten dat op het
platteland iedereen wel weet dat taxus gevaarlijk is voor paarden”.
- HR 12 mei 2000 (Verhuizende zusjes of Jansen/Jansen), NJ 2001, 300 m.nt. JH
o Feiten:
Het ene zusje (Monique) helpt de ander (Wendy) met verhuizen. Ze moeten
een kast omhoog tillen. De eerste is gelukt en bij de tweede gaat het mis.
Ze verliezen de controle en Monique geeft daarom de kast een zet. Hierdoor
kwam Wendy’s arm klem te zitten en kreeg posttraumatische dystrofie (er
kwam geen zuurstof meer naar de arm). Haar arm moest geamputeerd
worden.
o Rechtsregel:
, ‘Niet reeds de enkele mogelijkheid van een ongeval als verwezenlijking van
een gevaar dat aan een bepaald gedrag inherent is, doet dat gedrag
onrechtmatig zijn; zodanig gevaarscheppend gedrag is slechts onrechtmatig
indien de mate van waarschijnlijkheid van een ongeval (het oplopen van
letsel door een ander) als gevolg van dat gedrag zo groot is, dat de dader zich
naar maatstaven van zorgvuldigheid van dat gedrag had behoren te
onthouden.’
In de privésfeer wordt de drempel voor aansprakelijkheid hoger gelegd.
o Hier zie je het kelderluikcriterium “waarschijnlijkheid dat de schade zal ontstaan”
heel duidelijk terug.
Sport en spel
- HR 28 juni 1991 (Natrappen), NJ 1992, 622
o Gebruiken bij:
Aansprakelijkheidsdrempel spelers onderling bij sport- en spelsituatie.
o Feiten:
Voetbalwedstrijd tussen 2 amateurverenigingen. 1 speler gaat de andere
speler natrappen (hij trapt hem terwijl de bal al weg was). De andere speler
loopt lichamelijk letsel op en het was de vraag of de ene speler daarvoor
aansprakelijk was.
o Rechtsregel:
Gedraging in het kader van sport (voetballen) waarbij iemand schade wordt
toegebracht, wordt minder gauw onrechtmatig gekwalificeerd.
Reden is dat deelnemers de gedragingen waartoe het spel uitlokt tot op
zekere hoogte van elkaar hebben te verwachten. Daarom is het
aanvaardbaar.
Het valt dus ook te verwachten dat de spelregels worden
overtreden, daarom is een enkele overtreding van de spelregels niet
voldoende voor onrechtmatigheid.
Handelen in sport- en spelsituaties kan worden onderscheiden in 3
categorieën:
Handelen conform spelregels (niet onrechtmatig)
Handelen in strijd met spelregels als gevolg van gebrekkige techniek,
taxatiefouten, enthousiasme (niet onrechtmatig)
Opzettelijke gevaarlijke overtreding (onrechtmatig)
I.c. was Van der Heide niet meer in het bezit van de bal toen hij door Dekker
werd getrapt wel onrechtmatig.
- HR 28 maart 2003 (Witmarsummer Merke), NJ 2003, 718
o Gebruiken bij de vraag:
Wanneer is er sprake van een sport- en spel situatie?
Ook nog als de situatie is afgelopen?
o Feiten:
Er was een deelnemer (De Vries) die eigenlijk al klaar was met het spel: zo
snel mogelijk een parcours afleggen zonder nat pak te halen en dan een bel
luiden. Hij was nog droog en had geen nat pak gehaald en was klaar (hij had
de bel geluid). Nadat hij klaar was hadden 2 andere deelnemers (Hetting en
Ypma) die wel een nat pak hadden gehaald, De Vries in het water gegooid. Er
lag iets scherps in het water en De Vries loopt letsel op.
o Rechtsregel:
De vraag of een deelnemer aan een sport of spel onrechtmatig heeft
gehandeld door een gedraging als gevolg waarvan aan een andere
, deelnemer letsel is toegebracht, moet minder spoedig bevestigend worden
beantwoord dan wanneer die gedraging niet in een sport- of spelsituatie had
plaatsgevonden.
De reden daarvan is dat de deelnemers aan die sport of dat spel in
redelijkheid tot op zekere hoogte gevaarlijke, slecht gecoördineerde,
verkeerd getimede of onvoldoende doordachte handelingen of gedragingen
waartoe de activiteit uitlokt of die daarin besloten ligt, van elkaar kunnen
verwachten.
Aangezien de door die sport of dat spel bepaalde verhouding tussen de
deelnemers daaraan niet direct en geheel hoeft te veranderen doordat en op
het moment waarop aan die sport of dat spel volgens de daarvoor geldende
regels, een einde komt, houdt ook de verhoogde drempel om
aansprakelijkheid te kunnen aannemen, dan niet steeds direct en geheel op
te gelden.
Een (korte) tijd daarna kan het feit dat partijen zo-even nog met elkaar
hebben gewedijverd of in een spelsituatie waren verwikkeld, de
verwachtingen die zij van elkaar mogen of moeten hebben, blijven
beïnvloeden, afhankelijk van de aard van die activiteit en de verdere
omstandigheden van het geval.
- HR 6 oktober 1995 (Turnster), NJ 1998, 190 m.nt. CJHB
o Gebruiken bij:
Aansprakelijkheidsdrempel organisatoren/trainers sport- en spelsituatie
o Feiten:
Turnster (Astrid Veenhoven) valt tijdens een training uit de ringen en loopt
ernstig en blijvend hersenletsel op. Is de trainster (en de vereniging)
aansprakelijk?
o Rechtsregel:
Bij ongevallen in verenigingsverband is onrechtmatige daad van toepassing
en niet mildere regel van art. 2:8 (redelijkheid en billijkheid).
Regel van Natrappenarrest is hier niet van toepassing: geen letsel door een
gedraging van een andere sporter; het nemen van strenge
voorzorgsmaatregelen doet aan de turnoefening geen afbreuk.
Het treffen van bijzondere voorzorgsmaatregelen is geboden, ook al zijn die
maatregelen niet altijd voldoende om de gevolgen ervan te voorkomen of te
beperken.
Er lag kennelijk niet eens een matje onder de ringen. De vereniging
had dus niet voldoende veiligheidsmaatregelen genomen. (kun je
ook terugzien in kelderluikcriterium “bezwaarlijkheid om
voorzorgsmaatregelen te nemen”).
Voor de organisatoren gelden in sport- en spelsituaties gewoon de
kelderluikcriteria lagere drempel voor aansprakelijkheid.
